BİR SEMT, BİR MABET: CERRAHPAŞA CANBAZİYE CAMİ

Bu makale, Osmanlı İstanbul’unun kent ve mimarlık tarihîne dair, yazar tarafından kaleme alınmış/alınacak üçlemenin ikincisidir. Üçlemenin ilki, “Bir Semt, Bir Konak: Çemberlitaş Selim Bey Konağı”, ikincisi ise, bu çalışma olan “Bir Semt, Bir Mabet: Cerrahpaşa Canbaziye Cami”dir. Üçlemenin sonuncusu “Bir Semt, Bir Okul: Yedikule Alman Mektebi’’, hazırlık aşamasındadır. Üçlemelerin ortak noktası, Suriçi İstanbul’undan bir semtin seçilerek o semtte var olan ve tarihî özellik taşıyan bir yapının, mimarlık ve sanat tarihî disiplinleriyle çözümlenmesidir. Üçlemelerin tümü bir nevi monografi yazma girişimidir. Bu metnin konusu olan ve on beşinci yüzyıl sonuna tarihlenen Canbaziye Cami, İstanbul’un yedinci tepesi olarak Cerrahpaşa’da yer almaktadır. Fethin akabinde yapılan İstanbul camilerinden olması ve varlığını halen de sürdürmesi nedeniyle Canbaziye Cami, İstanbul kent ve mekân tarihî açısından önem taşımaktadır. Çalışmada, öncelikle Cerrahpaşa semtinin mekânsal tarihî ele alınmıştır. Daha sonra Canbaziye Cami, semt/mekânsal kimlik tarihsellik, mimarlık ve sanat tarihî bağlamında incelenmiştir. Ayrıca yapının hemen yanında bulunan hazire ile tarihî çeşme de metne dahil edilmiştir. Hazirede önemli olduğu düşünülen bazı mezar taşları da bu çalışmada yer almıştır

