GEDİZ’DEKİ (KÜTAHYA) KIRSAL MİMARİDEN ÖRNEKLER: ÇAMAŞIRHANELER

Kırsal mimari toplu yaşamın gerekleri ile ortak kullanım alanları yaratmış, ortak mülkiyet ile de sürdürülebilirmimarile r oluşturmuştur. Kırsal mimarinin tipik örneklerinden biri olan çamaşırhaneler, geleneksel kırsal mimarlı kürünlerinin en iyi temsilcilerinden biridir. Son yıllardaki alt yapı çalışmaları ve teknolojik gelişmeler, köylerinmütevazı yaşam şartlarını da değiştirmeye başlamıştır. Çamaşırhaneler, değişen ve yenilenen toplumsal hayatıngetirileri ile birlikte terk edilmeye başlanmıştır.Bu çalışmada, Gediz ilçesindeki geleneksel toplu kullanım yapılarından çamaşırhaneler seçilerek bölgedesürdürülebilir mimarlığın izleri araştırılmıştır. Alan çalışması Gediz ilçe merkezi ve ilçeye bağlı köylerdeki yapılarıkapsamaktadır. Gediz ilçesi ve köylerinde tespit ettiğimiz yirmi çamaşırhanenin plan kurgusu, genellikle dörtduvardan meydana gelen, tek mekan şeklindedir. Üç çamaşırhanede ise birer tuvalet vardır. Yirmi çamaşırhaneden onyedisi dikdörtgen planlıdır. İki çamaşırhane eyvan şeklinde üç duvara sahiptir, biri ise “L” planlıdır. Bugün çoğumetruk durumda olan çamaşırhanelerde kullanılan yapım teknikleri, malzemele ri ve plan şemaları ile mekandağılımları incelenerek binalardaki sürdürülebilir tasarım yaklaşımları değerlendirilmiştir.

EXAMPLES OF RURAL ARCHITECTURE IN GEDİZ (KÜTAHYA): LAUNDRIES

Rural architecture has created common areas with the necessities of collective life and has created sustainable architectures with common ownership. A typical example of rural architecture, laundries are one of the best representatives of traditional rural architectural products. In recent years, infrastructure and technological developments have begun to change the modest living conditions of the villages. Laundries began to be abandoned along with the returns of the changing and renewed social life. In this study, the laundries of traditional collective use in Gediz district were selected and traces of sustainable architecture in the region were investigated. The field study covers the structures in Gediz district center and villages in the district. The plan design of the twenty laundry facilities we have identified in the Gediz district and villages is usually the only one consisting of four walls. There are also three toilets in each. Seventeen out of twenty laundry rooms have a rectangular plan. The two laundries have three walls in the form of an iwan, and one is “L” shaped. Sustainable design approaches in buildings have been evaluated by examining the production techniques, materials and plan schemes and spatial distributions used in many derelict laundry facilities today.

