SYMBOLIC TELLING IN DIWANI HIKMET OF KHOJA AHMAT YASSAWI

Pîr-i Türkistânî olarak anılan Hoca Ahmed Yesevî,Orta Asya Türklerinin dinî ve tasavvufî hayatındasilinmez tesirler bırakmıştır. Onun sade ve yalınsöyleşiyle oluşturduğu Dîvân-ı Hikmet'i, aradan geçenyüzyıllara rağmen hâlâ ilk günkü tazeliği ile geniş bircoğrafyada büyük bir iştiyakla okunmaktadır. Dinî,ahlâkî ve tasavvufî konuları o günün insanın anlayabileceğibir üslûpla anlatan Dîvân-ı Hikmet, Türkboylarının kimliklerini koruma ve devam ettirmelerinde önemli bir rol oynamıştır. Dîvân-ı Hikmet'tebirtakım sûfîlerden sâdır olan şatahat türü ifadelererastlanmasa da mutasavvıfların sıklıkla başvurduklarısembolik anlatımların yer aldığı görülür. Bir ifadetarzı olarak her kültürde başvurulan sembolik anlatım,insana duygu ve düşüncelerini iletmede geniş bir ifadealanı sunmaktadır. İnsanlar sanat ve edebiyatta olduğugibi dinî eserlerde de semboller dünyasını etkili birşekilde kullanmışlardır. Zira nesnel ve katı gerçekliğedayanan dilin yanı sıra sezgiye dayalı sıcak ve inceliklidilin imkânlarından da faydalanmak istemişlerdir.Özellikle sûfîler yaşadıkları derûnî tecrübeyi anlatmadabirtakım zorluklarla karşılaşmış ve bunu aşmakiçin sembollerle bezeli özel bir dil geliştirmişlerdir.Bu makalede Ahmed Yesevî'nin Dîvân-ı Hikmet'indeyer alan sembolik ifadeler ve onların tasavvuf ilmîndeişaret ettikleri hakikatler izah edilmîştir.

AHMED YESEVÎ'NİN DÎVÂN-I HİKMET'İNDE SEMBOLİK DİL

Khoja Ahmad Yassawi,known as the sheikh ofTurkistan, has left indelibleinfluence on religious andsufistic life of Central AsianTurkish population.Diwan-i Hikmet, composedof his pure and clear writingstyle, is still being eagerlyread worldwide in firstday freshness in spite ofhundreds of years that havepassed since it was written.Handling religious, moraland mystic subjects in plainlanguage that is comprehensibleby the people ofthat time, the book played akey role on identity survivalof Turkic generations. InDiwan-i Hikmet, althoughecstatic utterances (shatahat)which are employed by Sufisare not encountered, symbolicstyle of Sufi traditionis still observed. Symbolicmanner of telling, foundalmost in every culture as away of expression, ensuresa broader expression tostate feelings and ideas. Asin art and literature, peoplebenefitted from the worldof symbols effectively intheology as well.Because, they wanted toutilize sincere, elegantand intuitional aspects oflanguage in addition to itsobjective and strong nature.Sufis encountered difficultiesin expressing their deepmystic experiences and, asa result, developed a speciallanguage decorated withsymbols. This article studiesthe symbolic expressionsfound in Diwan-i Hikmetand explains the pointedmystical facts.

PDF

___

Atasağun, Galip, "Sembol ve Sembolizm", Selçuk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi, sy. 7, Konya1997.
Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, İzmir İlâhiyât Vakfı Yayınları, İzmir 1987.
Baalbaki, Münîr, A Modern English-Arabc Dictionary, "Symbol", Daru'l-İlmî li'l-Melâyin, Beyrut 1994.
Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, haz. Hayati Bice, TDV Yayınları, Ankara 2009,
Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul 2004.
Cevizci, Ahmed, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul 1999.
Ebû Nasr Abdullah b. Aliyyi's- Serrâc et-Tûsî, El- Lüm'a, Darü'l- Kütü- bi'l- İlmiyye, Beyrut 2001.
Ebü'l-Alâ Afîfî, Tasavvuf, İz Yayıncılık, İstanbul 2004.
Emiroğlu, Ibrâhim, Sûfî ve Dil, İnsan Yayınları, İstanbul 2010.
Eraslan, Kemal, "Ahmed Yesevî" TDVİA, c. II, 1989.
_______, Dîvân-ı Hikmet'ten Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983.
Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, Marmara Ü. İlâhiyât Vakfı Yay., İstanbul 1990.
Hakkulov, İbrâhim, Ahmed Yesevî, çev. Erhan Sezai Toplu, MEB Yayınları, Ankara 1998.
Hücvîrî, Keşfu'l- Mahcûb, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul 1982.
Kılıç, Sâdık, İslâm'da Sembolik Dil, İnsan Yayınları İstanbul 1995.
Koç, Turan, Din Dili, İz Yayıncılık, İstanbul 1998.
Köprülü, Fuat, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB Yayınları, Ankara 1981.
Kuşeyrî, Abdülkerim, Risâletü'l- Kuşeyrî, Dârü'l-Kitâbi'l- Arabî, Beyrut 2005.
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî, terc. Şefik Can, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1997.
Nicholson, Reynold A., İslâm Sûfîleri, Çağlar Yayınları, İstanbul 2004, Ocak, Ahmed Yaşar, Türk Sûfîliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
Şeker, Fatih M., İslâmlaşma Sürecinde Türklerin İslâm Tasavvuru, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2010.
_______, Türk Dînî Düşüncesinin Teşekkül Devri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2013.
Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2001.
_______, Tasavvufun Dili III, Mavi Yayıncılık, İstanbul 2007.
Yavuz, Ömer Faruk, Kur'ân'da Sembolik Dil, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006.