Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk ders kitapları

Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim sisteminin ve anlayışının anayasısı Tevhid-i Tedrisat Kanunu’dur. Tevhid-i Tedrisat Kanunu’yla birlikte okullarda verilecek olan eğitimin niteliği ve eğitim yönetimi anlayışının esasları belirlenmiştir. Yapılan düzenlemeler içerisinde Müfredat programlarının ve programlara uygun olarak hazırlanmış ders kitaplarının sağlanması ve eğitim-öğretimin bu kitaplarla yürütülmesi önemli bir sorun olmuştur. Tevhid-i Tedrisat Kanunu’na kadar bu konuda daha önce bir hazırlık yapılmadığı için, ilk aşamada eski öğretim programlarında yer alan dersler ve ders müfredatları gözden geçirilmiştir. Eski programlarda yer alan Osmanlı ideolojisini temsil eden bazı dersler ve konular ayıklanırken, yerlerine Cumhuriyet ideolojisini temsil eden yeni konular eklenerek tekrar düzenlenmiştir. Ancak kısa sürede programlarda yapılan yeni düzenlemelere uygun yeni ders kitaplarının yazılmasına imkân olmadığı için, aynı yöntem ders kitaplarında da benimsenmiş, kitaplarda da programa uygun ayıklamalar ve eklemeler yapılarak 1930’ların başlarında yenileri yazılıncaya kadar, var olan eski ders kitaplar ile eğitim-öğretime devam edilmiştir. Ancak eskiden okutulan ders kitaplarının tamamının kulllanımına izin verilmemiş, tüm kitaplar Maarif Vekâleti tarafından bir incelemeden geçirilerek aralarından bir seçim yapılmıştır. Seçilen ve kullanımına izin verilen ders kitapları Maarif Vekâleti müsteşarlığı tarafından bir liste halinde İl Milli Eğitim Müdürlükleri aracılığı ile okullara bildirilmiş ve bu listede bulunanlar dışında herhangi bir ders kitabının öğretmenler tarafından okutulması yasaklanmıştır. Ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ders kitapları olan bu kitapların tam bir listesi hiçbir yerde bulunamamıştır. Maarif Vekâleti Müsteşarlığı tarafından yazılan bir belgeye dayalı olarak, ilk kez gün ışığına çıkarılmış olması Cumhuriyet dönemi eğitim tarihi açısından son derece önemlidir.

The first course books of Turkish Republic

The underlying constitution of the educational system of Turkish Republic and its revolutions was the Act of Tevhid-i Tedrisat which established the grounds for the quality of the education at schools and Üne educational management. The main problem in this new framework was curriculum development, syllabus designs of the courses and the choice of the course books. Since there was no earlier preparation till the act of "Tevhid-i Tedrisat", the first step was to revise the earlier coursebooks and syllabi. The old ideologies and the topics representing the Ottoman Empire were eliminated and they were replaced by the new ideology of Turkish republic. The materials selected from the all course books up to that time were used till the early 1930s when the new coursebooks were designed and published. This study aims at highlighting and documenting complete list of the coursebooks which have not been published anywhere with an introduction to tackle the background, which is believed to pave the way for the further research.

PDF

___

Akyüz, Y (2004). Tiirk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000- M.S. 2004), Gözden Geçirilmiş 9. Baskı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
An tel, S. C. (1952). Umumi Didaktik, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Antel, S. C. (1999). "Tanzimat Maarifi", Tanzimat 7, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Başgöz, İ. (1995). Türkiye'nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk: Sorunlar, Çözüm Aramaları, Uygulamalar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Baysal, J. (1968). Müteferrika'dan Birinci Meşrutiyete Kadar Osmanlı Türklerinin Bastıkları Kitaplar, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyeti'nde îlk ve Ortaöğretim (Tarihi Gelişim), Ankara.
Çapa, M. (2009). "Ders Kitapları (1920-1938)", Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi ( 1920-1938), C. II, Ankara, 2009, s. 685-692
Dölen, E. (1985). "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Bilim", Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 1, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 134-196.
Ergun, M. (1982). Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara: Anakara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını.
İskit, S. R. (2000). Türkiye'de Neşriyat Hareketleri Tarihine Bir Bakış, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Koçer, H. A. (1991). Türkiye'de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), İstanbul: Milli Eğitim Yayınları.
Maarif Vekâleti Müsteşarlığı (1340-1341). Maarif Vekâleti Tarafından 1340-134.1 Seneyi Dersiyesi İçini - İstanbul Vilayeti de Dâhil Olmak Üzere- Bütün İlk Mekteplerle Liselerin İptidai Kısımlarında Tedrisi Kabul Edilen Kitaplar, 28 Eylül 1340 Tarihli Belge.
Maarif Vekâleti Müsteşarlığı (1340-1341). Türkiye Cumhuriyeti dahilindeki Liselerde -1340-1341 Seney-i Dersiyesi Esnasında Okudulması Maarif Vekâletince Kabul Edilen Kitaplar, 27 Eylül 1340 Tarihli Belge.
Maarif Vekâleti (1991). Birinci Maarif Şûrası (17-29 Temmuz 1939), Tıpkı Basım, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Öymen, H. R. (1977). "Cumhuriyet Eğitimine Geçişte Atatürk'ün Etkisi", Atatürk Konferansları VI 1973-1974, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, ss.163-238.
Pingel, F. (2003). Ders Kitaplarını Araştırma ve Düzeltme Rehberi (UNESCO), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Sakaoğlu, N. (1991). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
Unat, F. R. (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, İstanbul: Milli Eğitim Yayınları.