“LÂ DARARA VE LÂ DIRÂRA” KÜLLÎ KÂİDESİ ÇERÇEVESİNDE İSLÂM’DA ÇEVRE HUKUKU ( )

Kur'ân, çevrede bulunan kaynakların insana emanet olarak verildiğini ve bu emaneti israf etmeden dengeli bir şekilde kullanması gerektiğini; aksi takdirde hem insana hem de diğer varlıklara birçok zararlı etkisinin olacağını bildirmiştir. Hz. Peygamber de insanın çevresindeki varlıklara karşı nasıl bir tutum içerinde bulunması gerektiği hususunda önemli mesajlar vermiştir.İslâm hukukunda "zarar ve mukabele-i bi'z-zarar yoktur" küllî kaidesine göre insan, bir başkasına zarar verecek bir davranış içerisine giremez, zarara zararla karşılık veremez. Bu sebeple İslâm hukukunda çevredeki kaynaklara zarar verecek her türlü eylem yasaklanmıştır

Envıronment Law in Islam Within the Framework of the Infinite Principle of “Lâ Darara Velâ Dırâra”

The Quran states that resources in the environment are entrusted to the people and these entrust should be used in a balanced way without wasting; otherwise they may have many harmful effects both for the people and for the other wealth. Prophet Muhammad also gave important messages about how people should behave towards the assets around them. In the Islamic law, according to the infinite principle of “It is forbidden to respond to damage with damage”, you cannot enter behaviour that damages someone, and you cannot respond to damage with damage. Therefore, in the Islamic Law prohibits any kind of actions which harm the resources in the environment

___

Aclünî, Ebü’l—Fida İsmail b. Muhammed (ö. 1162/ 1748), Keşfii’l—Hafâ, I—II, Mektebetü’l— Ilmi’l—Hadis, 1. bs., Dımaşk 1421/2000.

Ahmed b. Hanbel, Ebü Abdullah Ahmed b. Muhammed (ö. 241/855), el-Müsned, I-VI, el—Mektebü’l—İslâmî, 5. bs., Beyrut 1405/ 1985.

Akhtar, Muhammad Ramzan, “Towards An Islamic Approach For Envzronmental Balance”, Islamic Economic Studies, Vol. 3, No. 2, June 1996, s. 57—76.

Ali Haydar Efendi (ö. 1936), Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, I—IV, Gül Neş— riyat, y.y trs.

Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, I—III, Kubbealtı, 4. bs., İstanbul 2011.

Azîmâbâdi, Ebü’t—Tayyib Şemsülhak Muhammed b. Emir Ali (ö. 1329/1911), Avnü’l— Ma’bud Şerhu Süneni Ebî Davud, I—XIV, el—Mektebetü’s—Seleüyye, Thk.: Ab— durrahman Muhammed Osman, Medine 1388/ 1968.

Bayrakdar, Mehmet, İslâm ve Ekoloji, DİB Yay., Ankara 1992.

Belâzurî, Ebü’l—Hasen Ahmed b. Yahya (ö. 279/892), Fütühu'l—Buldân, Mektebetü’l— Hilâl, Beyrut 1988.

Beydâvi, Ebü Said Abdullah b. Ömer (ö. 685/1286), Envâru’t—Tenzîl ve Esraru’t-Te’vîl, I-IV, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî Müessesetü’t—Târîhi’l—Arabî, Beyrut trs.

Buhârî, Ebü Abdullah Muhammed b. İsmail (ö. 256/869), el—Câmiu’s—Sahîh, I—VIII, 2. bs., Çağrı Yayınları, İstanbul 1413/ 1992.

el—Edebü’l-Müfred bi’t—Ta’lîkât, Thk.: Semir b. Emîn ez—Züheyrî, Mektebetü’l-Meâ— rif, 1. bs., Riyad 1419/1998.

Cibürî, Muhammed Cebbâr Hâşim, Fıkhu’l—Bîe ]î’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, (Basılmamış Doktora Tezi), Câmiatü’l-Küfe, 1432/2011.

Darimi, Ebü Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. el—Fadl b. Behrâm (ö. 255/868), Sünenü’d-Dârimî, I—IV, 1. bs., Dâru’l—Muğni, Riyad 1421/2000.

Ebü Dâvud, Süleyman b. Eş’as b. İshak el—Ezdî es—Sicistânî (ö. 275/889), Sünenü Ebî Dâvud, I—IV, 2. bs., Çağrı Yayınları, İstanbul 1413/1992.

Erdoğan, İrfan Ejder, Nazmiye, Çevre Sorunları, Doruk Yay., Ankara 1997.

Eren, Mehmet, “Çevrenin Korunmasında Hz. Peygamber’in Sit Alan Uygulamaları”, Gaziantep Üniversitesi Çevre ve Ahlak Sempozyum Bildiri Metinleri, Gaziantep 2014, s. 91-111.

