1979

Türkiye'nin sosyal dokusunda değişen ve değişmeyen unsurlar: Eşraf aileleri ve eğitim

Bu makalenin odağını, eşraf ailelerinin, kendi sınıf konumları açısından eğitime nasıl baktıklarıve bu konumlarını güçlendirmek için eğitimi nasıl kullandıkları soruları oluşturuyor. Makale,beş ayrı kentte (Denizli, Muğla, Kahramanmaraş, Gaziantep ve Aydın) gerçekleştirilenaraştırmanın verilerine dayanıyor (Durakbaşa, Karadağ ve Özsan, 2008). Makalede, eşrafailelerinde, eğitim ve sınıf ilişkilerinin hangi temel özellikleri taşıdığının gösterilmesiamaçlanılıyor. Araştırmada elde edilen eğitimli elitin önemli bir kısmının eşraf ailelerindençıktığı bulgusu, Türkiyede eğitim ile sınıf ilişkileri çerçevesine yerleştirerek tartışılıyor. Buaileler, kendilerini, başka toplumsal gruplardan, özellikle yeni zenginlerden , fertlerininsahip olduğu eğitim yoluyla farklılaştırıyorlar. Eğitim pek çok yönden bu aileler için kurucuve sürekliliği sağlayıcı bir unsur olarak gözüküyor. Bu nedenle eğitimi üyesi oldukları genişailenin bir projesi olarak düşünüyorlar. Makalede, Türkiyenin hem merkezindeki hem detaşrasındaki ekonomik, siyasal ve bürokratik elitlerin sınıf kökenleri incelendiğinde, eşrafaileleri mensuplarının göz ardı edilemeyecek bir kesimi oluşturduğu savı ileri sürülüyor.Türkiyede büyük kentlerin merkezi elitinin bir kısmı taşra kentlerindeki eşraf ailelerindengelmektedir. Eşraf ailelerinden fertler, kültürel sermayenin eğitime dayalı kurumsallaşmışbiçimini belli konumlarda yer alışlarıyla somut olarak gösteriyorlar. Eşraf aileleri, iyi eğitimlive kariyer sahibi fertlerini özellikle öne çıkarıyorlar. Makalede ileri sürülen ikinci sav; eğitimlesağlanan kültürel sermaye ve eğitime dayanan sosyal itibarın, en temelde Türkiyede yöneticisınıfarın sosyal konumlarını meşrulaştırmalarına hizmet ettiğidir. Bu makalede Türkiyedeeğitim ile sınıf ilişkileri konusunda bir perspektif değişiminin yolları aranıyor.

Changing and unchanging aspects of the Social Fabric of Turkey: Eshraf families and education

This essay focuses on the questions how eshraf (provincial notable) families view education interms of their class positions and how they make use of education for their empowerment. I aimto show what fundamental forms the relationships between education and class take for thesefamilies. The essay rests upon the data obtained in a research conducted in fve Turkish cities(Denizli, Muğla, Kahramanmaraş, Gaziantep, and Aydın) (Durakbaşa, Karadağ, and Özsan,2008). One of the main fndings of the research, i.e. that many members of the educated elitecome from eshraf families, is discussed here within the framework of relationships betweeneducation and class in Turkey. Eshraf families distinguish themselves from other social groups,particularly nouveaux riches, with reference to their members educational qualifcations. Thus,education appears to be the key means of maintaining social distinction for them. They conceiveof education as a project of the broadly defned family. Moreover, I argue that whenanalyzed in terms of their class background, members of eshraf families constitute a signifcantpart of the economic, political, and bureaucratic elites in both metropolitan and provincialcities of Turkey. This implies that a remarkable section of the metropolitan elites comes fromeshraf families of provincial cities. Quite a large number of members of these families occupysignifcant positions in Turkish political, administrative, and educational apparatuses by theyclaim employing their cultural capital, mainly embodied in educational qualifcations. Thesefamilies take pains to foreground their well-educated members with distinguishing careers.Therefore, the second argument of the essay is that cultural capital and social prestige gainedby means of education serve to legitimize the social position of Turkish ruling elites. Thus, I tryto search for a perspective change on class relations and education.

