Ninive 5 Kültürü'nün Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Yayılımı

Ninive 5 dönemi, Önasya arkeolojisinin M.Ö. 3. bindeki en önemli kültürel evrelerinden birini temsil etmektedir. Söz konusu kültür bezemesiz, boya bezemeli ve çizi-oyma bezemeli olarak karşımıza çıkan seramik grupları ile tanınmaktadır. Ninive 5 seramiğinin dağılım alanıyla ilgili olarak yapılan değerlendirmelerin büyük bir kısmında, Kuzey Irak ve Kuzeydoğu Suriye bölgelerinin ön plana çıktığı görülmekle beraber, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde de güçlü bir biçimde tanındığı anlaşılmaktadır. Bölgedeki Ninive 5 yerleşmeleri içinde, kazı çalışmaları yapılmış tek merkez Mardin ili Nusaybin ilçesinde yer alan Girnavaz’dır. Bununla beraber, Girnavaz yakınlarında yapılan yüzey araştırmaları, bölgede başka Ninive 5 merkezlerinin bulunduğunu ortaya koymuştur. Bunlara ek olarak, Zergan ve Cırcıp vadilerinde yapılan yüzey araştırmaları da yeni Ninive 5 merkezlerinin tanınmasını sağlamıştır.

The Spread of Ninevite 5 Culture in Southeastern Anatolia

Ninevite 5 period is regarded as one of the 3rd Millennium BC’s most significant cultural phases of the Near Eastern archaeology. The period and culture is known for its plain, painted and incised and excised wares. In majority of the evaluations regarding the distribution area of the Ninevite 5 Ware, it is observed that Northern Iraq and Northeastern Syria are the most outstanding regions. However, there is also a significant occurence of the Ninevite 5 material culture in the Southeastern Anatolia Region. Girnavaz, which is located in the Nusaybin county of the province of Mardin, is the only site in which the excavations have been carried out within the Ninevite 5 settlements in the region. By the surveys carried out in the vicinity of Girnavaz, it is established that there are other Ninevite 5 sites in the region. In addtion, surveys carried out in the Zergan and Cırcıp valleys have also discovered new Ninevite 5 sites.

PDF

___

Akyurt, İ. M., B. Devam, H. Erkanal ve A. T. Ökse. (1993). “1991 Girnavaz Kazıları.” 14. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 267-280.
Algaze, G. (1989). “A New Frontier: First Results of the Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project, 1988.” Journal of Near Eastern Studies 48: 241-281.
Al-Soof, B. A. (1964). “Uruk Pottery from the Dokan-Shahrazur Districts and the Distribution of Ninevite V Pottery in Iraq.” Sumer 20: 37-44.
Al-Soof, B. A. (1974). “Late Prehistoric Pottery at Nineveh, Gawra and the Neighbouring Sites.” Sumer 30: 1-9.
Anastasio, S. (1995). The Archaeology of Upper Mesopotamia, An Analytical Bibliography for the Pre-Classical Periods. Subartu 1. Tunhout: Brepols.
Ay, E. (1993). “Mardin Bölgesi Zergan Çayı ve Çevresi Arkeolojik Değerlendirmesi” Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
Ay, E. (1995). “Girharrin Höyüğü’nün Arkeolojik Değerlendirmesi.” A. Erkanal, H. Erkanal, H. Hüryılmaz, A. T. Ökse, N. Çınardalı, S. Günel, H. Tekin, B. Uysal ve D. Yalçıklı (eds.), In Memoriam İ. Metin Akyurt ve Bahattin Devam Anı Kitabı, Eski Yakındoğu Kültürleri Üzerine İncelemeler, Studies for Ancient Near Eastern Cultures, 13-32. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Ay, E. (1999). “Yukarı Habur Bölgesi İki Cırcıp Vadisi ve Çevresinin Arkeolojik Araştırması.” Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Ay, E. (2001). “Yukarı Dicle Vadisi 1999 Yılı Yüzey Araştırmaları.” N. Tuna, N. Öztürk ve J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 1999, 695-728. Ankara: ODTÜ, TAÇDAM.
