TÜRKİYE’DE DİN, DİNDARLIK VE DİN PSİKOLOJİSİ ARAŞTIRMALARI: PSİKOLOJİDE YERELLİK VE EVRENSELLİK TARTIŞMALARI BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

Tek tip ve evrensel bir bilim anlayışı, özellikle insan ve toplum bilimleri açısından geçersiz bir ön kabuldür. Bu yüzden, psikolojinin modern versiyonu insan gerçeğinin indirgemeci, sınırlı ve soyut bir tasvirinden öteye geçmemektedir. Psikolojide son yıllarda yapılan tartışmalar sonucunda bugün gelinen nokta, her kültürün kendine ait özgün bir anlam çerçevesi olduğu ve bireylerin buna uygun kimlik ve kişilikler geliştirdiği şeklindedir. Bu bakımdan, insanın ruh dünyasını ve davranışlarını anlamada kültürlerarası yeni bir bakış açısına ihtiyaç vardır. Hıristiyan-Yahudi geleneği üzerinde yükselen din psikolojisi için de bu durum farklı değildir. Bu alanda ele alınan konular, geliştirilen kavram ve teoriler büyük ölçüde bu gelenek içinde varlık bulan bireylerin dinî yapılarını yansıtırken, diğer din mensuplarının dindarlıkları hakkında çok fazla bir şey ifade etmemektedir. Bu yüzden, Türkiye’de yapılan din psikolojisi çalışmalarının, İslam dininin temel inançları, tarihi, toplumsal, kültürel ve güncel formları dikkate alınarak yeniden düzenlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İnsan ve Toplum Bilimleri, İndirgemecilik, Hermenötik, Kültürel Psikoloji, Dindarlık, Din Psikolojisi, İslâm Psikolojisi

RESEARCHES OF RELIGION, RELIGIOSITY AND PSYCHOLOGY OF RELIGION IN TURKEY: AN ASSESSMENT IN THE CONTEXT OF DISCUSSIONS OF LOCALITY AND UNIVERSALITY IN PSYCHOLOGY

A uniform and universal understanding of science, especially in terms of human and social sciences is a invalid pre-admission. Therefore, modern version of psychology does not go beyond the reality of human reductionist, limited and an abstract imagery. As a result of discussions held in recent years in psychology, the point reached in today is that every culture has its own unique meaning frame and individuals have developed appropriately identity and personality. From this perspective there is need for intercultural a new perspective in understanding human’s spiritual world and behaviors. This situation also for psychology of religion towering over Christian-Jewish tradition is not different. The topics covered in this field, developed concepts and theories highly reflect religious structures of individuals who being exist in this tradition, in the other hand it does not express a lot of things about religiosity of other members of religions. Therefore, there is a need to rearrangement the studies of psychology of religion in Turkey considering the basic beliefs, historical, social, cultural and contemporary forms of Islam.

Keywords:

Human and Social Sciences, Reductionism, Hermeneutic, Cultural Psychology, Religiosity, Psychology of Religion, Islamic Psychology,

___

Abu Raiya, Hisham., A Psychological Measure of İslamic Religiousness: Evdence for Relevance, Reliability and Validity.
Graduate College of Bowling Green State University (Doctor of Philosophy), August-2008.
Alper, Ömer Mahir, Çev. ve der. Batı’da Din Çalışmaları, İstanbul: Metropol Yayınları, 2002.
Arkonaç, Sibel A., Psikolojide İnsan Modelleri, İstanbul: Alfa Yayınları 1999.
Armaner, Neda, İnanç ve Hareket Bütünlüğü Bakımından Din Terbiyesi, İstanbul: M.E. Basımevi, 1967.
Bedrî, Malik Babikir, Müslüman Psikologların Çıkmazı, Çev. Harun Şencan, İstanbul: İnsan Yayınları, 1984.
Egemen, B.Ziya, Din Psikolojisi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1952.
Geertz, C., From the Native’s Point of View: On the Nature of Anthropological Understanding. In Local Knowledge. New York: Basic Boks, 1976.
Göle, Nilüfer, (ed.) İslam’ın Yeni Kamusal Yüzleri, İstanbul: Metis Yayınları 2000.
Gültekin, Mücahit, Psikolojik Tehlike, İstanbul: Nesil Yayınları, 2008.
Haque, Amber, “Psycholohy and Religion: Their Relationship and Integration from Islamic Perspective.” American Journal of Islamic Social Sciences, 15(4), (1998), ss. 97-116.
Hood Ralph W. Jr.,(ed.) Handbook of Religious Experience, Religious Education Press, Alabama:Birmingham, 1995.
Hökelekli, H. Din Psikolojisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
İkbal, Muhammed, İslam’da Dinî Tefekkürün Yeniden Teşekkülü, çev. Sofi Huri, İstanbul: Çeltüt Matbaası, 1964,
James, W., Varieties of Religious Experiience. A Study in Human Nature, Centenary edt., London and New York: Routledge, 2002.
Kağıtçıbaşı, Çiğdem, İnsan-Aile-Kültür, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990.
Kültürel Psikoloji, Kültür Bağlamında İnsan ve Aile, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1998.
Koening Harold G., (ed.), Handbook of Religion and Mental Health, Academic Press, San Diego, California 1998.
Krech, Davıd & Crtutchfıeld, Rıchard S., Sosyal Psikoloji, Nazariye ve Problemler çev. Erol Güngör, 2. bas. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970.
Mardin, Şerif, Religion and Socal Change in Modern Turkey. The Case of Bediüzzaman Said Nursi, (1988: State University of New York Pres). Türkçesi: Bediüzzzaman Said Nursi Olayı. Modern Türkiye’de din ve toplumsal değişim. (çev. Metin Çulhaoğlu, İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
Özbaydar, Belma Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: Baha Matbaası, 1970.
Pazarlı, Osman, Din Psikolojisi, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1968.
Şahin, Adem - Atalay Talip, “ Mezhep Farklılığının Dindarlığa Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, İslâmiyat, Türk(iye) Dindarlığı Sayısı, c.V, S.4 Ekim-Aralık 2002.
Şerif, Muzaffer, Sosyal Kuralların Psikolojisi, Çev. İsmail Sandıkçıoğlu, İstanbul: Alan Yayıncılık, 1985.
Watt, M. Modern Dünyada İslam Vahyi, Çev. Mahmet S. Aydın, Ankara: Hülbe Yayınları, 1982.
Vergote, A., Religion, Foi, İncroyance, Bruxelles: P. Mardaga edt., 1983.