Abdullah TEMİZKAN

163

TEFSİR’DE ÇEŞİTLİLİK (TENEVVÜ‘) BAĞLAMINDA FURKÂN 77 VE MÜ’MİN 60. ÂYETLERİN YORUMU

Kur’ân’ın bazı lafız ve ifadeleri hakikî anlamın dışında kullanılmaktadırlar. Dolayısıyla bir kelime veya ifadenin bazen birden fazla açıklaması olabilmektedir. Ulûmu’l-Kur’ân literatüründe tenevvu‘ olarak adlandırılan ve anlam zenginliği olarak görülen bu tür kelimelerden biri de dua kavramıdır. Bu makalede dua kelimesinin hakikî ve mecâzî kullanımları Furkân sûresinin 77 ve Mü’min sûresinin 60. âyetleri üzerinden incelenmiştir. Furkân sûresinin 77. âyetinde geçen dua kavramının iman, ibadet, talep ve davet anlamları mevcuttur. Müfessirlerin görüşlerine dayanılarak duanın mecâzî bir kullanımla ibadet anlamının ön planda olduğu tespit edilmiştir. Öte yandan Mü’min sûresinin 60. âyetinde geçen dua kelimesinin ibadet anlamı olsa bile hakikî anlamı olan tazarru‘ ve niyazın daha belirgin olduğu görülmüştür. Her ne kadar bu âyetlerin tefsirinde bir görüş tercih edilse bile diğer görüşleri de benimsemenin mümkün olduğu vurgulanmıştır. Söz konusu durumun tefsir geleneğimizde esaslı bir tavır olduğu belirtilmiş ve bunu tahrif olarak nitelemenin isabetsiz olduğu ortaya konulmuştur.

INTERPRETATION OF AL-FURQAN 77 AND AL-MU’MİN 60 VERSES IN CONTEX OF DIVERSITY (TENEVVU’) IN TAFSIR

Some words and expressions of the Qur’an are used out of their real meanings. Therefore, a word or expression can sometimes have more than one explanation. One of these words, which is called tenevvu’ in the Ulumu’l-Qur’an literature and is seen as a richness of meaning, is the concept of prayer. In this article, the literal and metaphorical uses of the word “prayer” are examined through the 77th verses of surah al-Furqan and the 60th verses of surah of al-Mu’min. The concept of “prayer” in the 77th verse of the surah of al-Furqan has the meanings of faith, worship, demand and invitation. Based on the opinions of the commentators, it has been determined that the meaning of prayer with a metaphorical use is the foreground. On the other hand, even if the word prayer in the 60th verse of surah of al- Mu’min has the meaning of worship, it has been seen that the real meaning of demand and invocation was found to be more pronounced. Although one view is preferred in the interpretation of these verses, it is emphasized that it is possible to adopt other views. It has been stated that the situation in question is a fundamental attitude in our tradition of tafsir and it has been shown that that is inaccurate to describe it as falsification.
PDF