Ertürk, Hasan, Çevre Bilimleri, Ekin, 3. bs., Bursa 2009.

Fazlun, M. Khalid, “Islam and Environment”, Encyclopedia of Global Environmental Change, Ed.: Mr Peter Timmerınan, Chichester 2002, Volume 5, s. 332—339.

Ferrâ, Ebü Ya‘la Muhammed b. el—Hüseyn (ö. 458/1066), el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, Dâru’l—Kütübi’l—İlmiyye, 2. bs., Beyrut 1421/2000.

Gada, Mohd Yaseen, “Environmental Ethics in Islam: Prinsiples and Perspevtives”, World Journal of Islamic History and Civilization, (4) 2014, s. 130—138.

Gırnâtî, Ebü Abdullah el—Mevvâk Muhammed b. Yusuf (ö. 897/ 1492), et—Tâc ve’l—İklîl li-Muhtasari Halil, I—VIII, Dâru’l—Kütübi’l—İlmiyye, 1. bs., y.y 1416/ 1994. Haçkalı, Abdurrahman, Şatıbî’de Makâsıd ve Fıkıh Usulu", Rağbet, İstanbul 2010.

Hâkim en—Nîsâbürî, Ebü Abdullah İbnü’l—Beyyi’ Muhammed (ö. 405/ 1014), el-Miisted— rek ale ’s-Sahîhayn, I—IV, Thk.: Mustafa Abdulkadir Atâ, Dâru’l—Kütübi’l—İlmiy— ye, 1. bs., Beyrut 1411/1990.

Hattâbî, Ebü Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrâhim Hattabi, (ö. 388/998), Meâlimu' ’s— Su'nen Şerhu Suneni Ebî Davud, I—IV, Matbaatü’l—İlmiyye, 1. bs., Haleb 1352/1934.

İbn Hazm, Ebü Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez—Zâhirî (ö. 456/ 1064), el—Muhallâ bi’l—Asâr, I-XII, Dâru’l-Fikr, Beyrut trs.

İbn Kudâme, Ebü Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed (ö. 620/ 1223), el— Muğnî, I-X, Mektebetü’l—Kahire, y.y 1388/ 1968.

İbn Mâce, Ebü Abdullah Muhammed b. Yezid el—Kazvînî (ö. 275/888), Sünen, I—II, Dâru İhyâi ’t-Turâsi ’l—Arabî, y.y 1395/ 975.

İbn Rüşd el-Hafîd, Ebü’l—Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed (ö. 595/1198), Bidâyetii’l-Miictehid ve Nihâyetii’l—Muktesid, Mektebetü’ş—Şurüki’d—Devliy— ye, Kahire 1425/2004.

İbnü’l—Hümâm, Kemaleddîn Muhammed b. Abdulvahid (ö. 861/ 1457), Şerhu Fethi ’l-Ka— dir, I-X, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. bs., Beyrut 1424/2003.

İbnü’l-Mibred, Ebü'l-Mehasin Cemaleddin Yusuf b. Hasan b. Ahmed (ö. 909/1503),

Kitâbü’l-İgrâb fîAhkâmi’l—Kilâb, Thk.: Abdullah b. Muhammed b. Ahmed etTayyâr Abdülazîz b. Muhammed b. Abdullah el—Haclân, Dârü’l—Vatan, Riyad 1996/ 1417.

Kanâa, Usâme Mahmüd, el-Kâidetu’l—Kulliyye Lâ Darara Velâ Dırârajî’l-Fıkhi’l-İslâmî, Dâru’n—Nehc, 1. bs., Haleb 1430/2009.

Kardavî, Yusuf, Riâyetü’l—BîefîŞerîati’l—İslâm, Dâru’ş—Şurük, 1. bs., Kahire 1421/2001.

Kâsânî, Alauddîn Ebü Bekr b. Mes’ud (ö. 587/1191), Bedâiu’s—Sanâi fî Tertibi ’ş-Şerâi ', I-VII, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. bs., y.y 1406/ 1986.

Keleş, Ruşen, Hamamcı, Can, Çoban, Aykut, Çevre Politikası, İmge Kitabevi, 6. bs., An— kara—İstanbul 2009.

Kocabaş, Savaş, “Çevreyi Korumaya Esas Teşkil Edecek İslam Hukuku Kaideleri”, Ga— ziantep Üniversitesi Çevre ve Ahlak Sempozyum Bildiri Metinleri, Gaziantep 2014, s. 131-151.

Koşum, Adnan, “İslam Hukukunda Hayvanların Yaşama Hakları Bağlamında Köpekle— rin Öldı'ı'rı'ı'lmeleri Sorunu”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı: 26, Yıl: 2015, s. 299-309.

Köse, Saffet, “Suyun Kullanımı ve Su kaynaklarının Korunması Hususuna Kur’ân ve Sünnet Bağlamında Bir Yaklaşım”, Çevre ve Din Uluslararası Sempozyum Bil— diri Metinleri, I-II, İstanbul 2008, s. 145-165.

