‚Erlkönig‘ Baladında Yeraltı Ruhu Erlik’in İzdüşümü

Alman şairlerinden Johann Wolfgang von Goethe „Werther“ ve „Faust“ gibi eserleri ile 18.yy.ın en sevilen ve bilinen şairlerindendir. Ancak bahsi geçen eserler kadar yazarın öne çıkan bir çalışması da “Erlkönig” adlı baladıdır. Halk şiiri ve anlatısı içerisinde kabul edilen bu eser, Alman Romantizmin tipik epik türlerindendir. Eserin, sadece halk oyunları için söylenen bir şiir/şarkı olmadığı, kendi içerisinde sembollerle dolu sihirsel-mistik bir dünya barındırdığı, başlığından anlaşılmaktadır. Bu nedenle Erlkönig kavramının anlam boyutu ve Erlkönig tiplemesi tartışmalı olarak bu çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Eser başlığı ve anlatı figürü olan “Erlkönig” kavramı, Herder’in yanlış tercümesinden dolayı Goethe tarafından gerçekleştirilen bir kurgulama mıdır? Yoksa bu terimle bir yaratık, hatta ruhlar âleminin bir kralı mı kastedilmektedir? Konuya bu açıdan yaklaşıldığında, halk kültürünün mistik mitolojik semboller dünyası tüm çeşitliliği ile ön plana çıkar. Hasta bir çocuğun sayıklamaları ve inlemeleri sonucunda trajik bir şekilde ölüme gitmesiyle sonuçlanan eser, bu özellikleriyle, Türk anlatı kültüründe ve halk inanmaları kapsamında oldukça önemli bir yer tutan karaiyeler konusuna yaklaşmaktadır. Özellikle yer altı ruhu Erlik’in zümresinden kabul edilen “Alkarısı” ve “Karabasan” tiplemeleri bu açıdan öne çıkan değerlerdir. Çalışmanın amacı metnin derinliğinde barınan gizli iletilerin ortaya çıkartılmasıdır. Metin dokusunda verilen semboller, kültürel değerler ve davranış modelleri folkloristik-eleştirel metin analizi kapsamında incelecektir. Yorumbilim (Hermeneutik) yönteminin kullanılacağı analizde Alman ve Türk halk inanmaları ve anlatılarından da örnekler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Erlkönig, Erlik, Balad, Halk inanmaları, Karabasan, Albastı

PDF

___

Alekseev, N. A. (1987): Schamanismus der Türken Sibiriens. Versuch einer vergleichenden arealen Untersuchung. Hamburg: Reinhold Schletzer.
Anohin, A. V. (2006): Altay Şamanlığına Ait Materyaller. Çev. Zekeriya Karadavut, Jannet Meyermanova. Konya: Kömen Yayınları.
Bäschlin (1929/30): „Elben“, Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, S. 758-761. Hrg. E. Hoffmann-Krayer u.a. Band 2. Berlin und Leipzig: Walter de Gruyter & Co.
Bellinger, Gerhard J. (1997): Lexikon der Mythologie. Augsburg: Brechtermünz Verlag.
Çobanoğlu, Özkul (2003): Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları . Ankara: Akçağ Yayınları.
Çoruhlu, Yaşar (2010): Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Goethe, Johann Wolfgang von (1989): „Erlkönig“, Goethes Poetische Werke. Vollständige Ausgabe. Erster Band, Gedichte, S. 966. Augsburg: Weltbild.
Hennig, John (2012): “Perception and Deception in Goethe’s “Erlkönig” and its Sources”, S. 227-235 (gesehen in: www.mlq.dukejournals.org/content/17/3/227.full.pdf; am: 24. 09. 2012).
Inan, Abdülkadir (1986): Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kalafat, Yaşar (1990): Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Kindt, Walther (2012): Konfliktdarstellung und Argumentation in literarischen Texten. Linguistische Analysen an Texten von Sophokles, Goethe, Schiller, Weerth, Kafka, Borchert und Fried (gesehen in: pub.uni-bielefeld.de/luur/download; am: 28. 09. 2012).
Kluge, Friedrich (1967): Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. Berlin: Walter de Greyter Verlag .
Müller Kaspar, Ulrike (1996): Handbuch des Aberglaubens, Band 1. Hrsg. U. Müller Kaspar u.a. Wien: Tasso Verlag.
Ranke, Kurt (1927): „Alp (Alptraum)“, Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, S.282-306. Hrg.
E. Hoffmann-Krayer u.a. Band 1. Berlin und Leipzig: Walter de Gruyter & Co.
Reddemann, Luise (2005): „Zwischen Schlaf- und Wachzuständen: Von Elben, Druiden, Nachtmaren, Kobolden und anderen Ungeheuerlichkeiten: Alpträume“, Vortrag im Rahmen der 55. Lindauer Psychotherapiewochen 2005, www.Lptw.de (gesehen in: www.lptw.de/archiev/vortrag/2005/reddemann.pdf; am 24. 09. 2012).
Riebe, Bernd (2012): Die Figur des Vaters in Goethes Erlkönig (gesehen in: www.obsidian.bild-art.de; am 28. 09. 212).
Simek, Rudolf (2006): Lexikon der germanischen Mythologie. Stuttgart: Kröner Verlag.
Volland, J. Andreas (2012): „Die Erle in Sage und Legende“, S. 67-72. Bayerische Landesanstalt für Wald und Forstwissenschaft.(gesehen in: www.lwf.bayern.de/veröffentlichungen/lwf-wissen/4218-die-erle-in-sage-und-legende.pdf; am: 24.09.2012).
Wilpert, Gero von (1998): Goethe Lexikon. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag.