FENOMENOLOJİK AÇIDAN İSLAM DÜŞÜNCESİNDE ALLAH-ÂLEMİNSAN İLİŞKİSİ
Bu makalede fenomenolojik yöntem hakkında kısaca bilgi verildikten sonra İslam düşüncesine fenomenolojik yaklaşımın imkânı ve belli başlı görünümleri hakkında bir soruşturma yapılmıştır. İslam düşüncesine fenomenolojik olarak yaklaşıldığında söz konusu düşünme tarzının Allah-âlem-insan arasında nasıl bir ontolojik, ahlaki, metafiziksel bağ inşa ettiği anlaşılacaktır. İslam düşüncesinde Allah-âlem-insan ilişkisi İslami dünyagörüşünün varlık-bilgi-değer alanındaki ilkelerin kozmik bir yansımasını ifade etmektedir. Toplumsal ve tarihsel boyutlarda tezahürleri ise kozmik yansımanın tecessüm etmiş hali olarak karşımıza çıkmaktadır. İslam düşüncesinde Allah âlemde her şeyin yegâne yaratıcısı ve anlam kaynağıdır. İnsan ve âlemin var olma nedeni ve var olma biçimini halk eden tek varlık Allah’tır. Allah ile âlem arasında dinamik bir ilişki söz konusudur. İnsan, yeryüzüne Allah’ın halifesi olarak gönderilmiştir. İnsan ile yaratıcısı arasında mabud-abd ilişki vardır. Bunun yanında insan, irade ve dua ile yaratıcıyla sürekli iletişim halindedir. İnsan, eylemlerinden dolayı Allah’a karşı sorumludur. İslamî dünyagörüşü, ‘her şey canlıdır’ ilkesinden hareketle insana, bütün varlıklara karşı bir sorumluluk yükler. Bu sayede insan evren içinde huzurlu yaşayabilecektir. Âlem bir makrokozmoz, insan ise mikrokozmozdur. İki âlem arasında bir çatışmadan ziyade ahengin olması gerekir. Bu makalede fenomenolojik bir yaklaşımla, İslam düşüncesinde Allah-âlem-insan arasındaki ilişkiler, literatürdeki önemli kaynaklara dayanarak yeniden anlaşılmaya ve yorumlanmaya çalışılmaktadır.
THE RELATIONSHIP BETWEEN ALLAH-UNIVERSE-HUMAN IN ISLAMIC THOUGHT FROM A PHENOMENOLOGICAL PERSPECTIVE
This article introduces brief information about the phenomenological method, which is followed by an investigation into the possibility and major aspects of the phenomenological approach to Islamic thought. When Islamic thought is approached phenomenologically, we can understand what kind of ontological, moral, and metaphysical bonds this particular way of thinking creates between Allah, the universe and man. The relationship between Allah-universe-man in Islamic thought expresses a cosmic reflection of the principles of the Islamic worldview in the field of existence-knowledge- value. Its manifestations in social and historical dimensions appear as the embodiment of cosmic reflection. In Islamic thought, Allah is the sole creator of everything, as well as the source of meaning in the universe. In the Islamic worldview, Allah is the sole source of meaning for man and everything that exists in the world. Allah is the only being who creates the reason for and way of existence of man and the universe. There is a dynamic relationship between Allah and the world. Human being was sent to the earth as the caliph of Allah. There is a ma’bûd-abd (worshiped-worshipper) relationship between man and his creator. Besides, man is in constant communication with the Creator through will and prayer. Human beings are responsible to Allah for his actions. Through the principle of “everything is alive”, the Islamic worldview imposes a responsibility on man towards all beings. Thus, man will be able to live peacefully in the universe. The world is a macrocosm, and man is a microcosm. There should be harmony rather than conflict between two realms. This article discusses, with a phenomenological approach, the relations between Allah-the world- human in Islamic thought in order to re-understand and interpret them based on important sources in the literature. Keywords: Histo
___
- Adams, Charles J. “Trends in Islamic Studies in the United States and Canadasince the 1970s”. AJISS, 10/1 (Spring 93), 96-118.
- Alıcı, Mustafa “Kutsala Giden Yol: Dinler Tarihinde Metodolojik Bir Yaklaşım veya Bir Bilim Olarak Din Fenomenolojisi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3 (2005), 73-120.
- Allen, Douglas. “Din Fenomenolojisi”. çev. Mehmet Katar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (1996), 437-465.
- Allen, Douglas. “Major Contributions of Philosophical Phenomenology and Hermeneutics to the study of religion”. How to do Comparative Religion? Three ways, many goals. ed. Walter de Gruyter, Rene Gothoni. 2005.
- Alper, Ömer Mahir. Varlık ve İnsan Kemalpaşazâde Bağlamında Bir Tasavvurun Yeniden İnşası. İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
- Arpaguş, Hatice K. Fazlur Rahman’a Göre Allah ve İnsan. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2010.
- Arslan, İshak. Çağdaş Doğa Düşüncesi. İstanbul: Küre Yayınları, 2012.
- Attas, S. Muhammed Nakip. İslam Metafiziğine Prolegomena İslam’ın Dünya-Görüşünün Aslî Unsurlarına Dair Bir Açıklama. çev. İlker Kömbe. İstanbul: Küre Yayınları, 2016.
- Aydın, Mehmet S. Âlemden Allah’a. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2000.
- Çelik, Ömer. Kur’an’da İnsan. İzmir: Işık Akademi Yayınları, 2010.
- Demirli, Ekrem. İbnü’l-Arabî Metafiziği. İstanbul: Sufi Kitap Yayınları, 2017.