Ay, E. (2004). “2001 Yılı Müslüman Tepe Kazısı. Müslüman Tepe Excavations 2001.” N. Tuna, J. Greenhalgh ve J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2001, 375-386. Ankara: ODTÜ, TAÇDAM.
Behm-Balancke, M. R. (1988a). “Periphere Ninive 5-Keramik am Oberen Euphrat.” Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft 120: 159-172.
Behm-Blancke, M. R. 1988b “1986 Yılı Hassek Höyük Kazıları.” 9. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 71-77.
Behm-Blancke, M. R. (2003). “Northern Frontiers: Early Ninevite 5 Contacts with Southeastern Anatolia.” H. Weiss ve E. Rova (eds.), The Origins of North Mesopotamian Civilization: Ninive 5 Chronology, Economy, Society, 481-492. Subartu 9. Turnhout: Brepols.
Campbell-Thompson, R. ve R. W. Hamilton. (1932). “The British Museum Excavations on the Temple of Ishtar at Nineveh 1930-31.” Annals of Archaeology and Antropology 19: 55-116.
Campbell-Thompson, R. ve R. W. Hutchinson. (1931). “The Site of the Palace of Ashurnasirpal at Nineveh, Excavated in 1929-30 on Behalf of the British Museum.” Annals of Archaeology and Antropology 18: 79-112.
Campbell-Thompson, R. ve M. E. L. Mallowan. (1933). “The British Museum Excavations at Nineveh, 1931-32.” Annals of Archaeology and Antropology 20: 71-186.
Devam, B. (1988). “Girnavaz Kazılarında Açığa Çıkarılan Ninive 5 Seramiğinin Önasya Arkeolojisindeki Yeri.” Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
Dood, L. S., B. J. Parker, A. Creekmore ve E. Healey. (2005). “The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): Research at Kenan Tepe in 2003.” 26. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 357-370.
Erkanal, A. (1984). “Girnavaz Kazısının Anadolu Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi.” 1. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 69-73.
Erkanal, A. ve H. Erkanal. (1989). “Archäologischer Überblick über die Provinz Mardin.” K. Emre, M. Mellink, B. Hrouda ve N. Özgüç (eds.), Tahsin Özgüç’e Armağan. Anatolia and the Ancient Near East, Studies in Honor of Tahsin Özgüç, 129-134. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Erkanal, H. (1984). “1982 Girnavaz Kazıları.” 5. Kazı Sonuçları Toplantısı: 131-135.
Erkanal, H. (1985). “1983 Girnavaz Kazıları.” 6. Kazı Sonuçları Toplantısı: 121-135.
Erkanal, H. (1986). “1984 Girnavaz Kazıları.” 7. Kazı Sonuçları Toplantısı: 201-210.
Erkanal, H. (1988). “Girnavaz.” Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft 120: 139-152.
Erkanal, H. (1989). “Mardin.” Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie, Band 7. 5./6. Lieferung: 538-539.
Erkanal, H. (1990). “1988 Girnavaz Kazıları.” 1. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 261-273.
Erkanal, H. (1991a). “1988 Girnavaz Kazıları.” Höyük 1: 29-36.
Erkanal, H. (1991b). “1989 Girnavaz Kazıları.” 12. Kazı Sonuçları Toplantısı I: 277-292.
Erkanal, H. (2000). “Mardin Bölgesi Arkeoloji Araştırmaları.” GAP Bölgesi’nde Kültür Varlıklarının Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, 16-34. (01-05 Haziran 1998, Şanlıurfa). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, GAP Yayınları Kültür Dizisi 3.
Frangipane, M. ve A. Palmieri. (1988). “Cultural developments at Arslantepe at the beginning of third millennium, Perspectives on Protourbanization in Eastern Anatolia: Arslantepe (Malatya). An Interim Report on 1975-1983 Campaigns.” Origini 12/2: 523-574.
Frangipane, M. (2000). “The Late Chalcolithic/EB I Sequence at Arslantepe. Chronological and Cultural Remarks from a Frontier Site.” C. Marro ve H. Hauptmann (eds.), Chronologies des Pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires, 439-471. Institut Français d’Etudes Anatoliennes d’Istanbul, Varia Anatolica 11. Paris. De Boccard.
