TOPRAK MAHSULLERI VERGISININ ESASLARI VE SONUÇLARI: TOPRAK MAHSULLERI VERGISI II. AŞAR MIYDI?

Türkiye’de, İkinci Dünya Savaşı yıllarında uygulanan tarımsal politikaların temel amacı kentlerin veordunun iaşesi olmuş ve bu amaçla yapılan uygulamalar nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturanköylülerin ekonomik yükünü arttırarak, yaşam standartlarını düşürmüştür. Bu makalede, 1943 ve1946 yılları arasında uygulanan Toprak Mahsulleri Vergisi, II. Dünya Savaşı yıllarında uygulanan tarımpolitikalarının doruk noktası olarak değerlendirildi. Savaş yıllarında Toprak Mahsulleri Vergisininöncesinde uygulanan tarımsal politikalara değinildikten sonra verginin hangi gerekçelerle gündemegeldiği, içeriği, somut uygulanışı ve vergiye yönelik sosyal tepkiler ele alındı. Verginin ekonomik bölüşümilişkilerinde yarattığı değişiklikler ve siyasi sonuçları tartışmaya açıldı. Toprak Mahsulleri Vergisi, %10oranında ayni olarak toplandığı için sıklıkla aşar vergisiyle karşılaştırılır ve II. Aşar olarak nitelendirilir.Bu makalede Toprak Mahsulleri Vergisi üzerine yapılacak değerlendirmede, söz konusu verginin, aşarvergisinden farklı olarak hiçbir aracıya gerek duymaksızın doğrudan toplanması ekseninde ToprakMahsulleri Vergisinin özgünlüğüne ve öngördüğü devlet-yurttaş ilişkisine de değinildi.

THE BASICS AND CONSEQUENCES OF THE TAX ON SOIL PRODUCTS: COULD THE TAX ON SOIL PRODUCTS BE CONSIDERED AS A REPLACEMENT FOR AŞAR?

The agricultural policy of Turkey during the Second World War, which was based on the feeding of the army and the cities, created serious economic strains for the peasants. This article, which assessed the Tax on Soil Products (1943-1946) as the zenith of the Turkish agricultural policy during the Second World War, aimed to scrutinize the tax’s content and implementation and social reactions against the taxation. Moreover, this article examined the roles of the Tax on Soil Products for economic redistribution policies and policymaking processes. Due to the fact that one-tenth of the agricultural product was collected as the Tax on Soil Products, it is generally compared with the aşar and denoted as “the second aşar.” However, this article asserts that the collection of the Tax on Soil Products by the state officials without resorting to intermediary agents like tax farmers suggests a new kind of relationship between state and citizens that is radically different from the system of aşar.