PDF

___

Açıkel, F. (2006), Entegratif Toplum ve Muarızları: Merkez-Çevre Paradigması Üzerine Eleştirel Notlar, Toplum ve Bilim , sayı 105: 30-69.
Arum, R., Roksa, J. ve Budig, M. J. (2008), The Romance of College Attendance: Higher Education Stratifcation and Mate Selection, International Sociological Research Committee, 26 (2): 107-121.
Aydın, S. (2006), Paradigmada Tarihsel Yorumun Sınırları: Merkez-Çevre Temellendirmeleri Üzerinden Düşünceler, Toplum ve Bilim , sayı 105: 70-95.
Atay, H. (1983), Osmanlılarda Yüksek Din Eğitim , Dergâh Yayınları, İstanbul.
Bora, T. (2005), Taşralaşan ve Taşrasını Kaybeden Türkiye, T. Bora (der.), Taşraya Bakmak içinde, İletişim Yayınları, İstanbul, 37-66.
Brown, P. (2003), The Opportunity Trap: Education and Employment in a Global Economy, European Educational Research Journal, 2(1): 141-179.
Bourdieu, P. ve Passeron, J.-C. (1990), Reproduction in Education, Society and Culture, Nice, R. (çev.), London, Sage.
Bourdieu, P. (1991), Language and Symbolic Power, Thompson, J. (ed.), Adamson, M. and Raymond, G. (çev.), Harvard University Press, Cambridge.
Bourdieu, P. (1998), Practical Reason, R. Johnson vd. (çev.), Polity Press. Cambridge.
Bourdieu, P. (2000), Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste, Nice, R. (çev.), Routledge, Londra.
Bourdieu, P. ve Wacquant L. (2003), Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, N. Ökten (çev.), İletişim, İstanbul.
Bourdieu, P. ve Chartier, R. (2014), Sosyolog ve Tarihçi, Z. Karaca (çev.), Açılım Kitap, İstanbul.
Cicourel, A. (1995), Structural and Processual Epistemologies, Calhoun, C., E. LiPuma ve Postone, M.(der.) Bourdieu: Critical Perspectives içinde, Polity Press, Cambridge.
Çakır, S. (2013), Erkek Kulübünde Siyaset: Kadın Parlamenterlerle Sözlü Tarih, Yay. Haz. Şirin Tekeli, Versus Kitap, İstanbul.
Çiğdem, A., Açıkel, F. ve Erdoğan, N.-Bora, T. (2006), Şerif Mardinle Merkez- Çevre Analizi Üzerine, Toplum ve Bilim , sayı 105, İstanbul: 7-10.
Durakbaşa, A. (2005), The Gender of Social Class: Theoretical and Methodological Discussion for a Feminist Sociology, Gendering Transformations Conference Proceedings, University of Crete.
Durakbaşa, A., Karadağ, M ve Özsan, G. (2008), Türkiyede Taşra Burjuvazisinin Oluşum Sürecinde Yerel Eşrafın Rolü ve Taşra Kentlerinde Orta Sınıfar, TÜBİTAK maddi destekli proje, Muğla (Proje No: 105K174).
Durakbaşa, A. (2010), Taşra Burjuvazisinin Tarihsel Kökenleri, Toplum ve Bilim , sayı 118, Bahar, İstanbul: 6-38.
Durakbaşa, A., Özsan, G. ve Karadağ, M. (2011), Womens Narratives as Sources for the Study of Eshraf Families, Türe, F. ve Talay Keşoğlu, B. (der.) Womens Memory: The Problem of Sources içinde, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 153-167.
Ergenç, Ö. (1982), Osmanlı Klasik Dönemindeki Eşraf ve Ayân Üzerine Bazı Bilgiler, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 3: 105-118.
Fortna, B. C. (2005), Mekteb-i Hümayûn: Osmanlı İmparatorluğunun Son Döneminde İslâm ve Eğitim , Siral, P. (çev.), İletişim Yayınları, İstanbul.
Gönenç, L. (2006), 2000li Yıllarda Merkez-Çevre İlişkilerini Yeniden Düşünmek, Toplum ve Bilim , sayı 105: 129-152.
Hourani, A. (1968), Ottoman Reform and the Politics of Notables Polk, William R. ve Chambers, R. L. (der.), Beginnings of Modernization in the Middle East: The Eighteenth Century içinde, The University of Chicago Press, Chicago ve Londra: 41-68.