Gut, R. V. (1995). Das Prähistorische Ninive: Zur relativen Chronologie der frühen Perioden Nordmesopotamiens. Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
Hoh, M. R. (1984). “Die Keramik von Hassek Höyük.” M. R. Behm-Blancke (ed.), “Hassek Höyük 1981-1983.” İstanbuler Mitteilungen 34: 66-99.
Killick, R. (1986). “The Eski Mosul Region.” U. Finkbeiner ve W. Röllig (eds.), Ğamdat Nasr. Period or Regional Style? 229-244. Tübinger Atlas des Vorderen Orients 62. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag.
Kozbe, G. (2006a). “A New Archaeological Survey Project in the Southeastern Anatolia: A Report of Cizre and Silopi Region.” Konferans bildirisi: 5th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East. 3-8 April 2006, Universidad Autónoma de Madrid.
Kozbe, G. (2006b). “Şırnak/Cizre-Silopi Ovası Yüzey Araştırması - 2005.” Konferans bildirisi: 28. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 29 Mayıs - 2 Haziran 2006.
Lebau, M. (2000). “Stratified Archaeological Evidence and Compared Periodizations in the Syrian Jezirah During the Third Millennium B.C.” C. Marro ve H. Hauptmann (eds.) Chronologies des Pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires: 167-192. Institut Français d’Etudes Anatoliennes d’Istanbul. Varia Anatolica 11. Paris: De Boccard.
Mallowan, M. E. L. (1964). “Ninevite 5.” K. Bittel, E. Heinrich, B. Hrouda ve W. Nagel (eds.), Vorderasiatische Archälogie, Studien und Aufsätze. Festschrift A. Moortgat, 142-154. Berlin: Verlag Gebr. Mann.
McMahon, A. (1998). “The Kuyunjik Gully Sounding, Nineveh, 1989 & 1990 Seasons.” al- Rafîdan 19: 1-32.
Numoto, H. (1991). “Painted Designs of the Ninevite 5 Pottery.” al-Rafîdan 12: 85-155.
Numoto, H. (1992). “Painted Designs of Ninevite 5 Pottery, Part 2.” al-Rafîdan 13: 105-37.
Numoto, H. (1993). “Incised and Excised Designs of Ninevite 5 Pottery.” al-Rafîdan 14: 69-108.
Numoto, H. (1998). “Late Uruk and the Transitional Ninevite 5 Pottery from Tall Thalathat No. 5.” al-Rafîdan 19: 53-73.
Ökse, A. T., A. O. Alp, H. U. Dağ, A. Engin, A. Görmüş ve G. Mustafaoğlu. (2001). “Salat Tepe 1999 Yüzey Araştırması, Salat Tepe - 1999 Survey.” N.
Tuna, J. Öztürk ve J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 1999, 593-642. Ankara: ODTÜ, TAÇDAM.
Palmieri, A. (1981a). “Aspects of Proto-urban Culture in Arslantepe.” 2. Kazı Sonuçları Toplantısı: 109-111.
Palmieri, A. (1981b). “Excavations at Arslantepe (Malatya).” Anatolian Studies 31: 101-119.
Pearce, J. (2000). “The Late Chalcolithic Sequence at Hacınebi Tepe, Turkey.” C. Marro ve H. Hauptmann (eds.), Chronologies des Pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires, 115-143. Institut Français d’Etudes Anatoliennes d’Istanbul, Varia Anatolica 11. Paris. De Boccard.
Roaf, M. ve R. Killick. (1987). “A Mysterious Affair of Styles: The Ninevite 5 Pottery of Mesopotamia.” Iraq 49: 199-230.
Roaf, M. ve R. Killick. (2003). “The Relative Chronology of Ninevite 5 Sites in the Tigris Region and Beyond.” H. Weiss ve E. Rova (eds.), The Origins of North Mesopotamian Civilization: Ninive 5 Chronology, Economy, Society, 73-82. Subartu 9. Turnhout: Brepols.
Rova, E. (1988). Distribution and Chronology of Nineveh 5 Pottery and Its Culture. Contributi e Materiali di Archeologia Orientale 2. Roma: Università Degli Studi di Roma, (La Sapienza).