___

  • Başkanlık Osmanli Arşivi, Yer Bilgisi: BEO, Dosya: 3234/229, Tarih: 19/12/1325.
  • Başkanlık Osmanli Arşivi, Yer Bilgisi: 192-314-13, Dosya: 229, Tarih: 13.11.1928
  • Başkanlık Osmanli Arşivi, Yer Bilgisi: C..EV.., Dosya: 278/14194, Tarih: 7/9/1210.
  • Başkanlık Osmanli Arşivi, Yer Bilgisi: A..MKT.NZD./171-91.
  • Başkanlık Osmanli Arşivi, Yer Bilgisi: İ..MVL./356-15570.
  • Tarihçi Necdet İşli Kişisel Arşivi, Şinasi Akbatu Dosyası (Cerrahpaşa Zarfı, Canbaziye Mesciti Föyü). Tarihçi Necdet İşli Kişisel Arşivi, Cerrahpaşa Dosyası. Salt Araştırma, TMSSDOC0496.
  • Alioğlu Füsun - Aydemir, Olcay. “Haseki Hürrem Sultan Külliyesi, Tarihsel Veriler Bağlamında Külliyenin Konumlanma Özellikleri’’. Vakıf Restorasyon Yıllığı: Restorasyon, Konservasyon, Arkeoloji, Sanat Yıllığı. 2/2011, 6-18.
  • Anonim. Fatih Camileri ve Mescitleri. haz. Hakkı Alçep ve Erdal Karaman İstanbul: Fatih Müftülüğü Yayını, 2017.
  • Arıkan, Mustafa. “Keçecizade Fuat Paşa Biyografisine Bir Katkı, Beş yıl Sonra Doğmak Üç YılÖnce Ölmek’’. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 17/27 (Güz), 335-371.
  • Gümüşsoy, Emine (Atılgan). Keçecizade Mehmed Fuad Paşa. Ankara: Gazi Üniversitesi DoktoraTezi, 2006.
  • Ayverdi, Ekrem Hakkı. Fatih Devri Mimarisi. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği, 1953.
  • Balıkhane Nazırı Ali Bey. Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı. haz. Ali Şükrü Çoruk İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
  • Behar, Cem. Bir Mahalle’nin Doğumu ve Ölümü. İstanbul: YKY Yayınları, 2014.
  • Canatar, Mehmet. “1009/1600 Tarihli İstanbul Vakıfları Tahriri Defteri’ne Göre Nefs-i İstanbul’da BulunanMahalleler ve Özelliklerine Göre Gözlemler’’. Osmanlı İstanbul’uI ed. FeridunM. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan. 283-310. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, 2013.
  • Canatar, Mehmet. “Fatih Mahalleleri’’. Suriçi İstanbul, Fetihten Önce ve Fetihten Sonra. haz.İlberOrtaylı. 203-252. İstanbul: Fatih Belediyesi Yayını 2017.
  • Cantay, Gönül. “Tarihî Topografyada Fatih Cami ve Bağlı Yapılaşmasının Değerlendirilmesi’’. Vakıf Restorasyon Yıllığı: Restorasyon, Konservasyon, Arkeoloji, Sanat Yıllığı.7/2013, 614.
  • Delibaş, Nurullah. Kitabelerin Kitabı. İstanbul: Fatih Belediye Başkanlığı, 2016.
  • Demirel İşli, Esin. İstanbul Tekkeleri Mimari Eklentileri ve Restorasyonu. İstanbul, Yıldız Teknik Ünversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.
  • Eyice, Semavi. “Elçi Hanı’’. Tarih Dergisi 24 (1970), 94.-130 Gökbilgin, M. Tayyip. “Canbazan’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/141. İstanbul:Diyanet VakfıYayınları, 1993.
  • Göktürk, Hakkı. “Canbaziye Mesciti’’. İstanbul Ansiklopedisi.6/3367. İstanbul: İstanbul Ansilopedisi ve Neşriyat, 1960.
  • Hasol, Doğan. “Forum’’. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. 320. İstanbul: Yapı Yayın, 2015.
  • İgüs, Esma. “XVIII. Yüzyıl İstanbul’unda Fiziki Çevre, Meydan Çeşmeleri ve Meydan ÇeşmeleriEtrafında Oluşan İstanbul Meydanları’’. Osmanlı İstanbul’uII, ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan. 675-692. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, 2014.
  • İnalcık, Halil. “İstanbul: Bir İslam Şehri’’. Marife. 4/2 (Güz 2004), 309-325.
  • https://doi.org/10.5281/zenodo.334381 İşler, Nesrin Aydoğan. II. Bayezid Dönemi İstanbul Cami ve Mescitleri. Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • İşli, Nedret. “Cerrahpaşa’’. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 1/417- 418.
  • İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları ve Kültür Bakanlığı Ortak Yayını, 1996.
  • Kafesçioğlu, Çiğdem. Constantinopolis / Istanbul : Cultural Encounter, Imperial Vision, and the Construction of the Ottoman Capital. Pennsylvania: Pennsylvania State University,2010.
  • Keçici, Zeynep Ceran. “Osmanlı İstanbul’unda Kadın Emeğinin Sosyal ve Mekânsal Alanda Görünürlüğü: Avrat Pazarı’’. ed. Osman Köse.
  • Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın II. 891- 898.Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 2016.
  • Koçu, Reşad Ekrem. “Avrat Pazarı’’. İstanbul Ansiklopedisi. 3/1356-1357.İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat, 1960.
  • Kömürciyan, Eremya Çelebi. İstanbul Tarihî, XVII. Asırda. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1988.
  • Necipoğlu, Gülru. Sinan Çağı Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayını, 2013.
  • Övüç, Erkan. “Mecmua-i Tekâyların Serencâmı ve Yeni Bir Liste Neşri’’. Tasavvuf, İlmi Akademik Araştırma Dergisi. 27/2011, 269-320.
  • Öz, Tahsin. Camilerimiz. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1962. Manizade, M. Derviş. Cerrahpaşa Hastanesi ve Tarihî Anılarım. İstanbul: İstanbul ÜniversitesiYayını, 1997
  • Müller- Wiener, Wolfang. İstanbul’un Tarihsel Topoğrafyası, 17. Yüzyıl Başlarına Kadar Bizantion Konstantinopol İstanbul. (Çev. Ülker Sayın). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
  • Obuz, Ömer. “Yakın Geçmişte Camilerin Farklı Kurumlara Tahsisi ve Askeri Amaçlı KullanımıÜzerine Bir İnceleme’’. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017), 1443-1460.
  • Ölçer, Erol. Sokak Şehir Hafıza, Kuyulu’dan Biçki Yurduna Osman Nuri Ergin ile SokakAdları. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, 2014.
  • Sakaoğlu, Necdet. “Avrat Pazarları’’. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 1/430-431. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları ve Kültür Bakanlığı Ortak Yayını, 1996.
  • Şakiroğlu, H. Mahmut. “Angıolello, Giovanni Maria’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/196-197. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
  • Şenyurt, Zeynep Ceran. Haseki Darüşşifası Mimari Değerlendirmesi ve Koruma Sorunları. İstanbul, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
  • Taştan, Hakan. Kentsel Alanın İşlevsel Sürekliliği Bağlamında Arkadios Forumu’nun Avrat Pazarına Dönüşümü. İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi, 2013.
  • Tuncer, Ezgi Sinem. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yerleşkesinin Gelişimi ve İçindeki Tarihî Yapılar. İstanbul, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Yakut, Semih. Cerrahpaşa Kasap İlyas Cami ve Haziresi. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Yerasimos, Stefanos. “Giovan Maria Angiolello ve İstanbul’un Fethinden Sonraki İlk Tasviri’’. Tarih ve Toplum 58 (1988), 226-233.
  • Yüksel, İbrahim Aydın. Osmanlı Mimarisi: II. Bayezıd, Yavuz Selim Devri, ed. Ekrem Hakkı Ayverdi. V.Cilt. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayını, 1983.
  • Haber7com.”Fatih’te 45 Mahalle Tarih Oldu’’. Erişim 22Mart 2021.
  • https://www.haber7.com/guncel/haber/332513-fatihte-45-mahalle-tarih-oldu Skyroad.”Fatih’in mahalleleri-1. Erişim 22Mart 2021.
  • https://www.gzt.com/skyroad/fatihin-mahalleleri--1-3547073 Internet Archive.”Sandys Travel. Erişim 22 Nisan 2021.
  • https://archive.org/details/sandystravelscon00sand/page/26/mode/1up Internet Archive.”Sandys Travel. Erişim 22 Nisan 2021.
  • https://archive.org/details/sandystravelscon00sand/page/27/mode/1up Burda İstanbul Var.”Eski İstanbul Haritaları’’. Erişim 12 Nisan 2021.
  • https://www.istanbulium.net/tag/alman-mavileri