Osmanlı Ordusunda Bir Geri Hizmet Kurumu Olarak "Vize Müsellimleri"

Osmanlı Devleti, asker için angarya olacak hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla “Geri Hizmet Kurumu” olarak adlandırılan bir yapılanmaya gitmistir. Geri hizmet kurumu, ordunun top ve cephanelerini tasıma ve geçeceği yolları temizleme, zahire nakletme, kale tamiri, tersane hizmeti, köprü insaatı, maden hizmeti gibi vazifelerle donatılmıs hizmet sahiplerinden olusturulan bir teskilat idi. Bu teskilata dahil olanlar, bir takım vergilerden muaf tutularak askerlik hizmetiyle görevlendirildiler. Devlet ilerleme yönü olarak seçtiği Rumeli’de Müsellem, Voynuk, Yürük ve Tatar gibi geri hizmet teskilatları ile ordunun yükünü azalttı. Rumeli’de Yürük, Tatar ve Voynuk teskilatları çesitli yazarlar tarafından incelenmistir. Rumeli müsellemlerinden Çingene müsellemleri ise yazar tarafından doktora tezi olarak çalısılmıstır. Bunun dısında bilinen Kızılca, Çirmen ve Vize Müsellemleri hakkında detaylı bir arastırma bulunmamaktadır. Bu makalede, askeri teskilat tarihine bir katkıda bulunmak amacıyla Vize müsellemleri incelenecektir.

"Müsellims of Vize" As a Logistic Service Organization in the Ottoman Army

Ottoman State designed “Logistic Service Organization” within the Ottoman Army for the labors such as carrying guns and ammunition, cleaning the roads for the army passage, shipping of cereals, repairing of fortresses, giving services in dockyards and building of bridges. The members of this organization were put in the military service in return exemption form the certain taxes. Ottomans eased the tasks for the army in Rumelia by utilizing these new logistic organizations such as “Yürük”, “Tatar”, “Müsellem”, “Voynuk”. These organizations were studied by several scholars. Gypsy Müsellems were also studied as a PhD thesis by myself. On the other hand, müsellems such as Kızılca, Çirmen and Vize are not known very well and no detailed studies exist. In this paper, müsellems of Vize will be studied in the hopes of contributing the history of military institutions.

PDF

___

1. BOA, (Basbakanlık Osmanlı Arsivi) MD (Mühimme Defteri), No:6, Hk : 125; Hk: 761;Hk: 815.
2. BOA, MD. C.12, Hk. 43.
3. BOA, MD, C.14, Hk.1302.
4. BOA, MD, C.19, Hk. 392; Hk. 782.
5. BOA, MD, C.24, Hk. 495.
6. BOA, MD, C.27, Hk. 803.
7. BOA, MD, C.35, Hk. 4; Hk. 8; Hk. 13; Hk. 41.
8. BOA, MD, C.52, Hk. 78; Hk. 761.
9. BOA, MD, C.53, Hk. 817.
10.BOA, TTD (Tapu Tahrir Defteri) No: 170, 191, 206, 299, 370.
11.Kitaplar
12.Altunan, Sema. (1999). “XVI. ve XVII. yüzyıllarda Rumeli Yürükleri ve Naldöken Yürük Grubu”, Eskisehir: Sosyal Bilimler Enstitüsü Anadolu Üniversitesi Basılmamıs Doktora Tezi.
13.Akgündüz, Ahmet. (1990). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri, 6. Kitap II. Kısım, Đstanbul: Faisal Eğitim ve Yardımlasma Vakfı Yay.
14.Arıkan, Zeki. (1988). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı. Đzmir.
15.Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlüğü. (2001). 370 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-Đli Defteri (937 / 1530) II. Ankara: Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlüğü Yay.
16.Devellioğlu, Ferit. (1992). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
17.Dingeç, Emine. (2004). “Rumeli'de Geri Hizmet Teskilatı Đçinde Çingeneler”, Eskisehir: Sosyal Bilimler Enstitüsü Anadolu Üniversitesi Basılmamıs Doktora Tezi.
18.Doğru, Halime. (1990). Osmanlı Đmparatorluğunda Yaya-Müsellem-Taycı Teskilatı (XV. Ve XVI. Yüyyılda Sultanönü Sancağı). Đstanbul: Eren Yay.
19.Emecen, Feridun. (1989). XVI. Asırda Manisa Kazası. Ankara: TTK.
20.Gökbilgin, M. Tayyib. (1952). XV. ve XVI. Asırlarda Edirne ve Pasa Livası: Vakıflar, Mülkler, Mukataalar. Đstanbul: Đ. Ü. Edebiyat Fak. Yay. No: 503, Üçler Basımevi.
21.Gökbilgin, M. Tayyib. (1957). Rumeli’de Yörükler, Tatarlar ve Evlâd-ı Fatihan.Istanbul: Đ. Ü. Edebiyat Fak. Yay. No: 743, Osman Yalçın Matbaası.
22.Inalcık, Halil. (1987). Hicrî 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arnavid. Ankara: TTK.
23.Kütükoğlu, Mübahat S. (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili : Diplomatik. Đstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve San’at Vakfı.
24.Öztürk, Said. (1996), Osmanlı Arsiv Belgelerinde Siyakat Yazısı ve Tarihî Gelisimi. Đstanbul: FEY Yay.
25.Pakalın, Mehmet Zeki. (1971). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C.I. Đstanbul: MEB.
26.Pitcher, Donald Edgar. (1999). Osmanlı Đmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası. (Çev: Bahar Tırnakçı). Đstanbul: Yapı Kredi Yay.
27.Tabakoğlu, Ahmet. (1981). 1680-1750 Osmanlı Mali Tarihi. (Doktora Tezi). Istanbul.
28.Uzunçarsılı, Đsmail Hakkı. (1942). Osmanlı Devleti Teskilatından Kapıkulu Ocakları. C. I, Ankara: TTK.
29.Yavuz, Ercan. (1986). Osmanlı Đmparatorluğu`nda Bulgarlar ve Voynuklar. Ankara: TTK.
30.Makaleler
31.Barkan, Ömer Lütfi. (1980). “XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı Đmparatorluğu’nda Toprak Đsçiliğinin Organizasyon Sekilleri” Türkiye’de Toprak Meselesi, Toplu Eserleri I. Đstanbul: Gözlem Yay. Gökbilgin, Tayyip. “Çingeneler”, ĐA, C.III: 420-427.
32.Inalcık, Halil. “Yürüks, Their Origins, Expansion and Economic Role”, Oriental Carpet and Textile Studies, 39-65.
33.Pulaha, Selami – Yücel, Yasar. (1987). “Le Code (Kanunname) de Selim I (1512-1520) Et Certaines Autres Lois de La Deuixeme Moitic Du XVI Siecle , (Tıpkı basımı ile birlikte) I. Selim Kanunnamesi ve XVI. Yüzyılın Đkinci Yarısının Kimi Kanunları ”, Belgeler, XII/16 :1-49, Ankara :TTK.
34.Sahin, Đlhan.(1997). “Review of recent studies on the Nomads (yürüks) in the Ottoman Empire”, Asian Rsearch Trends 7, 139 -152.
33.Serifgil, Enver M. (1981). “Rumeli`de Eskinci Yürükler”, Türk Dünyası Arastırmaları Dergisi, XII/2: 64-80.
34.Serifgil, Enver M. (1981). “Rumeli’de Istabl- ı Amire Voynukları”, Türk Dünyası Arastırmaları Dergisi, 1: 137.