Kafadar, O. (2002), Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tartışmaları, Kocabaşoğlu, U. (der.) Modern Türkiyede Siyasî Düşünce, Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık içinde, İletişim Yayınları, İstanbul.
Kahraman, H. B. (2002), Bir Zihniyet, Kurum ve Kimlik Kurucusu Olarak Batılılaşma, Kocabaşoğlu, U. (der.) Modern Türkiyede Siyasî Düşünce, Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık içinde, İletişim Yayınları, İstanbul.
Karadağ, M. (2009), Pierre Bourdieunün Sınıf Analizi: Sınıf Pratikleri, Sınıf Habitüsü ve Sembolik Şiddet, Hattatoğlu, D. ve Ertuğrul, G. (der.), Methods: Kuram ve Yöntem Kenarından içinde, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 190-211.
Karadağ, M. (2010), Class, Gender and Reproduction: Exploration of Change in a Turkish City, yayınlanmamış doktora tezi, University of Essex.
Karadağ, M. (2009), On Cultural Capital and Taste: Cultural Field in a Turkish City in Historical Perspective, European Societies, 11(4): 531-551.
Karadağ, M. (2010), Taşra Kentlerinde Yaşam Tarzları Alanı: Kültür ve Ayrım, Toplum ve Bilim , sayı 118, Bahar, İstanbul: 39-58.
Kalmijn, M. ve Kraaykamp, G. (2007), Social Stratifcation and Attitudes: a Comparative Analysis of the Effects of Class and Education in Europe, The British Journal of Sociology, 58(4): 547-576.
Kutludağ, Ş. ve Türktaş, M. (2008), Ülkemizin İlk İktisat Profesörlerinden Hükümette Sadi Irmak Kabinesinin Ticaret Bakanı Prof. Dr. Haluk Cillov, Geçmişten Günümüze Denizli Yerel Tarih ve Kültür Dergisi, Sayı:18: 2-6.
Laberge, Y. (2006), Pierre Bourdieu (1930-2002), A Tribute and a Portrait, International Sociology, 21(3): 491-495.
Mardin, Ş. (1985), Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez Çevre İlişkileri, Kalaycıoğlu, E. ve Sarıbay, Y. (der.), Türkiyede Siyaset: Süreklilik ve Değişim içinde, Der Yayınları, 123-149.
Mardin, Ş. (1996), Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, Mümtazer Türköne, Fahri Unan ve İrfan Erdoğan (Çev.), İletişim Yayınları, İstanbul.
Mardin, Ş. (2003), Yeni Osmanlı Düşüncesi, Alkan, M. Ö. (der.), Modern Türkiyede Siyasî Düşünce, Cilt 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi içinde, İletişim Yayınları, İstanbul.
Mardin, Ş. (2004), Türk Modernleşmesi (Makaleler 4), Mümtazer Türköne ve Tuncay Önder (der.), İletişim Yayınları, İstanbul.
Mardin, Ş. (2011), Türkiye, İslam ve Sekülarizm , Elçin Gen ve Murat Bozluolcay (Çev.), İletişim Yayınları, İstanbul.
Mert, Ö. (1991), Ayan, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, cilt 4, İstanbul.
Nash, R. (2002), A Realist Framework for the Sociology of Education: thinking with Bourdieu, Educational Philosophy and Theory, 34(3): 273-288.
Özdeğer, M. (2000), Osmanlı Devlet Teşkilatında Âyânın Mali ve İdari Yönetime Müdahale Devri, İktisat Fakültesi Mecmuası, 50/1-4: 69-132.
Özkazanç, A. (2012), Cumhuriyet Döneminde Siyasal Gelişmeler: Tarihsel- Sosyolojik Bir Değerlendirme, Alpkaya, F. ve Duru, B. (der.), 1920den Günümüze Türkiyede Toplumsal Yapı ve Değişme içinde, Ankara, 91-126.
Özgüden, M. (2012), Türkiyede Seçkinler, Alpkaya, F. ve Duru, B. (der.), 1920den Günümüze Türkiyede Toplumsal Yapı ve Değişme içinde, Ankara, 313-352.
Özsan, G., Durakbaşa, A. ve Karadağ, M. (2009). Eşraf Ailelerinde Kadın Anlatıları, Türe, F. D. ve Talay Keşoğlu, B. (der.), Kadın Belleğini Oluşturmada Kaynak Sorunu Sempozyumu içinde, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul, 190-200.