PDF

___

Acar, T. (2017). Uşak çamaşırhaneleri. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Arel, A. (1991). Ege bölgesi ayanlık dönemi mimarisi: 1989 dönemi yüzey araştırmalar ı. Araştırma Sonuçları Toplantısı VIII, Ankara 28 Mayıs-1 Haziran 1990, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 1-23.
Arel, A. (1992). Soma yakınlarında eski bir dağ yerleşmesi Tırhala köyü. Araştırma Sonuçları Toplantısı IX, Çanakkale 27-31 Mayıs 1991, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 119-130.
Arseven, C. E. (1983). Sanat ansiklopedisi, 1. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Bayrakal, S. (2009). Urla ve köylerindeki Türk dönemi sosyal anıtları. İzmir: Ege Üniversites i Basımevi.
Bektaş, C. (1992). Koruma onarım. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Boran, A. (2009). Baykan’daki Osmanlı dönemi eserleri. Ankara: Siirt Valiliği.
Boran, A., Bozkurt, T., Mutlu, M., & Yaşar, H. (2015). Ortaçağ’dan günümüze Konya ili ve güneybatı ilçeleri yüzey araştırması 2013 yılı çalışmaları. 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 02-06 Haziran 2014 Gaziantep, 2. Cilt, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 373-392.
Bozkurt, T. (2002). Beypazarı’ndaki Türk devri yapıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Bölükbaşı Ertürk, A. E. (2004). Osmanlı döneminde Safranbolu su mimarisi. Yayınlanma m ış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Denizli Büyükşehir Belediyesi Denizli kültür envanteri. (2014). Denizli.
Hasol, D. (2008). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. İstanbul: YEM Yayınları.
İlter, F. (1975). Sivrihisar yöresi araştırmaları. Anadolu (Anatolia), 19, 3-49.
İlter, F. (1995). Sivrihisar yöresi araştırmaları Sivrihisar’dan tarihsel bir yapı. 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 2, Ankara, 299-311.
Kılcı, A. (2007). İskilip’te suyun hikayesi tarihi sular, çeşmeler ve diğer tesisler. Ankara: İskilip Belediyesi.
Konya Büyükşehir Belediyesi Konya il merkezi taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları envanteri. E. Aygör, K. Tokay,-Ş. Baykal, A. Türkmen, Y. Yöreli, R. İpek, Ruhsar& N. Doğan (Haz.lar), (2010). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi.
Kunter, H. B. (1938). Türk vakıfları ve vakfiyeleri üzerine mücmel bir etüd. Vakıflar Dergisi, 1, 103-130.
Madran, E., & Özgönül. N. (2005). Kültürel ve doğal değerlerin korunması. Ankara: Tmmob Mimarlar Odası.
Oğuz, M. Ö., Metin, E., & Mormenekşe, F. (2007). Türkiye’de 2003 yılında yaşayan geleneksel mimari. Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları.
Özgüç, N. (1988-1992). Şehirsel koruma ve coğrafya. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 3, 61-122.
Pamir, H. (2015). Antakya, Kuseyr yaylası kırsal alan yüzey araştırması, (2015), ortaçağ’dan günümüze Konya ili ve güneybatı ilçeleri yüzey araştırması 2013 yılı çalışmaları. 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 02-06 Haziran 2014 Gaziantep, 2. cilt, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 353-372.
Parman, E. (2003). Eskişehir-Karacahisar kalesi 2001 yılı kazı çalışmaları. 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, 27-31 Mayıs 2002 Ankara, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 69-80.
Selçuk, F. (1965). Vakıflar (başlangıçtan 18. yüzyılına kadar). Vakıflar Dergisi, 65, 21-29.
Sevin, E. İ. (2005). Bayındır’da Türk dönemi yapıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk İslam Sanatı Anabilim Dalı, , İzmir.
Sözen, M., &Tanyeli, U. (2011). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Yayınevi.
T.C. İzmir Valiliği İl Kültür Müdürlüğü İzmir kültür envanteri Bayındır. M. Baysal& B. Tuluk (Haz.lar), (2001). İzmir.
T.C. Nevşehir Valiliği Nevşehir kültür envanteri. G. Murat Ertuğrul, F. Güzeldağ, M. Şen, M. Öncü, G. Çıkışır, N. Dursun &C. Üstündağ (Haz.lar). (tarih belirtilmemiş).
T.C. Amasya Valiliği Amasya kültür envanteri. (2007). Amasya.
T.C. Niğde Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Niğde kültür envanteri. F. Açıkgöz, F Demir, M. Eryaman & M. Tektaş (Haz.lar), (2009). Niğde.
Temiz, F. M. (2015). Hatay ili’ndeki Türk ve İslam dönemi yüzey araştırmaları-2013. 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 02-06 Haziran 2014 Gaziantep, 1. cilt, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 473-494.
Türk kültür varlıkları envanteri Manisa ilçeleri 45. H. Acun (Ed.), (2013). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Uysal, A. O. (1992). Emet’in Eğrigöz köyü’ndeki eserler. IX. Vakıf Haftası Kitabı, 297-310, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Yıldız, İ. (2003). Savur’daki mimari eserler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Yıldız, İ. (2008). Mardin’deki su mimarisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Yüzüncü Yıl Üniversites i Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Van.
Yıldız, İ. (2011). Savur’daki tarihi eserler. İstanbul: Mardin Valiliği Kültür ve Sanat Yayınlar.
Yıldız, İ., & Koç, E. (2005). Savur’daki (çamaşırhane) yunaklar. IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Erzurum, 473-82.
AUSTRALIA ICOMOS. (2015) The burra charter: Australia ICOMOS charter for places of cultural significance 1999. < http://australia.icomos.org/>, (Erişim tarihi: 27.07.2015).
http://www.kulturportali.gov.tr/ (Erişim tarihi: 27.01.2017).