PDF

___

“4429 Sayılı Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu”, Resmi Gazete, 7 Haziran 1943.
“4553 Sayılı Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu”, Resmi Gazete, 28 Nisan 1944.
Acun, N. (1947) Toprak Mahsulleri Ofisi ve Kuruluş Gayeleri. İstanbul: Sinan Matbaası,
Aytekin, H. (1943) “Köyde Geçim”, Yurt ve Dünya, 4 (33), Eylül, 352-355.
Aytekin, H. (1943) “Köylerin Bugünkü İaşe Durumu”, Yurt ve Dünya, 4 (36), İlkkanun, 486-490
Backhaus, J. (1995) “The Concept of Tax State in Modern Public Finance Analysis”, Schumpeter in the History of Ideas içinde. Der. Shionaya Y. ve Perlman, M. Ann Harbor: The University of Michigan Press, 65-94.
Başar, S. (1946) “Toprak Mahsulleri Vergisi Kalkınca”, İktisat Fakültesi Mecmuası, 7, (1–4), 88-107.
Berkes, M. (1943) “Köyde Yaşayış”, Yurt ve Dünya, 4 (30), Haziran, 189-195.
Boratav, K. (2002) Türkiye İktisat Tarihi 1908–2002. Ankara: İmge Kitabevi.
Çomaklı, Ş.E. , Koç, F. ve Yıldırım, K. E. (2012) “Türk Vergi Hukuku Tarihinde Tartışılan Bir Vergi : Toprak Mahsulleri Vergisi”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 61-70
Erdoğan, N. (1999/2000) “Devleti İdare Etmek: Maduniyet ve Düzenbazlık”, Toplum ve Bilim, 83, 8-31.
İnci, İ. (2009) “1923-1960 Döneminde Türkiye’de Tarım Faaliyetleri Üzerinden Alınan Vergiler”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11(1), 109-130.
Kafaoğlu, A. B. (2002) Varlık Vergisi Gerçeği. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Kayra, C. (2002) 38 Kuşağı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Kayra, C. (2011) Savaş, Türkiye ve Varlık Vergisi. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Kazgan, G. (1983) Tarım ve Gelişme. İstanbul: Der Yayınları.
Kesler, S. (1943) “Bu Yıl Toprak Mahsulleri Vergisi Geçen Yıla Nispetle %25 Fazla,” Tan, 3 Eylül.
Keyder, Ç ve Birtek, F. (2009) “Türkiye’de Devlet Tarım İlişkileri, 1923-1950” Toplumsal Tarih Çalışmaları. İstanbul: İletişim Yayınları, 301-325.
Kotsonis, Y. (2004a)””Face-to-Face”: The State, the Individual, and the Citizen in Russian Taxation.” Slavic Review, 63 (2), 221-246
Kotsonis, Y. (2004b) “’No Place to Go’: Taxation and State Transformation in Late-Imperial and Early-Soviet Russia”, Journal of Modern History, 76 (3), 531-577
Metinsoy, M. (2007) İkinci Dünya Savaşında Türkiye: Savaş ve Gündelik Yaşam. İstanbul: Homer.
Metinsoy, M. (2012) “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Devlet ve Köylüler: Hububat Alımları, Toprak Mahsulleri Vergisi ve Köylü Direnişi”, Tarih ve Toplum, 15, 85-125
Morris, C. W. (1998) An Essay on the Modern State. Cambridge: Cambridge University Press.
Okçuoğlu, G ve Önder, İ. (1985) “Aşarın Kaldırılması”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 10, İstanbul: İletişim Yayınları.
Önder, İ. (1988) “Cumhuriyet Döneminde Tarım Kesimine Uygulanan Vergi Politikası,” Türkiye’de Tarımsal Yapılar (1923–2000) içinde. Der. Pamuk Ş ve Toprak Z. İstanbul: Yurt Yayınları, 113-133.
Önder, İ. (1999) “Aşarın Kaldırılması ve Tarım Kesimine Uygulanan Vergiler”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 67-74.
Özbek, N. (2015) İmparatorluğun Bedeli: Osmanlı’da Vergi, Siyaset ve Toplumsal Adalet (1839-1908). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları,
Özbek, N. (2003) “Kemalist Rejim ve Popülizmin Sınırları: Büyük Buhran ve Buğday Alım Politikaları, 1932– 1937”, Toplum ve Bilim, 96, 219-238.
Özbek, N. (1998), “Köylü Aşar Yükünden Kurtuldu,” Cumhuriyetin 75 Yılı 1: 1923-1953, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 46.
Özer, S. (2011) “II. Dünya Savaşı Yıllarında Uygulamaya Konan Toprak Mahsulleri Vergisi ve Köylü Üzerindeki Etkisi”, Tarihin Peşinde, 5, 215-234.
Pamuk, Ş. (1988) “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Devlet, Tarımsal Yapılar ve Bölüşüm”, Türkiye’de Tarımsal Yapılar (1923–2000) içinde. Der. Pamuk Ş ve Toprak Z. İstanbul: Yurt Yayınları 91-108.
Pamuk, Ş. (1998) “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında İaşe Politikaları ve Köylülük”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 57-66.
Pamuk, Ş. (1991) “War, State, Economic Policies and Resistance by Economic Producers in Turkey (1939- 1945)”, Peasants&Politics in the Middle East içinde. Der. Kazemi F ve Waterbury J. Florida: International University Press, 125-142.
Pamuk, Ş. (2014) Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
Pierson, C. (2004) Modern State. Londra: Routledge.
Rauf, A. (1944) “Toprak Mahsulleri Vergisi Nasıl Tahsil Ediliyor,” Tan, 22 Şubat.
Scott, J. C. (1985) Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance. New Heaven: Yale University Press.
Sertel, Z. (1943) “Köylü Hakikaten Zengin Oldu mu?”, Tan, 8 Haziran.
Şener, S. (2004) “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Tarım Politikası Arayışları”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 73-92.
TBMM Zabıt Ceridesi (1943) Devre 7, Cilt. 3, Haziran
TBMM Zabıt Ceridesi (1944) Devre 9, Cilt. 7, Nisan
TBMM Tutanak Dergisi (1946) Dönem:7, cilt:21
Tezel, Y. S. (2002) Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları,
Timur, T. (2003) Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş. Ankara: İmge Kitabevi.
Yırcalı, S. (1944) “Yeni Toprak Mahsulleri Vergisi,” Tan, 30 Mayıs

Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi-Cover

ISSN: 1306-2174
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2005
Yayıncı: Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi