1841 GİRİT İSYANI ÖNCESİ GİRİT VALİSİ MUSTAFA NAİLİ PAŞA’NIN ADADA ALDIĞI ÖNLEMLER

Bu çalışmada öncelikle kısaca Girit adasının, jeopolitik konumu ve önemi vurgulanmış ve adaya tarih boyunca kimlerin hâkim olduğuna değinilmiştir. 1669’da Osmanlı egemenliği ile birlikte adada bir huzur ve sükûn döneminin başladığı söylenebilir. Adanın fethinden itibaren Mora isyanına kadar geçen 150 yıllık süreçte sadece bir ayaklanma yaşanırken 1821 yılından itibaren adanın elden çıkışına kadar belli periyotlarda pek çok ayaklanma yaşanmıştır. Özellikle XIX. yy.da Rus tahrikleri, Fransız İhtilali’nin etkileri ve Osmanlı Devleti’nin giderek zayıflayan ve bozulan iç idaresi sonucu Hıristiyan tebaa arasında ayrılma arzusu oluşmaya başlamıştır. Bu çalışmada 1841 isyanının hemen öncesinde adada yaşanan olaylardan, adaya dışarıdan gelen Yunan eşkıya ile beraber huzursuzluğun başlaması ve buna karşılık alınan tedbirlerden bahsedilmiştir. Çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti’nin XIX. yy.da kendisine bağlı bulunan pek çok yerde uğraşmak zorunda olduğu bağımsızlık mücadelelerine Girit ölçeğinde bir kesit sunmaktır. Ayrıca adanın valisi Mustafa Naili Paşa’nın 1841 isyanını engellemek adına gösterdiği çabalar detaylı bir şekilde anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Girit, İsyan, Mustafa Naili Paşa, Osmanlı Devleti

The Precautions Taken by Mustafa Naili Pasha, the Governor of Crete Island, Before the Crete Rebellion of 1841

In this study, not only the geopolitical position and importance of the Crete Island but also the Powers that dominated the Island throughout history are briefly handled. It can be said that with the Ottoman rule in 1669 a period of peace and tranquility began in the Island. During the 150-year period from the conquest of the Island to the Mora Rebellion there was only one uprising. However, there were many revolts in different periods between 1821 and the end of sovereignty of the Ottomon Empire on the Crete Island. Especially in the 19th century, a desire for separation among Christian subjects began to manifest itself as a result of Russian provocations, the effects of the French Revolution and the weakening and deteriorating internal administration of the Ottoman Empire. This study will try to explain the events that took place on the Crete Island just before the Rebellion of 1841, the start of unrest with the Greek bandits who came to the Island from outside and the measures taken in response. The aim of this study is to present an aspect of the struggle of the Ottoman Empire against the independence movements of 19th century in the different regions under its rule in the context of Crete. In this study additionally a detailed explanation of Mustafa Naili Pasha 's efforts to prevent the rebellion of 1841 was made.

Keywords:

Crete, Rebellion, Mustafa Naili Pasha, Ottoman Empire,

PDF

___

BOA. C. AS, nr. 902/38897
BOA. HAT, nr. 1222/47797
BOA. İ. DH, nr. 20 /976
BOA. İ. DH, nr. 26 /1238.
BOA. İ. MTZ 05, nr. 5/121
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/2
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/3
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/4
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/5
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/7
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/7, lef 1
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/7, lef 2
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/7, lef 5
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/7, lef 6
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/7, lef 7
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/7, lef 10
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 1
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 6
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 9
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 11
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 12
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 13
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 20
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 1/9, lef 22
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/12, lef 1
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/12, lef 4
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/12, lef 5
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/12, lef 13
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 4
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 5
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 7
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 8
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 9
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 12
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 17
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 20
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/13, lef 21
BOA. İ. MTZ. GR, nr. 2/17, lef 81
Adıyeke, A. N. (1993). Girit’in Mehmet Ali Paşa yönetimine dair bir rapor. Belgeler-Türk Tarih Dergisi, 15, 293-315.
Adıyeke, A. N. (2000). Osmanlı İmparatorluğu ve Girit bunalımı (1896-1908). Ankara: TTK.
Adıyeke, A. N., & Adıyeke, N. (2011). Yunan ayaklanması sırasında Girit Resmo’da müsadere ve müzayedelere dair bir inceleme. Kebikeç, 32, 137-168
Adıyeke, N. (2007). Girit savaşları ve birleşik Hristiyan orduları. Fethinden kaybına Girit içinde (s.27-42). İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılık
Adıyeke, N. (2007). Girit seferine konulan nokta Kandiye’nin fethi ve psikolojik sonuçları. Fethinden kaybına Girit içinde (s.43-54). İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılık
Aydın, M. (2008). Girit sarı kitap. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Banoğlu, N. A. (2005). Tarihte Girit ve Osmanlılar dönemi. İstanbul: Kırmızı Beyaz Yayınları
Barchard, D. (2004). The Princely Pasha of Crete. Cornucopia, 30, 23-26
Baykal, B. S. (1969). Girit. Türk ansiklopedisi içinde (C.17, s.378-386). Ankara: MEB Yayınları
Develioğlu, F. (1995). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Ebuzziya, A. V. (1328). Girit’in mazisi, hali, istikbali. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya
Erim, N. (1953). Devletlararası hukuku ve siyasi tarih metinleri, 1. Ankara: TTK
Gülsoy, E. (1997). Girit’in fethi ve adada Osmanlı idaresinin tesisi (1645-1670). Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul
Hanyevi, H. K. (1288). Girit tarihi. Dersaadet: Mühendisoğlu Ohanes Matbaası
Hülagü, M. (2004). Osmanlı idaresinde Girit. CIEPO Osmanlı öncesi ve Osmanlı araştırmaları uluslararası komitesi XIV. Sempozyum bildiri kitabı, 321-359
Işın, M. (1945). Tarihte Girit ve Türkler, (374 sayılı Deniz Mecmuasının ilavesi). İstanbul: T.C. Askeri Deniz Matbaası.
Kamil Paşa. (1326). Tarih-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye. Dersaadet: Matbaa-i Ahmet İhsan.
Kaynar, R. (1985). Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat. Ankara: TTK.
Kütükoğlu, M. (1986). Yunan isyanı sırasında Anadolu ve Adalar Rumlarının tutumları ve sonuçları. III. Askeri tarih semineri, Türk-Yunan ilişkileri, 133-171.
Macid, T. M. (1977). Girit hatıraları. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Mecmua-i Muahedat. (1297-8), c.4, Hakikat Matbaası.
Örenç, A. F. (2000). 1821 Rum isyanı sonrası Sisam Adasına verilen yeni statü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 36, 335-345.
Öztürk, Y. (2015). 1770 Girit ayaklanması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü (C.1). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Parmaksızoğlu, İ. (1977). Nâili Mustafa Paşa. Türk ansiklopedisi içinde (C.25, s.80). Ankara: MEB Yayınları.
Rıfat, A. (1866). Verdü’l hâdâyik (Hâdikât’ül-vüzera zeyli). İstanbul.
Salahi, M. (1967). Girit meselesi (1866-1889). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
Sâmi, Ş. (1314). Kâmûsü’l-a’lâm (C.5). İstanbul: Mihrân Matbaası.
Sâmi, Ş. (1316). Kâmûsü’l-a’lâm (C.6). İstanbul: Mihrân Matbaası.
Sezen, T. (2006). Osmanlı yer adları (alfabetik sırayla). Ankara: TC. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
Süreyya, M. (1311). Sicill-i Osmanî, 4. Dersaadet: Matbaa-i Amire.
Tayyarzade, A. A. (1291-1293). Tarih-i ata (C.3). İstanbul: Yahya Efendi Matbaası.
Tukin, C. (1945). Osmanlı İmparatorluğu’nda Girit isyanları 1821 yılına kadar Girit. Belleten, 9(34), 163-206
Tukin, C. (1964). Girit. İslam ansiklopedisi içinde (C.4, s.791-804). Ankara: MEB.
Tukin, C. (1996). Girit. Türkiye diyanet vakfı islam ansiklopedisi içinde (C. 14, s.85-93). İstanbul: TDVİAM.
Türkgeldi, A. F. (1987). Mesail-i Mühimme-i Siyasiyye (C.3). Ankara: TTK.
Türkmen, Z. (2001). Girit Adası’nı Osmanlı idaresinden ayırma çabaları. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi Dergisi(OTAM), 12, 219-244.
Yağlıkçızade, A. R. (2004). Lügat-i tarihiyye ve coğrafiyye. Ankara: Keygar Neşriyat.