___

  • Abdülaziz, Munâ, İhtilâfü’t-Tenevvü‘ fi’t-Tefsîr Dirase Nazariyye Tatbikiyye. Riyâd: Dârü’l-’Asime, 1433/2011.
  • Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, İstanbul: y.y., 1330/1912.
  • Alusî, Mahmûd b. Abdillah, Ruhü’l-Meânî fi Tefsîri’l- Kur’âni’l-’Azîm ve’s-Sebʻil-Mesânî. thk. Mahir Habbûş, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1431/2010.
  • Begâvî, Muhammed Hüseyn b. Mesud, Meâlimü’t-Tenzîl. thk. Heyet, Riyâd: Dârü Taybe, 1409/1989.
  • Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû S aîd (Ebû Muhammed) Abdullah b . Ömer b. Muhammed, Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl. thk. Muhammed Subhî b. Hasan Hallâf, Mahmud Ahmed Atrûş, B e y r u t : Dârü’r- Reşîd, 1421/2001.
  • Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh T â cü’l-Lüga v e S ı h ahü’l- ‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr, Beyrût: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
  • Cebel, Muhammed Hasan Cebel, el-Mucemü’l-İştikâkî li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 1431/2010.
  • Dânî, Ebû Amr Osman b. Said, el-Müktefâ fi’l-Vakf ve’l-İbtidâ fi Kitâbillâhi Azze ve Celle. thk. Yûsuf Abdurrahman el-Mar’aşlî, Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 1407/1987.
  • Ebû Hayyân, Muhammed b . Yûsuf b. Ali b . Yûsuf, thk. Mahir Habbûş, el- Bahrü’l-Muhît, Beyrût: er-Risâle el-’Alemiyye, 1436/2015.
  • Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. Kasım b. Beşşâr, Kitabü İzâhi’l-Vakf ve’l-İbtidâ, thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan, Dimaşk: Matbuatu Mecmai’l-Lugati’l-Arabiyye, 1391/1971.
  • Ebu’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî, İrşâdü Akli’s-Selîm ilâ Mezâyâ’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrût: Müessetü Tarihi’l-Arabî, 1431/2010.
  • Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbü’l-Lüga. Beyrût: Dârü İhyâi Turâsi’l-’Arabî, 1422/2001.
  • Ferâhidî, Ebû Abdurrahman Halil b. Ahmed b. Amr, Kitâbü’l-’Ayn. thk. Mehdî el- Mahzûmî, İbrahim es-Samerrâî, by.: Mektebetü’l-Hilâl, ts.
  • Fîruzâbâdî, Muhyiddin Ebu Tahir Muhammed b.Yakub, el-Kamûsu’l-Muhît. thk. Muhammed Naîm el-Arkûsî, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
  • Hafâcî, Şihabuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ömer, Haşiyetü’ş-Şihâb alâ Tefsiri’l-Beyzâvî, Beyrût: Dârü’s-Sadr, ts.
  • İbn ‘Aşûr, Muhammed Tahir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunûs: Dârü Sahnûn li’n-Neşr ve’t- Tevzi’, ts.
  • İbn ‘Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğalib, el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitabi’l-Azîz. thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye, 1432/2011.
  • İbn Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, Zâdü’l-Mesîr fi İlmi’t-Tefsîr. thk. Abdurrezzak el-Mehdî, Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-’Arabî, 1431/2010.
  • -------------, Nüzhetü’l-A’yüni’n-Nevâzîr fî İlmi’l-Vücûhi ve’n-Nevâzîr. thk. Muhammed Abdülkerîm Kâzım er-Râzî, Beyrût: Müessese�- tü’r-Risâle, 3. Basım 1407/1987.
  • İbn Düreyd, Muhammed b . Hasan, Cemheretü’l-Lüga. t h k . R emzî M ünîr Ba’lebekî, Beyrût: Dârü’l-’İlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
  • İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kufî el-Absî, el-Kitâbu’l-Musannef fi’l-Ehâdîsi ve’l-Âsâr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût, Beyrût: Dârü’t-Tâc, 1409/1989.
  • İbn Hâcer Ahmed b. Ali el-Askalânî, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l-Buharî. Beyrût: Dârü’l-Ma’rife, 1379/1959.
  • İbn Faris, Ebû Hüseyin Ahmed, Muʻcemu Mekâyisi’l-Luğa. Abdusselam Muhammed Harun, by.: Dârü’l-Fikr, 1399/1979.
  • İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b . Ömer el-Kureşî el-Basrî ed-Dımaşkî, T efsîrü’l- Kur’âni’l-Azîm. thk. Muhammed İbrahim el-Bennâ, Beyrût: Dârü İbn Hazm, 1419/1998.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Dârü İhyai Kütübi’l-Arabiyye, Faysal İsa el-BabÎ el-Halebî, by., ts.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mukrim b. Ali, Lisânü’l-’Arab. Beyrût: Dârü Sadr, 1414/1993.
