Doğal çevre bileşenleri bağlamında Gediz nehri havzasının hidrografik/hidrolojik özellikleri, sorunlar ve öneriler

Günümüzde toplumsal gelişmelere paralel olarak su kaynaklarına olan ihtiyaç çok artmıştır. Bu nedenle, nehir havzalarındaki su varlığının araştırılması, miktar ve kalitesinin saptanması, kullanım şekli ve yönetiminin sorgulanması önem ve öncelik kazanmıştır. Öte yandan, son yıllarda gündemde olan küresel ısınma ve iklim değişikliği nedeniyle yakın gelecekte bazı bölgelerin su yetersizliği ve kuraklık sorunu ile karşılaşacağı çeşitli araştırmalarda dile getirilmektedir. Bu bölgelerden özellikle Akdeniz Havzasının su krizinden fazla etkileneceği ileri sürülmektedir. Dolayısıyla, bu bölgede yer alan Gediz Nehri havzası kuraklıktan yeterince etkilenecek ve yararlanılan su varlığı azalacaktır. Bu çalışmada, Gediz Nehri havzasının hidrografik/hidrolojik özellikleri ve su varlığı üzerinde doğal çevre bileşenlerinin (jeolojik yapı, iklim, toprak ve bitki örtüsü) etkileri, bu etkilerden kaynaklanan sorunlar incelenmiş ve bazı öneriler sunulmuştur.

Hydrograpic/hydrologic characteristics of Gediz river basin in the context of the environmental components - problems and suggestions

Today, the need for water sources is rapidly increasing due to the developments in the society. River basins are significant for the society because they are an increasingly important source of water for human activities, irrigation and industrial consumption. Therefore, it is now becoming more important to search the water reserves of the river basins, to determine the amount and quality of these water reserves and to question form and management of usage. On the other hand, in different researches it is emphasized that some regions will face with shortage of water and drought because of the global warming and climate change. Mediterranean basin is considered to be one of these regions. Gediz River basin which is in the Mediterranean basin will also be affected from drought accordingly. This paper emphasizes the Hydrograpic/Hydrologic characteristics of Gediz River Basin, examines the effects of the environmental components on water reserves and analyses the problems resulting from these effects with some suggestions.

___

AKÇAY H., OĞUZ A. ve KARAPİRE, C. (2003) "Study of heavy metal pollution and speciation in Büyük Menderes and Gediz river sediments", Water Research, 37, 813-822.
ATALAY, İ. (1980) "Gediz nehri havzasında toprak erozyonu problemleri üzerine bir araştırma", Jeomorfoloji Dergisi, Sayı 9, s.61 -81.
BOZKURT E. ve SÖZBÎLİR H. (2004) "Tectonic evolution of the Gediz Graben: field evidence for an episodic, two-stage extension in wetern Turkey", Geol. Mag. 141 (1), 63-79.
DARKOT, B. ve TUNCEL, M., (1988) Ege Bölgesi Coğrafyası. Istanbul Üniversitesi yayınları 2365, İstanbul.
DEMİR, T., GÜZEL A., MADDY D., BRIDGLAND R.D., VELDKAMP A., STEMERDINK C. ve SCHRIEK T. (2006) "Erken Pleistosende iklim değişiklikleri ve tektonizmanın kontrolü altında Gediz nehri drenaj sisteminin evrimi", Geçmişten Geleceğe Köprü Yanık Ülke Kula Sempozyumu (1-3 Eylül 2006 Kula), bildiriler kitabı, 403-420.
EMRE T. (1996) "Gediz grabeninin tektonik evrimi", Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 9, Sayı 2, 1-18.
ERİNÇ, S., (1955) "Gediz ve Küçük Menderes deltalarının morfolojisi". 9. Coğrafya Meslek Haftası (22-29 Aralık 1954). Türk Coğrafya Kurumu yayınları 2, 33-66, İstanbul.
GRANGER, R.J., (2000) "Satellite-derived estimates of evapotranspiration in the Gediz basin", Journal of Hydrology, 229, 70-76.
GÜNAL N. (1995). "Gediz havzasının iklimi", Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 30, s.67-96, İstanbul.
GÜNDOĞDU, V. ve KOCATAŞ, A. (2006) "Gediz nehri havzası yönetim planı oluşturulmasına yönelik bir yaklaşım", Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, Sayı 3-4, 371-378.
GÜNDOĞDU, V., AKGÜN G., ELELE M. ve PİYANCI O. (2007). "Gediz nehri alt havzasında 2001-2006 yıllarına ait kalite gözlemlerindeki değişimin CBS tabanlı irdelenmesi", TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Trabzon.
KAYAR V. N. ve ÇELİK A. (2003). "Gediz nehri kimi kirlilik parametrelerinin tayini ve su kalitesinin belirlenmesi", Çev-Kor, Cilt 12, Sayı 47, 17-22.
KIRMIZITAŞ, H., (2005) "İklim değişikliği ve kuraklık sorunu". Cumhuriyet Bilim Teknik 937, 18-21, İstanbul.
KOÇMAN, A., (1989) Uygulamalı Fiziki Coğrafya Çalışmaları ve İzmir-Bozdağlar Yöresi Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları 49, İzmir.
KOÇMAN, A., (1993) İnsan Faaliyetleri ve Çevre Üzerine Etkileri Açısından Ege Ovalarının İklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 73, İzmir.
KOÇMAN A., A. KARADAĞ ve N. KARA. (1995). "Orta ve Aşağı Gediz Havzası'nda jeolojik yapı, topografya ve iklim koşullarının toprak erozyonuna etkileri", I. Gediz Havzası Erozyon ve Çevre Sempozyumu, Bildiriler Kitabı.
KOÇMAN, A., (2001) "Coğrafî çevre değerlendirmeleri ışığında Tahtalıçay baraj havzasında (İzmir) insan-çevre ilişkileri". IV. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi (5-8 Ekim 2001 Bodrum), bildiriler, 485-494, İzmir.
KOÇYİĞİT, A., YUSUFOĞLU H. ve BOZKURT E. (1999) "Evidence from the Gediz graben for episodic two-stage extension in western Turkey", Journal of Geological Society of London, 156, 605-616.
MADDY D., DEMİR T., BRIDGLAND D.R., VELDKAMP A., STEMERDINK C., SCHRIEK T. ve SCHREVE D. (2007) "The Pliocene initiation and Early Pleistocene volcanic disruption of the palaeo-Gediz fluvial system, Western Turkey", Quaternary Science Reviews, 26, 2864-2882.
MİNARECİ O., ÖZTÜRK M. ve MİNARECİ E. (2004). "Manisa Belediyesi evsel atık su arıtma tesisinin, Gediz nehrinin ağır metal kirliliğine olan etkilerinin belirlenmesi", Trakya Univ. J. Sci, 5(29, 135-139.
MURRAY-RUST, D.H. ve SVENDSEN, M. (2001) "Performance of locally managed irrigation in Turkey: Gediz case study", Irrigation and Drainage Systems, 15, 373-388.
SELÇUK BİRİCİK, A. (1995) "Gediz Havzası'nm su potansiyeli". Türk Coğrafya Dergisi, 30, 13-23, İstanbul.
URGAN, R. (2001) "daha az suyla daha çok ürün". Cumhuriyet Bilim Teknik 731, 11-13, İstanbul.
WESTAWAY, R., PRINGLE, M., YURTMEN, S., DEMİR, T., BRİDGLAND, D., ROWBOTHAM, G. ve MADDY, D. (2004) "Pliocene and Quaternary Regional Uplift in Western Turkey: The Gediz River terrace staircase and the volcanism at Kula", Tectonophysics, 391, 121-169.
YANMAZ, A. M., ve N. USUL. (2006) Su Mühendisliği. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Bilim ve Toplum Kitapları Dizisi, ODTÜ yayıncılık ve İletişim A.Ş. yayınları, Ankara.
YILDIZ, D. (2001). Doğu Akdeniz'de su sorunları". Cumhuriyet Bilim Teknik 755, 4-5, İstanbul