Özsan, G., Durakbaşa, A. ve Karadağ, M. (2009), Women, Family Status and Class Position: Cases of Locally Notable in Provincial Turkey), Proceedings of the 9th Conference of the European Sociological Association: European Society or European Societies? Lizbon.
Özsan, G. (2010), Eşraf Ailelerinin Statü Mücadelelerinde Kadınların Rolü, Toplum ve Bilim , sayı 118: 59-91.
Özsan, G., Durakbaşa, A. ve Karadağ, M. (2011), Türkiyede Taşra Kentlerinde Modernleştirici Bir Aktör Olarak Eşraf Aileleri ve Eğitimin Rolü, Türk Sosyal Bilimler Derneği 12. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, yayınlanmamış bildiri, Ankara.
Özsan, G. (2013), Türkiyede Modern Olma İdeali ve Modernlik Deneyimi: Avrupa Birliğinin Toplumsal Tahayyüldeki Konumunu Yeniden Düşünmek, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 21(1): 61-85.
Parlaz, S. (2006), Cumhuriyetten Günümüze Denizli Milletvekilleri , Geçmişten Günümüze Denizli Dergisi, Sayı 12: 27-29.
Reay, D. (2000), A Useful Extension of Bourdieus Conceptual Framework? Emotional Capital as a Way of Understanding Mothers Involvement in Their Childrens Education, The Sociological Review , 48(4): 568585 .
Sayer, A. (2005), The Moral Signifcance of Class, Cambridge University Press: Cambridge.
Sianou-Kyrgiou, E. (2010), Stratifcation in Higher Education, Choice and Social Inequalities in Greece, Higher Education Quarterly, 64(1): 22-40.
Somel, S. A. (2010), Osmanlıda Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908): İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin, İletişim Yayınları, İstanbul.
Şahin, C. (2003), The Rise and Fall of an Âyan Family in Eighteenth Century Anatolia: Caniklizâdes (1737-1808), yayınlanmamış doktora tezi, Bilkent Üniversitesi.
Şengül, S. (2009), Medreseden Okula Osmanlı-Cumhuriyet Modernleşmesi, Laçiner, Ö. (der.) Modern Türkiyede Siyasî Düşünce, Cilt 9: Dönemler ve Zihniyetler içinde, İletişim Yayınları, İstanbul.
Tekeli, İ. ve İlkin, S. (2004), Osmanlı İmparatorluğunda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Türk, H. B. (2008), Eril Tahakkümü Yeniden Düşünmek: Erkeklik Çalışmaları İçin Bir imkân Olarak Pierre Bourdieu, Toplum ve Bilim , sayı 112: 119-145.
Unat, F. R. (1964), Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
Uzunçarşılı, İ. H. (1979), Ayan, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, 2, İstanbul.
Wacquant, L. (2007), Pierre Bourdieu: Hayatı, Eserleri ve Entelektüel Gelişimi, Çeğin, G., Göker, E., Arlı, A. ve Tatlıcan, Ü. (der.), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi içinde, İletişim Yayınları, 53-76.
Weininger, E. (2005), Foundations of Pierre Bourdieus Class Analysis, Wright, E. O. (der), Approaches to Class Analysis, Cambridge University Press, Cambridge.
Zembylas, M. (2007), Emotional Capital and Education: Theoretical Insights from Bourdieu, British Journal of Educational Studies, 55 (4): 443-463.
Zilf, M. C. (1988), The Politics of Piety: The Ottoman Ulema, 1600-1800, Chicago, Bibliotheca Islamica.
Yurt Ansiklopedisi (1982), 3. Cilt, Anadolu Yayıncılık, İstanbul.
Tıp dünyası bu kitabı konuşacak, Hürriyet, 18.05.2000,
http://hurarsiv.hurriyet. com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=-155127 Erişim tarihi: 04.04.2014.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Denizli_milletvekilleri/Erişim tarihi: 5.07. 2014.
http://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt1/index.html./Erişimtarihi: 9.07.2014.