Macit, Yunus, Hz. Peygamber’in Sünneti ’nde Çevre, Trabzon 2000.

Mâlik b. Enes, İbn Mâlik b. Amir el—Esbahi el—Medeni (ö. 179/796), el—Müdevvene, I—IV, Dâru’l—Kütübi’l—İlmiyye, 1. bs., y.y 1415/1994.

el-Muvatıâ, Dâru’l—Hadis, Kahire trs.

Mâverdî, Ebü’l—Hasan Ali b. Muhammed b. Habib (ö. 450/ 1058), el-Hâvi ’l—Kebir, I—XIX, Thk.: Ali Muhammed Muavvid Adil Ahmed Abdulmevcüd, Dâru’l—Kütübi’l— İlmiyye, 1. bs., Beyrut 1419/1999.

Mevsılî, Ebü’l—Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmüd b. Mevdüd (ö. 683/ 1284), el-İh— tiyâr li Ta’lili’l—Muhtâr, I—V, Dâru’l—Kütübi’l—İlmiyye, Beyrut trs.

Meydan Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, I—XXIV, Milliyet, İstanbul trs.

Mübârekfüri, Ebü’l—Ulâ Muhammed Abdurrahman b. Abdürrahim (ö. 1353/ 1935), Tuhfetü’l—Ahvezi bi—Şerhi Câmii ’t-Tirmizi,I—X, Dâru’l—Kütübi’l—İlmiyye, Beyrut trs.

Müslim, Ebu’l—Hüseyn İbnu’l—Haccâc (ö. 261/874), Sahihu Müslim, I—V, 2. bs., Çağrı Yayınları, İstanbul 1413/ 1992.

Müttaki, Ali b. Hüsâmeddîn b. Abdulmelik b. Kadihân (ö. 975/1567), Kenzü’l—Um— mâl fî Süneni’l—Akvâl ve’l—Ef’âl, I—XVI, Müessesetü’r—Risâle, 5. bs., Beyrut 1405/ 1985.

Nargül, Veysel, “İslam Hukukunda Çevrenin Savaş Sırasında Korunması”, İslam Huku— ku Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23, Yıl: 2014, s. 223-249.

“Islam Hukukunun Çevre Koruma Algısı Üzerine”, Gaziantep Üniversitesi Çevre ve Ahlak Sempozyum Bildiri Metinleri, Gaziantep 2014, s. 115—130.

Nesâi, Ebü Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali (ö. 303/915), Sünenü’n-Nesâi’s—Süğrâ, Dâru’s—Selâm, Riyad trs.

Nevevi, Ebü Zekeriyya Yahya b. Şeref (ö. 676/ 1277), Kitâbul-Mecmü’, I-XXIII, Mektebetü’l—İrşâd, Cidde trs.,

Özdemir, İbrahim Yükselmiş, Münir, Çevre Sorunları ve İslâm, DİB Yay., Ankara 1995.

Özey, Ramazan, Çevre Sorunları, Aktif Yay., 4. bs., İstanbul—Erzurum 2014.

Tirmizi, Ebü İsâ Muhammed b. İsâ (ö. 279/892), Sünenü’t-Tirmizi, I—V, 2. bs., Çağrı Ya— yınları, İstanbul 1413/1992.

Turgut, Nükhet Yılmaz, Çevre Politikası ve Hukuku, İmaj Yay., 2. bs., Ankara 2012.

Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara 2010.

Saffet Sancaklı, “Hz. Peygamber’in ÇevrecilikAnlayışı ”, İslâmîAraştırmalar: Yıl: 2001, Sayı: 3—4, C. XIV, s. 405-421.

Vâkıdî, Muhammed b. Ömer (ö. 207/822), el-Megâzî, I—III, Thk.: Marsden Guns, Dâru’lE’lamî, 3. bs., Beyrut 1409/1989.

Yıldırım, Mustafa, Mecelle ’nin Külli Kâideleri, Tibyan Yayıncılık, 4. bs., lzmir 2015.

Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed (ö. 538/ 1144), el— Keşşâf an Hakâikı Gavâmizi’t—Tenzîl ve Uyüni’l—Ekâvîljî Vücrîhi’t-Te’vil, I—IV, Dâru’l—Mektebeti’l—llmiyye, 4. bs., Beyrut 1427/2006.

Zerkâ, Ahmed Muhammed (ö. 1999), Şerhu’l-Kavâidi’l-Fıkhiyye, Dâru’l—Kalem, 2. bs., Dımaşk 1422/2001.

Zühaylî, Vehbe, el—Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletüh, I—VIII, Dâru’l—Fikr, 3. bs., Dımaşk 1409/ 1989.

Zürkânî, Muhammed b. Abdülbâkî b. Yusuf (ö. 1122/ 1711), Şerhu’z—Zürkânî, Dâru’l— Kütübi’l—İlmiyye, 1. bs., Beyrut 1411/1990.