- Demirli, Ekrem. İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
- Devvânî, Celaleddin. “İnsanın Hakikati”. çev. Muhit Mert. Dini Araştırmalar 1/2 (1998), 199-211.
- Druart, Therese-Anne. “Metafizik”. İslam Felsefesine Giriş. ed. Peter Adamson, Richard C. Taylor. çev. M. Cüneyt Kaya. İstanbul: Küre Yayınları, 2015.
- Düzgün, Şaban Ali. Allah Tabiat ve Tarih - Teolojide Yöntem Sorunu ve Teolojinin Meta-Paradigmatik Temelleri. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
- Farûkî, İsmail R. Tevhid. çev. Ejder Okumuş. İstanbul: Mahya Yayınları, 2017.
- Fazlurrahman. Ana Konularıyla Kur’an. çev. Alparslan Açıkgenç (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999).
- İkbal, Muhammed. İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu. çev. N. Ahmed Asrar. İstanbul: Birleşik Yayınları, 1984.
- Isambert, F. A. “Din Fenomenolojisi I”. çev. Zeki Özcan. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4 (1992), 355-366.
- İzz b. Abdisselam. Varlıkların Dereceleri ve Ahiretteki Halleri. çev. Ali Pekcan. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2009.
- Karadaş, Cağfer. İslâm Düşüncesinde Âhiret. Bursa: Emin Yayınları, 2008.
- Karadaş, Cağfer. Kelâm Düşüncesinde Evren ve İnsan. Bursa: Emin Yayınları, 2011.
- Keskin, Hasan. “Kur’an’da Meleklerin Hz. Âdem’e Secdesinin Yorumu”. CÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2002), 107-125.
- Kılıç, Sadık. Benliğin İnşası. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
- Kuşcu, Emir - Mahmut Aydın. “Dini Geleneklerin Fenomolojisi: Wilfred Cantwell Smith Örneği”. İslâm Araştırmaları Dergisi 23 (2010), 41-58.
- Mujiburrahman. “The phenomenological approach in Islamic studies: An overview of a Western attempt to understand Islam”. The Muslim World 91/3–4 (2001), 425–450.
- Nasr, S. Hüseyin. Bilgi ve Kutsal. çev. Yusuf Yazar. İstanbul: İz Yayınları, 2001.
- Öge, Sinan. Allah’tan Âlem’e İlâhî Fiiller. Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
- Okcu, Abdulmecit. Kur’ân’a Göre Evrenin İnsana Musahhar Kılınışı. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 2009.
- Özcan, Şevket. “Din Fenomenolojisinin İlk Tezahürlerinde İslam Algısı: Cornelius Petrus Tiele Örneği”. International Paris Conference Social Sciences. Paris: 2019, III/15-17
- Özcan, Şevket. “Din Fenomenolojisinin Paradigmatik Özellikleri”. İlahiyat Araştırmaları Dergisi 7 (2017), 125-146.
- Pak, Zekeriya. “İnsanın Yeryüzündeki Varlığına Meleklerin İlk Tepkisi (Bakara 2/30’daki İfade Üslubu İle İlgili Farklı Bir Yorum Denemesi)”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (2007), 53-76.
- Pettezzoni, Raffael. “Yüce Varlık Fenomenolojik Yapı ve Tarihsel Gelişim”. çev. Fuat Aydın. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2002), 139-146.
- Sarıkçıoğlu, Ekrem. Din Fenomenolojisi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, 2002.
- Schimmel, Annemarie. İslam’ın Mistik Boyutları. çev. Ergun Kocabıyık. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2001.
- Schimmel, Annemarie. Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri –İslam’a Fenomenolojik Yaklaşım- . çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2004.
- Schuon, Frifhjof. İslam’ın Metafizik Boyutları. çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İz Yayınları, 1996.
- Sharpe, Eric J. “Din Fenomenolojisi”. Batı’da Din Çalışmaları. der-çev. Ömer Mahir Alper. İstanbul: Açılım Yayınları, 2002.
- Şimşek, M. Sait. “İnsanın Halifeliği”. Bilgi ve Hikmet 12 (1995), 110-115.
- Sinanoğlu, Abdulhamit. “Bazı Mu’tezile Bilginlerine Göre İnsan Tanımları”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2000), 299-308.
- Taocu, Constantin. Din ve Fenomenoloji: Mircea Eliade’nin Eserlerine Toplu Bakış. çev. Hava Köse. İstanbul: İz Yayıncılık. 2000.
- Turhan, Kasım. Kelâm ve Felsefe Açısından İnsan Fiilleri. İstanbul: İFAV, 2003.
- Türker, Ömer. “Metafizik: Varlık ve Tanrı”. İslâm Felsefesi Tarih ve Problemler. ed. M. Cüneyt Kaya. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
MEHMED MUSÎB EFENDİ VE TUHFE-İ ŞÂHİDÎ ŞERHİ TÜRÜNDEKİ “TUHFETÜ’L-İRFÂN” ADLI ESERİ
TEFSİR’DE ÇEŞİTLİLİK (TENEVVÜ‘) BAĞLAMINDA FURKÂN 77 VE MÜ’MİN 60. ÂYETLERİN YORUMU
GENDER AND GOOD WOMAN-BAD WOMAN PERCEPTION IN KURDISH PROVERBS
BİR SEMT, BİR MABET: CERRAHPAŞA CANBAZİYE CAMİ
FENOMENOLOJİK AÇIDAN İSLAM DÜŞÜNCESİNDE ALLAH-ÂLEMİNSAN İLİŞKİSİ