Rova, E. (2000). “Early Third Millennium B.C. Painted Pottery Traditions in the Jezirah.” C. Marro ve H. Hauptmann (eds.) Chronologies des Pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires: 231-253. Institut Français d’Etudes Anatoliennes d’Istanbul. Varia Anatolica 11. Paris: De Boccard.
Rova, E. (2003a). “Ninevite 5 Relative Chronology, Periodization and Distribution: An Introduction.” H. Weiss ve E. Rova (eds.), The Origins of North Mesopotamian Civilization: Ninevite 5 Chronology, Economy, Society, 1-10. Subartu 9. Turnhout: Brepols.
Rova, E. (2003b). “Tell Karrana 3: Ceramic Evidence for Late Uruk/Ninevite 5 Transition.” H. Weiss ve E. Rova (eds.), In The Origins of North Mesopotamian Civilization: Ninive 5 Chronology, Economy, Society, 11-24. Subartu 9. Turnhout: Brepols.
Schachner, A. (2004). “2001 Yılı Giricano Kazıları, Vorbericht über die Ausgrabungen in Gricano, 2001.” N. Tuna, J. Greenhalgh ve J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2001, 505-546. Ankara: ODTÜ, TAÇDAM.
Schachner, A. ve Ş. Schachner. (2003). “2000-2001 Yılı Giricano Kazıları.” 24. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 447-60.
Schwartz, G. M. (1985). “The Ninevite Period and Current Research.” Paléorient 11/1: 53-69.
Sertok, K. ve R. Ergeç. (1999). “A New Early Bronze Age Cemetery: Excavations Near the Birecik Dam, Southeastern Turkey, Preliminary Report (1997-98).” Anatolica 25: 87- 107.
Speiser, E. A. (1933). “The Pottery of Tell Billa.” Museum Journal 23: 249-308.
Speiser, E. A. (1935). Excavations at Tepe Gawra I, Levels I-VIII. Philadelphia: Üniversitesi of Pennsylvania Press.
Stein, G. J., K. Boden, C. Edens, J. P. Edens, K. Keith, A. McMahon ve H. Özbal. (1997). “Excavations at Hacınebi, Turkey - 1996: Preliminary Report.” Anatolica 23: 111-171.
Şenyurt, S. Y. (1994). “M.Ö. 3. Binde Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Metalik Seramik ve Bu Seramiğin Anadolu’daki Yayılışı.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
Şenyurt, S. Y. (2002a). “Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı, 2000 Excavations at Aşağı Salat” N. Tuna ve J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2000, 671-697. Ankara: ODTÜ, TAÇDAM.
Şenyurt, S. Y. (2002b). “Ilısu Barajı-Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı.” 23. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 445-52.
Şenyurt, S. Y. (2004). “Aşağı Salat 2001 Yılı Kazısı, 2001 Excavations at Aşağı
Salat.” N. Tuna, J. Greenhalgh ve J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2001, 641-668. Ankara: ODTÜ, TAÇDAM.
Thissen, L. C. (1985). “The Late Chalcolithic and Early Bronze Age Pottery from Hayaz Höyük.” Anatolica 12: 75-130.
Uysal, B. (1998). “Girnavaz Kazılarının Işığı Altında Anadolu’da Ninive 5 Seramiği.” Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
Uysal, B. (2006a). “Kertvin, Nusaybin Bölgesi’nde Bulunan Önemli Bir Ninive 5 Merkezi.” A. Erkanal-Öktü, E. Özgen, S. Günel, A. T. Ökse, H. Hüryılmaz, H.
Tekin, N. Çınardalı- Karaaslan, B. Uysal, F. A. Karaduman, A. Engin, R. Spiess, A. Aykurt, R. Tuncel, U. Deniz ve A. Rennie (eds.), Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması. Studies in Honor of Hayat Erkanal, Cultural Reflections, 746-758. İstanbul: Homer Kitapevi.
Uysal, B. (2006b). “The Technical Features of the Ninevite 5 Ware in Southeastern Anatolia.” Konferans bildirisi: 5th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East. 3-8 April 2006, Universidad Autónoma de Madrid.
Uysal, B. (Baskıda). “Tell Minar ve Giremira, Nusaybin Bölgesi’nde Yer Alan İki Ninive 5 Merkezi.” Belleten.