2014

THE CANONICALLY LAWFUL (ISTIHALAH) IN THE FIQH TEXTS FROM THE VERIFIABLE PRINCIPLES OF THE POINT OF VIEW AND CURRENT FINDINGS

Necis/haram maddelerin tabiî ortamlarında veya müdahaleile farklılaş(tırıl)arak farklı bir maddeye dönüş(türül)mesinegenellikle istihâle denilmektedir. Genel bilgi vermesi içinfıkıh ekollerinin esas aldıkları bazı ortak örnekler ve değerlendirmeyöntemleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.İstihâle terimi için ortaya konulan tanımlar birbirine yakınolmakla birlikte necis bir maddenin tâhire dönüşmesi vekullanılabilirliği ile ilgili detaylarda ihtilâfa düşülmüştür.Fakihlerin önemli bir kısmı istihâle geçiren bütün necismaddelerin tâhir olacağını belirtirken diğer bir kısmı, yapısınecis olan bir maddenin hiçbir şekilde tâhir olamayacağınıbelirtmişlerdir. Neticede fürûa taalluk eden konularda farklısonuçlar ortaya çıkmıştır.Fıkıh metinlerinde yer alan bazı istihâle örnekleri, döneminimkânları ve yaklaşımlarına bağlı olarak verildiği için zamanzaman gelişmiş laboratuvar verileri ile uyuşmadığı dile getirilmektedir.Bundan dolayı konuyla ilgili örneklerin yenidendeğerlendirilerek ilgililere sunulmasının faydalı olacağıdüşüncesi hâsıl olmaktadır.İstihâle daha çok gıda, sağlık ve hijyen gibi konularla ilgiliolduğu için günümüz şartlarında kimya, tıp, fizik, gıdamühendisliği ve fıkıh bilim dallarından uzman kişilerinoluşturacakları ortak platformlarda, gelişmiş laboratuvarimkânlarından yararlanılarak ortak sonuçların elde edilmesigerektiği kanaatine ulaşılmıştır.

"DOĞRULANABİLİRLİK" İLKESİ AÇISINDAN FIKIH LİTERATÜRÜNDEKİ İSTİHÂLE ÖRNEKLERİ VE GÜNCEL BAZI TESPİTLER

The term of transformationis generally used for impurematters in order to be alteredto a different matter whetherin its natural environment orby the way of interference.In this article to give generalinformation, the commonexamples and evaluationmethods all of the fiqh sectsare tried to put forward.Although the jurisprudents'definitions for the transformation are close toeach other, they disagree indetails with regard to thetransformation of the impurematter to pure matter andavailability of an item.While a significant numberof the jurisprudents statedthat all the impure mattershave been gone undertrans-formation would bepure and the other part ofthem stated that an item thatstructure is impure will notbe pure in any way. Thus dif- ferent re-sults have emergedon issues related to details.Some samples of transfor- mation in the texts of Islamicjurisprudence are stated tobe incompatible with thetechnological laboratorydata because they have beenformed according to theconditions and approachesof the period of time theywere written. Therefore,reevaluating the examplesand presenting the results tothose concerned is thoughtto be beneficial.This article came to theconclusion that a commonplatform consisting of theexperts on chemistry, med- icine, physics, engineeringand fiqh can be establishedin currentconditions. By this way,common results are thoughtto be obtained by taking theadvantage of the advancedlaboratory facilities.