  • İbn Sîde, Ebu Hasan Ali b. İsmail, el-Muhkem ve’l-Muhîtü’l-A’zam. thk. Abdulhamid Hindavî, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye, 1421/2000.
  • Kahraman, Ferruh Ulûmu’l-Kur’ân Özelinde Tefsirde İhtilaflar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
  • Keleş, Ahmet, “Kur’ân Hadis İlişkisinin Önemi Mümin: 40/60 ve Furkân: 25/77 Âyetleri Örneği”, Siyer Araştırmaları, Sayı: 3, (Ocak-Haziran 2018),11-31.
  • Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmiʻ li Ahkâmi’l- Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1434/2013.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b . Muhamed b . Mahmud, T e’vilâtü’l- Kur’âni’l-’Azîm. thk. F atima Yusuf el-Haymî, Beyrût: Mües�- sesetü’r-Risâle Nâşirûn, 1425/2 0 0 4 .
  • Maverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî, en-Nüketü’l-Uyûn. thk. es-Seyyid İbn Abdilmaksûd b. er -Rahîm, Beyrût: Darü’l-Kütüb’il-İlmiyye, ts.
  • Müsennâ, Muhammed Hebyân, Min Ravaiʻl-Beyân fî Suveri’l-Kur’ân. Beyrût: Dârü’l- Fikr, 1435/2014.
  • Nehhâs, Ebû Cafer, Ahmed b. Muhammed, Kitâbü’l-Kat’ve’l-i’tinâf. thk. Abdurrahman b. İbrahim el-Matrudî, Riyad: Daru Alemi’l-Kütüb, 1412/1992.
  • Nesefî, Abdullah b. Ahmed, Medârikü’t-Tenzîl. Beyrût: Dârü’n-Nefâis, 1430/2009.
  • Nesefî, Necmüddîn Ömer b. Muhammed b. Ahmed, et-Teysîr fi’t-Tefsîr, thk. Mahir Edîb Habbûş, Beyrût: Dârü’l-Lübâb, 1440/2019.
  • Rağıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kasım H üseyn b . Muhammed, Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan Davûdî, Beyrût: Darü’l-Kalem, 1418/1997.
  • Râzî, Ebu Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtihu’l-Ğayb. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1426/2005.
  • Secâvendî, Muhammed b. Tayfur, Kitâbü’l-Vakf ve’l-İbtidâ. thk. Muhsin Haşim Dervîş, Amman: Daru’l-Minhâc, 1421/2001.
  • Suyûtî, Celalüddîn el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Şuayb el-Arnavût, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2008/1429.
  • Süleyman, Muhammed Salih Muhammed, İhtilafu’s-Selef beyne Tanzîr ve’t-Tatbîk. Riyad: Merkezu Tefsir li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 1435/2014.
  • Süleyman, Mukâtil, el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’ân’i’l-’Azîm. thk. Hatim Salih ed-Damîn, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1432/2011.
  • Şa’râvî, Muhammed Mütevellî, Tefsîrü’l-Kur’ân. Kâhire: Medya Protec, 143 Şeyhzâde, Muhammed b. Muslihuddin Mustafa el-Kocevî, Haşiyetü Muhyiddin Şeyhzâde alâ Tefsiri el-Kadı el-Beyzâvî, Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999/2016.
  • Şevkânî, Muhammed b . Ali b . Muhammed, Fethü’l-Kadîr. Kâhire: Dârü’l-Vefâ, 1 4 3 5 / 2 0 1 4 .
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiü’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Heyet, Kâhire: Dârü’s-Selâm, 1429/2008.
  • Temel, Nihat, Kur’ân Kıraatında Vakf ve İbtidâ, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2019.
  • Tirmizî, Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Musa b. Dahhâk, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Muhammed Fuad Abdülbakî vd., Mısır: Mustafa el-Babi el-Halebî, 1395/1325.
  • Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 2015.
  • Zebidî, Ebü’l-Feyz Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezak el-Hüseynî Murtazâ, Tâcü’l-’Arûs min Cevâhiri’l-Kamûs. t h k . Heyet, Kuveyt: Matbaatu Hükümeti’l-Kuveyt, 1394/1974.
  • Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâik Gavamidi’t- Tenzîl. Beyrût: Dârü’l-Kitâb’il-’Arabî, 1407/1986.
  • -----------------, Esâsü’l-Belâga. Beyrût: Dârü Sadr, 1430/2009.
e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

TEFSİR’DE ÇEŞİTLİLİK (TENEVVÜ‘) BAĞLAMINDA FURKÂN 77 VE MÜ’MİN 60. ÂYETLERİN YORUMU

Abdullah TEMİZKAN

MAZDEK HAREKETİ VE SEBEPLERİ

Hayreddin KIZIL

MEHMED MUSÎB EFENDİ VE TUHFE-İ ŞÂHİDÎ ŞERHİ TÜRÜNDEKİ “TUHFETÜ’L-İRFÂN” ADLI ESERİ

Emrah GÜNDÜZ

BİR SEMT, BİR MABET: CERRAHPAŞA CANBAZİYE CAMİ

Esma İGÜS

FENOMENOLOJİK AÇIDAN İSLAM DÜŞÜNCESİNDE ALLAH-ÂLEMİNSAN İLİŞKİSİ

Rahim AY

GENDER AND GOOD WOMAN-BAD WOMAN PERCEPTION IN KURDISH PROVERBS

Tekin ÇİFTÇİ