سفر دشوار عاشق در مثنوی‌های لیلی و مجنون و حُسن و عشق

این حقیقتی آشکار است که در شعر کلاسیک عشق به بهترین شیوه در قالب غزل و مثنوی‌ها شرح داده شده است. عشق، فصل مشترک ادبیات عرب، فارس و ترک است. دو نمونۀ این مثنوی‌ که سرچشمۀ هردو، به یک افسانۀ عربی برمی‌گردد و زیباترین نمونۀ مثنوی‌های ترکی به شمار می‌روند مثنوی لیلی و مجنونِ فضولی و مثنوی حسن و عشق شیخ غالب -از شعرای دیوانی قرن هجدهم- است. این مضامین به بخشی از ادبیات کلاسیک تبدیل شده و در دوران مختلف و در جوامع گوناگون پذیرفته شده اند و همین باعث ایجاد یک میراث ادبی مشترک شده است. اسلوب‌های کلاسیک ادبیات ترک، ایران و عرب نیز به عنوان اجزای تشکیل دهندۀ این میراث مشترک به میزان مشخصی به یکدیگر نزدیکند. این مثنوی‌ها در دوران مختلف و در جوامع متفاوت بارها موضوع فعالیت‌های ادبی شده و این تداوم و دوام و قوام ادبی باعث غنای این مضامین شده است. در این مقاله، با بهره‌گیری از دو مثنوی مذکور، حالات عشق و سفر دشوارِ راه عشق مورد بررسی قرار می‌گیرد.

___

  • آتش، احمد (1955)، لیلا و مجنون، دانشنامه اسلام، ج. 8، ص. 49-55، استانبول: انتشارات سازمان دیانت ترکیه.
  • آتش، احمد (1956)، مجنون، دانشنامه اسلام، ج. 7، ص. 439-440، استانبول: انتشارات سازمان دیانت ترکیه.
  • ایش اری، نرمین و کوتلو، مسطفی، لیلا و مجنون، تحقیقات زبان و ادبیات ترکی، 6، ص. 90-92.
  • تارلان، علی نیهات (1922)، مثنوی لیلا و مجنون در ادبیات اسلام، تز دکترای دانشکده ادبیات، شماره 1، استانبول.
  • کپرولو، م. فوعاد، فضولی، دانشنامه اسلام، ج. 4، ص. 686-699، استانبول: انتشارات سازمان دیانت ترکیه.
  • فضولی (1308)، کلیات دیوان فضولی، استانبول: انتشارات احتر.
  • اونان، نجم الدین حلیل (1956)، فضولی، لیلا و مجنون، استانبول.
  • نضیف، سلیمان (1343)، فضولی، استانبول.
  • کاراکوچ، سزایی (1980)، شعرا 6، لیلا و مجنون، استانبول: انتشارات دیریلش.
  • نظامی (1943)، لیلا و مجنون، مترجم علی نهاد تارلان، استانبول: انتشارات معارف.
  • چتین، نور الله (2007)، ساخت داستانی به طور متن تحکیه مثنویهای عشق، همایش ادبیات ترکی کلاسیک بین المللی، استانبول.
  • یازیجی، طحسین (2003)، لیلا و مجنون، (ادبیات فارسی)، دانشنامه اسلام، ج. 27، ص. 161-160، استانبول: انتشارات سازمان دیانت ترکیه.
  • اکالین، نظیر (1997)، مقایسه با مناظره مثنویهای لیلا و مجنون فضولی با نظامی گنجوی، شماره 3، ص. 201-217، قونیه: مجله تحقیقات ترکیات.
  • دوغان، محمد نور (2010)، فضولی، لیلا و مجنون، متن، ترجمه به نثر، تعلیقات و بیانات، استانبول: انتشارات یلکنلی.
  • دوغان، محمد نور (2007)، فضولی، لیلا و مجنون، متن، ترجمه به نثر، تعلیقات و بیانات، استانبول: انتشارات یاپی کردی.
  • لوند، آگاه سرّی (1959)، حکایت لیلا و مجنون در ادبیات های عرب، فارس و ترکی، آنکارا: انتشارات مؤسسه تاریخ ترکی.
  • لوند، آگاه سرّی (1984)، ادبیات دیوان کلمات و رموز مضامین و مفاهیم، استانبول: کتابخانه اندرون.
  • تجلیل، جلیل (1384)، مقایسه لیلی و مجنون فضولی و نظامی، تهران.
  • کرلانقچ، حجابی (2009)، مثنوی های "ليلی و مجنون" نظامی گنجوی و فضولی، مؤسسه تاریخ ترکی – مرکز تحقیقات فرهنگی بین الملل مؤسسه ارتباط و فرهنگی اسلامی ایران، ششمین نمایش روابط ترکیه و ایران.