PDF

___

Abderî, Muhammed b. Yûsuf b. Ebi'l-Kâsım, et-Tâc ve'l-iklîl li muhtasari Hâlil, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1994.
Altıntaş, Arif, Asitler, Bazlar, Tuzlar, Ankara Üniversitesi Yay. 2013.
Babertî, Muhammed b. Ekmeluddin Ebû Abdullah er-Rûmî, el-İnâye şerhü'l-hidaye, Darü'l-Fikr, ts, Beyrut ts.
Battâl, Ahmed b. Süleyman b. Battal er-Rekbî, en-Nazmü'l-müztez'ab fi tefsiri Garibi elfâzi'l-mezheb, thk. Mustafa Abdulhâfız Sâlim, el-Mektebetü't-Ticariyye, Mekke, 1988.
Bekrî, Osman b. Muhammed Şata ed-Dimyati, İânetü't-tâlibîn alâ halli elfâzi fethi'l-müîn, thk. Osman b. Muhammed Şata Dimyatî, Darü'l-Fikr, Beyrut, 1997.
Buhûtî, Mansur b. Yûnus b. Salahuddin b. İdris, er-Ravzü'l-mürbi' şerhu zâdi'l-müstenki', Darü'l-Müeyyed, Beyrut, ts.
Büceyrimî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer, Tuhfetü'l-habib ala şerhi'l-hatib Hâşiyetü Büceyri ala'l-Hatib, Darü'l-Fikr, Beyrut, 1995.
Cürcânî, Ali b. Muhammed ez-Zeyn eş-Şerif, et-Ta'rifât, Darü-l-Kütü- bi'l-İlmiyye, Beyrut, 1983.
Çeker, Orhan, "İstihâle", Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı IV, DİB Yay. Afyonkarahisar, 2011.
Dusûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arefe, Hâşiyetü's-dusûkî ala'ş-Şerhi'l-kebir, Darü'l-Fikr, Beyrut, ts,
Döndüren, Hamdi, "Kur'ân ve Sünnete Göre Helâl-Haram Gıdalar ve Kimyasal Değişim, (İstihâle ve Tegayyür)", VI. İslâm Hukuku Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı ve İslâm Fıkhı Açısından Helâl Gıda Sempozyumu, Bursa, 2009.
Ebu Bekir b. Muhammed b. Haris Hüseynî Takiyuddin eş-Şâfiî, Kifayetü'l-ahyâr fi halli gâyeti'l-ihtisâr, Darü'l-Hayr, Dımeşk, 1994.
Ebu Ceyb, Sa'di, el-Kamûsu'l-Fıkhî, Darü'l-Fikr, Dımeşk, 1988.
Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yay. İst. 1998.
Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-Misbâhü'l-münîr fi garibi'şerhi'l-kebîr li'r-Râfiî, Darü'l-Fikr, Beyrut, ts.
Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, el-Vesît fi'l-mezheb, thk. Ahmet Mahmud İbrâhim, Muhammed Tamir, Darü's-Selâm, Kahire, 1417.
Hattab, Şemsuddin Ebu Abdullah b. Abdurrahman Ruaynî, Mevâhibü'l-Celil li şerhi muhtasari Hâlil, Darü'l-Fikr, Beyrut, 1992.
Heytemî, Ahmet b. Muhammed b. Ali b. İbn Hacer, Tuhfetü'l-muhtâc fi şerhi'l-minhâc, el-Matbaatü't-Ticariyyetü'l-Kübrâ, Mısır, 1983.
Haraşî, Muhammed b. Abdullah, Şerhu Muhtasari Hâlil, Darü'l-Fikr, Beyrut, ts.
İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer, Reddü'l-muhtâr ala'd-dürri'l-muhtâr, Darü'l-fikr, Beyrut, 1992.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi Bekr b. Eyyub Şemsuddin, İ'lâmü'l-muvakkiin an Rabbi'l-Âlemin, thk. Muhammed Abdusselam İbrâhim, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1991.
İbn Kudâme, Ebu Muhammed Muvaffakuddin b. Ahmed b. Muhammed, el-Kâfî fi fikhi'l-İmam Ahmed, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1994.
İbn Manzur, Cemalüddin Muhammed, Lisânü'l-Arab, ta'lik: Tahkîku't-Tü- ras, Darü'l-Kütübi'l-Arabi, Beyrut, 1993.
İbn Müflih, Ebû İshak Burhânuddin İbrâhim b. Muhammed, el-Mübdi' fi şerhu'l-mukni', el-Mektebu'l-İslâmi, Beyrut, 1997.
İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhim b. Muhammed, el-Bahru'r-râik şerhu Kenzi'd-dakâik, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts, Beyrut.
İbn Rüşd Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmet, el-Mukaddimât ve'l-mümehhidât, thk. Muhammed Hacci, Darü'l-Garbi'l-İslâmi, Beyrut, 1988.
