AMELLERİN BOŞA ÇIKMASI BAĞLAMINDA: RİYÂ

Amel kavramı, iyi iş ve davranışları ifade ettiği gibi, iyi olmayan işleri de kapsar. Amellerin kabulünde belirleyici en temel husus, Hz. Peygamber’in de buyurduğu gibi, onları gerçekleştirirken kulun sahip olduğu niyettir. Çünkü amellerin neticesi niyete göre şekillenmektedir. Mü’min ve kâfir kullardan sâdır olan iyi ameller, değer bakımından aynı değildir. Zira amellere esas değer katan iman şartının mevcut bulunmayışı, amellerin gerçek değerini bulacağı ahrette onları hükümsüz bırakacaktır. Mü’min kimselerin de gerçekleştirdiği her sâlih amel, ondan umulan neticeyi veremeyecektir. Ameli gerçekleştirirken niyetine karıştırdığı riyâ veya tekebbür gibi durumlar, kişi farkında dâhi olmadan onun amelini ihbât edecek ve umduğu mükâfâta kavuşmasını engelleyecektir. Çalışmanın amacı amelleri boşa çıkaran riyânın ne olduğunu açıklayarak, sebepleri, dünyevî ve uhrevî bakımdan sonuçlarını ayet ve hadisler çerçevesinde değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler:

İman, Amel, Riyâ, Samimiyet, Boşa Çıkma.

___

Ateş, Süleyman, ‘’İhlâs’’, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2000, c. XXI, s. 536-537.
Bebek, Adil, Mâtüridî’de Günah Problemi, Rağbet Yayınları, İstanbul 1998.
Beyazizâde Ahmed Efendi, el-Usûli’l-Münîfe li’l-İmam Ebû Hanîfe, Çev. İlyas Çelebi, MÜİF Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.
Cürcânî, Ebü’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid, Kitâbu’t-Ta’rîfât, thk. Muhammed Abdurrahman el-Meraşây, Dâru’n-nefâs, Beyrut 2007.
Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-Muhît, thk. Mektebu tahkîki’tturâs fî müesseseti’r-risâle, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1986.
Gazzâlî, İmam Muhammed, Muhtasar İhyâ-u ulûmi’d-dîn, Çev. Ali Arslan, Şûra Yayınları, İstanbul 2002.
İbn Fârîs, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ, Mu’cemu Mekâyisi’l-Luga, thk. Abdüsselam Muhammed Harun Dârü’l-Cil, Beyrut, trs.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-Arab, Haz. Emin Muhammed Abdülvehhab, Muhammed es-Sadık el-Ubeydi, Dârü’lihyai’t- Türasi’l-Arabi, Beyrut, 1997.
İsfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed Râğıb, Mu’cemü Müfredâtü elfâzi’l- Kur’ân, Dârü’l-Fikr, thk. Nedim Mar’aşlı, Beyrut trs.
Kazvinî, Ebû Hafs Siraceddin Ömer b. Ali, Muhtasaru Şuabi’l-iman, tsh. Muhammed Münir Abduh Dımaşki, İdaretü’t-Tıbaati’l-Müniriyye, Kahire trs.
Kılavuz, Ahmed Saim, İman-Küfür Sınırı, Marifet Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1984.
Kur’ân-ı Kerîm Meâli, Haz. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin; red. İbrahim Paçacı, Harun Özdemirci, Ekrem Keleş, M. Nihat Hatipoğlu, Vahdi Boydaş, Yaşar Çolak, Mustafa Baş; tsh. İsmail Derin, DİB Yayınları, 6. Baskı, Ankara 2007.
Kutub, Seyyid b. Kutub b. İbrahim Seyyid, Fî zılâli’l-Kur’ân, Çev. M. Emin Saraç, Bekir Karlığa, İ. Hakkı Şengüler, Hikmet Yayınları, İstanbul 1976.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk. Mehmet Boynukalın, müracaat Bekir Topaloğlu, Mizan Yayınevi, İstanbul 2005.
Mâtürîdî, Kitâbü’t-Tevhîd, Çev. Bekir Topaloğlu, İSAM Yayınları, İstanbul 2014.
Maverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, en-Nüket ve’l-uyûn tefsiri’l-Maverdî, müracaat es-Seyyid b. Abdülmaksud b. Abdürrahim, Beyrut 1992.
Öz, Mustafa, İmâm-ı A’zam’ın Beş Eseri, MÜİF Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, et-Tefsirü’l-kebîr: Mefâtîhü’l-gayb, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1934.
Râzî, Tefsîr-i Kebîr: Mefâtîhu’l-gayb, Çev. Suad Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, Sadık Doğru, Akçağ Yayınları, Ankara 1991.
Sinanoğlu, Mustafa, ‘‘İman’’, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2000, c. XXII, s. 212-214.
Sülün, Murat, Kur’ân-ı Kerîm Açısından İman-Amel İlişkisi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005.
Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid, Tefsirü’t-Taberî: Câmiü’l-beyân an te’vîli ayi’l-Kur’an, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Dâru Âlemi’l- Kütüb, Riyâd 2003.
Taberî, Taberî Tefsîri, Çev. Hasan Karakaya, Kerim Aytekin, Hisar Yayınevi, İstanbul 1996.
Teftazani, Sa’deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah, Şerhü’l-akâidi’n-Nesefiyye, thk. Muhammed Adnan Derviş, y.y, trs.
Topaloğlu, Bekir ve İlyas Çelebi, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İSAM Yayınları, İstanbul 2010.
Uludağ, Süleyman, ‘‘Amel’’, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1991, c. III, s. 13-16.
Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dîni Kur’ân Dili, Haz. İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel, Azim Dağıtım, İstanbul trs.