Süheyla ÖZSOY, Jülide Gülizar YILDIRIM, Aslı KALKIM, Leyla MUSLU, Nilüfer YILDIRIM

TÜRKİYE’DE HEMŞİRELİKTE İŞ SAĞLIĞI LİSANSÜSTÜ TEZLERİNİN ELEŞTİREL DEĞERLENDİRMESİ

Amaç: Geçmişten günümüze iş sağlığı alanındaki lisansüstü hemşirelik tezlerini eleştirel bakış açısıyla değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Nitel modelde tasarlanan araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanı “iş sağlığı” ve “işçi sağlığı” anahtar kelimeleri kullanılarak taranmış ve hemşirelikte lisansüstü 15 teze ulaşılmıştır. Veri toplama aracı olarak “tez tanıtım formu” ve iş sağlığı tezlerinin doküman analizine yönelik “kontrol tablosu” kullanılmıştır. Tezleri incelemek için Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu etik kurulundan yazılı izin alınmıştır. Bulgular ve Sonuç: İş sağlığı ile ilgili ilk tez 1990 yılına ait doktora tezi olup, tezlerin 10’u yüksek lisans, 5’i doktora tezidir. Tüm tezlerin araştırma yönteminin nicel, 11’inin tanımlayıcı tipte olduğu saptanmıştır. Tezlerin 3’ünde başlığının içerikle uyumlu olmadığı, 5’inde özetin ele alınan konuyu açıkça ifade etmediği, 14’ünde anahtar kelimelerin uygun yazılmadığı, 6’sında araştırma probleminin yeterince açıklanmadığı, 9’unda etik kurul izninin olmadığı belirlenmiştir. Tezlerden 6’sının tartışma için literatür bilgilerinin yeterli olmadığı, 3’ünün bulgularının araştırmanın amacını karşılamadığı, 2’sinin sonuç bölümünün çalışmanın önemli bulgularıyla desteklenmediği, kullanılan kaynakların sıklıkla dergi, kitap, gri literatür ve internet olduğu ve hemşirelik dışı alanda yoğunlaştığı saptanmıştır. Sonuç olarak incelenen tezler, Türkiye’de hemşirelik alanında İS konusunda sınırlı sayıda araştırma yapıldığını göstermektedir. Araştırma sonuçları ışığında nicel çalışmaların nitel araştırma metotları ile desteklenerek çalışılması, araştırmaların hemşirelik teorilerine dayandırılması önerilmektedir. Ayrıca bu alanda çalışacak yeni araştırmacılar araştırma yöntem ve teknikleri konularında eksiklikleri göz önüne alarak kendilerini geliştirmelidirler

Anahtar Kelimeler:

İş sağlığı, hemşirelik, tez, doküman analizi

CRITICALLY INVESTIGATION OF POSTGRADUATE NURSING DISSERTATIONS ABOUT OCCUPATIONAL HEALTH NURSING IN TURKEY

Objective: The aim of this study is to evaluate postgraduate nursing theses within the area of occupational health from past to today with a critical aspect. Methods: Document analysis method was used in the research designed as a qualitative method. Higher Education Thesis Center database was screened by using key words of “occupational health, employee health” and 15 postgraduate nursing theses were found. As a data collection tool a “thesis-introductory form” and a “control table” related to documentary analysis of the occupational health theses were used. To examine theses, a written permission was obtained from the ethical committee of Ege University School of Nursing. Results: The first thesis related to occupational health was a doctoral thesis completed in 1990; 10 of the theses were master and 5 were doctoral theses. It was determined that the type of research method was quantitative in all theses and descriptive in 11 theses. It was identified that titles were not consistent with the contents in 3 theses, abstract didn’t clearly described the subject in 5 theses

Keywords:

Occupational Health, Nursing, dissertation, documentary analysis,

PDF

___

Ak MZ, Gülmez A. Türkiye’nin uluslararası yayın performansının analizi. Akademik İncelemeler Dergisi. 2006; 1(1): 26-43.
Aksayan S, Emiroğlu NO. Gelişmekte olan ülkelerde araştırma güçlükleri ve çözüm önerileri. HEMAR-G. 1999; 1:41-46.
Albayrak S, Emiroğlu NO. Şaşmaz oto sanayi sitesinde çalışanların iş sağlığı hizmetinden beklentileri. HEMAR-G.2006; 1(2): 46-58.
Albayrak S. Şaşmaz oto sanayi sitesinde çalışanların iş sağlığı hizmetlerinden beklentileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2003:1-79.
Alligood MR, Tomey AM. Nursing Theory: Utilization and Application,. Philosophies, models, and theories: critical thinking structures. 3th ed. Mosby Elseiver; 2006: 43- 66.
Aslan F, Uzun Ş, Oflaz F. Türkiye'de Hemşirelikte Doktora Tez Çalışmalarının Özellikleri, Yaşanan Güçlükler ve Tezlerin Kullanımı. Türkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2010; 2(2):110-22.
Bakioğlu A, Gürdal A. Lisansüstü tezlerde danışman ve öğrencilerin rol algıları: yönetim için göstergeler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2001; 21(1): 9-18.
Bayık A. Hemşirelik Araştırmalarında Etik (içinde). Hemşirelikte Araştırma İlke Süreç ve Yöntemleri, (Erefe İ, editör) 3.basım, İstanbul: Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derneği yay., 2004: 27-47.
Beşer A, Bayık A. A scale for evaluating employee satisfaction with nursing care. AAOHN J, 2006; 54(10): 455-61.
Beşer A. İşçilerin hemşirelik hizmetlerinden memnuniyeti ve önemine ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2003.
Biçer T. Türk silahlı kuvvetleri bir askeri fabrikasında iş sağlığı hemşireliği gereksinimlerinin belirlenmesi ve işçilerin sağlığını korumaya yönelik model planlanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Genel Kurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2003.
Bloor M, Wood F. Keywords in qualitative methods: A vocabulary of research concepts. SAGE Publication Ltd., 2006: 57-60.
Buus N. Nursing scholars appropriating new methods: The use of discourse analysis in scholarly nursing journals 1996-2003. Nurs Inq. 2005; 12(1): 27-33.
Canpolat Ö. Çalışanların stres düzeylerini etkileyen faktörler ve iş sağlığı hemşiresinin stres ile baş etmede etkililiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2006.
Çalışkan M. Endüstriyel alanda çalışan işçilerde sırt yaralanmaları ve risk etkenlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 1999.
DSÖ (August, 2008). Task shifting: Rational redistribution of tasks among health workforce teams: global recommendations and guidelines. Retrieved August 18, 2011, from http://www.who.int/healthsystems/ TTRTaskShifting.pdf.
DSÖ (August, 2011). WHA59.27 Strengthening nursing and midwifery. The Fifty-Ninth World Health Assembly, Geneva. Retrieved August 18, 2011, from http://www.searo.who.int/linkfiles/resolutions_and_ declarations_strengthening_nursing_and_midwifery.pdf.
Edward N, Webber J, Mill J ve ark. Building capacity for nurse-led research. Int Nurs Rev. 2009; 56: 88-94.
Emiroğlu NO. İşçilerin iş sağlığı hizmetinden beklentileri ve işyeri hemşiresinin iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarındaki yeri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 1990.
Emlek Z, Özsoy S. Çalışan çocukların (12-18 yaş) kendi sağlıklarını yükseltmedeki sağlıkla ilgili davranış biçimlerinin saptanması. Çalışma Ortamı Dergisi. 2006; Eylül-Ekim(88): 23-7.
Emlek Z. Çalışan Çocukların (12-18 Yaş) Kendi sağlıklarını yükseltmedeki sağlıkla ilgili davranış biçimle- rinin saptanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 1998.
Erkuş A. Bazı tıp dergilerinin son sayılarındaki makaleleri yöntemsel ve istatistiksel açıdan incelenmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2004; 2: 175-181.
Esin MN. Endüstriyel alanda çalışan işçilerin sağlık davranışlarının saptanması ve geliştirilmesi. Yayınlan- mamış Doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 1997.
EÜ HemFak (May, 2011). Bilimsel araştırma projeleri 2011 yılı dağılım cetveli. Ege Üniversitesi Rektörlüğü yıllık raporu, Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi resmi yazılar. İzmir.
Garbin L, Azevedo A, Silva L. Inter-unit doctoral program in nursing of the university of são paulo: Characterization of graduates and theses defended in a decade. Rev Latino-Am Enfermagem. 2010; 18(5): 841-8.
Goodfellow LM. Electronic theses and dissertations: A review of this valuable resource for nurse scholars Worldwide. Int Nurs Rev. 2009; 56: 159-65.
Gökmen N, Yıldız A, Deniz Ö. Tütün fabrikasında çalışan işçilerin tütüne bağlı sağlık risk algıları ve uygulamaları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007; 6(6): 465-74.
Gökmen N. Tütün fabrikasında çalışan işçilerin tütün kullanım durumları, tütüne bağlı sağlık risk faktör- lerine ilişkin risk algılamaları ve uygulamaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2003.
Gönül G. Bir ilaç firmasında çalışanların koroner kalp hastalığı risk faktörleri ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık bilimleri Enstitüsü. 2009.
Görak G. Araştırma raporu hazırlama (içinde). Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. (Erefe İ, editör) 3.basım, İstanbul: Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derneği yay., 2004: 251-270.
Güler N, Kubilay G. Çimento fabrikasında çalışan işçilerin sağlık sorunlarının belirlenmesi. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1998; 2(2): 16-23.
Güler N. İşçilerin işyeri ile ilgili sağlık bakım gereksinimlerinin ve bu bakım gereksinimleri çerçevesinde verilen hemşirelik hizmetlerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık bilimleri Enstitüsü. 1997.
Hirschfeld MJ. Priorities for a common nursing research agenda. Int Nurs Rev. 1998; 45: 13-4.
İşçi F, Esin M N. Bir işyerindeki iş sağlığı hemşireliği girişimlerinin OMAHA hemşirelik girişim şeması ile değerlendirilmesi. DEUHYO ED. 2009; 2(2): 39-55.
Kapborg RN, Berterö C. Critiquing bachelor candidates’ theses: Are the criteria useful? Int Nurs Rev. 2002; 49: 122-8.
Karasar N. Bilimsel araştırma yöntemi. 21.basım, İstanbul: Nobel Yayın dağıtım, 2010; 70-7.
Keogh J. Professionalization of nursing: Development, difficulties and solutions. J Adv Nurs. 1997; 25: 302-8.
Kim JK, Oh EG, Kim CJ ve ark. Priorities for nursing research in Korea. J Nurs Scholarsh. 2002; 34(4): 307-12.
Kocaman G. Hemşirelikte araştırmaların değerlendirilmesi ve kullanımı (içinde). Hemşirelikte Araştırma İlke Süreç ve Yöntemleri, (Erefe İ, editör) 3.basım, İstanbul: Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derneği yay., 2004: 271-81.
Kocaman G. Hemşirelikte kanıta dayalı uygulama. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2003; 2: 61-9.
Koçoğlu D, Akın B. Küçük ölçekli işletmelerde çalışma koşulları ve işçilerin gündüz uykululuk durumu ile ilişkisi. HEMAR-G. 2009; 1: 5-19.
Kurban KN, Ulusoy F. Hemşirelik doktora derecesine sahip öğretim üyelerinin uluslararası atıf indeksleri kapsamındaki dergilerde yayımlanan bilimsel makalelerinin profili. HEMAR-G. 2008; 3: 15-25.
Merighi M, Gonçalves R, Ferreira C. Bibliometric study on nursing theses and dissertations employing a phenomenological approach: Tendency and perspectives. Rev Latino-am Enfermagem julho-agosto. 2007; 15(4): 645-50.
Mevzuat (April19, 2011). Hemşirelik yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik, Retrieved August 5, 2011, from http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2011/04/20110419.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419.htm.
Öncü E. Mersin mesleki eğitim merkezine devam eden çırakların istismar durumlarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2009.
Özkan Ö, Çatıker A. Bilimsel makale yazımında kaynak gösterme kuralları. HEMAR-G. 2006; 1(2): 6-22.
Özsoy Altuğ S. Kısa özet yazımı ve değerlendirmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1998; 14(1):115-8.
Özsoy S, Karaaslan A. Hemşirelik kongre ve sempozyumlarda sunulan araştırmaların incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1995; 11(2): 29-42.
Özsoy SA. Hemşirelikte araştırma kalitesi. 12. ulusal hemşirelik “uluslararası katılımlı” kongresi özet kitabı, Sivas: Alter yay., 2009b; 61-5.
Özsoy SA. Hemşirelikte araştırma öncelikleri 1. HEMAR-G. 2009a; 1: 52-9.
Salazar MK. Core curriculum for occupational health and environmental health nursing, 3th ed. St. Louis: Saunders and Elsevier health company; 2006: 15-54.
Segrott J, Mcivor M, Green B. Challenges and strategies in developing nursing research capacity: A review of the literature. Int J Nurs Stud. 2006; 43: 637-51
Sezgin Ö. İşçilerin sigarayı bırakmasında iş sağlığı hemşiresinin rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2009.
Tortumluoğlu G, Özyazıcıoğlu N. Akademisyenlerin araştırma yaparken ve yayınlatırken karşılaştıkları güçlükler ve bunun üzerinde doktora eğitiminin etkisi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 2004; 1(1): 1-11.
TÜİK (November4, 2011). Araştırma-geliştirme faaliyetleri araştırması, 2010. TÜİK haber Bülteni. Sayı: 8623. Retrieved June 2, 2012, from http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=8623.
Türkbey EE. A.Ü. İbn-i Sina Hastanesi’nde çalışan işçilerin sağlık ve güvenlik durumlarının araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 1996.
Ulusal Tez Merkezi (August, 2011). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi, Retrieved August 18, 2011, from http://tez2.yok.gov.tr/.
Ulusoy MF. Türkiye’de hemşirelik eğitiminin tarihsel süreci. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1998; 2(1): 1-8.
Üstüner M, Cömert M. Eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi anabilim dalı lisansüstü dersleri ve tezlerine ilişkin bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2008; 55: 497-515.
Yenilmez FB. Kuyumculuk ve kuaförcülük işkollarında çalışan çocuklarda mesleki astım ve alerji riskleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2009.
Yıldırım A, Şimşek H. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 7.basım, Ankara: Seçkin yay., 2008: 187-93.
Yılmaz U, Bayat M. Oto tamirhanelerinde çalışan çocuk işçilerin sağlıklarını koruyucu davranışları ile iş ortamı ve çalışma koşullarının değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2005; 14: 37-45.
Yılmaz U. Oto tamirhanelerinde çalışan çocuk işçilerin sağlıklarını koruyucu davranışları ile iş ortamı ve çalışma koşullarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2003.