_______, el-Beyân ve't-tahsil, thk. Muhammed Hacci vd., Darü'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut, 1988.
İbn Teymiyye, Takiyuddin Ebu'l-Abbas Ahmet b. Abdulhâlim el-Harrânî, el-Fetâvâ'l-kübrâ, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
İbnü'l-Hümam, Kemalüddin Muhammed b. Abdulvâhid, Fethü'l-kadir, Darü'l-Fikr, ts, byy.
Kal'acî, Muhammed Ravvas, Hamid Sadik Kuneybî, Mu'cemü lügati'l-fukahâ, Darü'n-Nefâis, Beyrut, 1988.
Karâfî, Ebu'l-Abbas Şihabuddin Ahmet b. İdris, ez-Zehîra, thk. Muhammed Hacci vd. Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut, 1994.
Kâsânî, Alauddin Ebu Bekr b. Mesut b. Ahmet, Bedâîu's-Senâî' fi tertibi'ş-şerâî', Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1986.
Makdisî, Şemsuddin Ebu'l-Ferec, Abdurrahman Ahmed b. Kudâme, eş-Şerhü'l-kebîr, thk. Abdulmuhsin et-Türkî, Hecr li't-Tibaa, Mısır, 1995.
Mâverdî, Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed, el-Hâvî, thk. Ali Muhammed Muavvad, Adil Ahmed Abdulmevcud, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1999.
Merdâvî, Alauddin Ebu'l-Hasan Ali b. Süleyman, el-İnsaf fi mârifeti'r-râ- cih mine'l-hilâf, Darü't-Türasi'l-Arabî, Beyrut, ts.
Münâvî, Zeynüddin Abdürrauf Ali b. ZeynülÂbidîn Haddâdî, et-Tevkif ala mühimmati't-taârîf, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut, 1990.
Münzir Mahmud b. Muhammed, et-Tahrir şerhû'd-delil, el-Mektebetü'ş-Şâmile, Mısır, 2011.
Necdî, Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, Hâşiyetü ravzi'l-mürbi' şerhu Zadi'l-müstenki', byy. 1397.
Nefrâvî, Ahmet b. Ganim b. Sâlim b. Mihna Şehabüddin, el-Fevâki-hüd'devânî alâ risâleti İbn Ebi Zeyd el-Keyrevânî, Darü'l-Fikr, Beyrut, 1995.
Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref, Ravzatu't-tâlibîn, thk. Züheyr eş-Şaviş, el-Mektebü'l-İslâmî, Beyrut, 1991.
Okur, Kâşif Hamdi, "İstihâle", DİA, EK-1.
Râfiî, Abdulkerim b. Muhammed, Fethu'l-aziz bi şerhi'l-veciz, Darü'l-Fikr, Beyrut, ts.
Remlî, Şemsuddin b. Ebi'l-Abbas Şihâbüddin, Nihâyetü'l-muhtâc ilâ şerhi'l-minhâc, Darü'l-Fikr, Beyrut, 1984.
Serahsî, Muhammed b. Ahmed Şemsü'l-Eimme, el-Mebsût, Darü'l-Ma'rife, Beyrut, 1993.
Sibeveyh, Amr b. Osman b. Kanber Ebu Beşir Harisî, el-Kitab, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Mektebetü'l-Hanci, Kahire, 1980.
Şâfiî, Ebu Abdullah Muhammed b. İdris, el-Ümm, Darü'l-Mârife, Beyrut, 1990.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Neylü'l-evtâr, thk. İsâmuddin Sebâbitî, Darü'l-Hadis, Mısır, 1993.
Şeyhizâde, Abdurrahman b. Süleyman Damad Efendi, Mecmeu'l-enhür fi şerhi Mülteka'l-ebhür, Darü İhyai't-Türasi'l-Arabi, Beyrut, ts.
Şinkîtî, Muhammed b. Muhammed Muhtar, Şerhu zâdi'l-müstenki' fi ihtisari'l-mukni', Riyad, 2007.
Şirbînî, Muhammed b. Ahmed el-Hatib, Muğni'l-muhtâc, Darü'l-Kütü- bi'l-İlmiyye, Beyrut, 1994.
Tahtâvî, Ahmet b. Muhammed b. İsmail, Hâşiyetü Tahtâvî ala merâ- ki'l-felâh şerhu Nuri'l-îzah, thk. Muhammed Abdulaziz el-Hâlidî, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1997.
Ucaylî, Süleyman b. Ömer b. Mansur el-Ma'ruf bi'l Cemel, Fütühâ tü'l-Vehhâb bi tavzîhi şerhi'l-menhec el-ma'ruf bi hâşiyeti'l-Cemel, Darü'l-Fikr, Beyrut, ts.,
Umrânî, Ebu Hüseyin Yahya b. Ebil-Hayr, el-Beyân fi mezhebi'l-İmam eş-Şâfiî, thk. Kâsım Muhammed Nuri, Darü'l-Minhâc, Cidde, 2000.
Zebîdî, Ebü'l-Feyz Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzak Hüseynî, Tacü'l-Arûs, Darü'l-Hidaye, Beyrut, ts.
Zerkeşî, Şemsuddin b. Muhammed b. Abdullah, Şerhü'z-Zerkeşî, Darü'l-Ubeykan, S. Arabistan, 1993.
Zeylaî, Osman b. Ali b. Mihcen Fahruddin, Tebyînû'l-hakâik şerhu Kenzi'd-dekâik, Mektebetü'l-Âmiriyye el-Kübrâ, Kahire, 1313.