Mustafa Maksûd ResâEfendi’nin Kasîde-i BürdeTahmisi
Ka˘b b. Züheyr’in (ö. 24?/645?) “Bânet Su˘âd” ifadesiylebaşlayan ve Hz. Peygamber’in mübarek hırkasıylaödüllendirilmesine vesile olduğu için literatürde Kasîde-i Bürdeolarak tanınan meşhur şiiri, kendisinden sonra kaleme alınanna˘tlara öncülük etmesi açısından ayrı bir öneme sahiptir.Ka˘b’dan yaklaşık altı asır sonra yaşayan Bûsîrî’nin (ö.696?/1297?) Hz. Peygamber’e olan derin muhabbetini nazmadöktüğü el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî Medhi Hayri’l-Beriyye adlıkasidesi de İslami edebiyatta aynı adla bilinmektedir. Ka˘b’ınmanzumesi her ne kadar ilk örnek olsa da Bûsîrî’nin eseri, gerekyazılış hikâyesi ve edebî hüviyeti gerekse lirik üslububakımından klasik Türk şairlerinin ilgisine daha fazla mazharolmuş ve 15. yüzyıldan itibaren tercüme, şerh ve tahmis gibifarklı şekillerle edebiyatımıza kazandırılmıştır. Âşıkane vearifane pek çok şiiri ve Münyetü’s-Sâlik adlı tasavvufi bir yapıtıolan Mustafa Maksûd Resâ Efendi (ö. 1269/1852-53) de Hz.Peygamber’in şefaatini umarak söz konusu kasideyi tahmiseden şairlerden biridir. Aruzun mefâ˘ilün fe˘ilâtün mefâ˘ilünfe˘ilün kalıbıyla yazılan eser, toplam 160 bendden oluşmaktadır.Resâ, diğer birçok şair gibi on bölüme ayırdığı tahmisini serbestbir söyleyişle kaleme almış ancak kaynak beyitlerin anlamınıhissettirmeyi başarmıştır. Diğer bir ifadeyle kaynak metindenaldığı manayı kendi şairlik yeteneğiyle süslemiş ve özgün birtarzla söylemeye çalışmıştır. Zaman zaman ayet ve hadislerdenyaptığı iktibaslarla eserini zenginleştiren şair, kaynak şiirinotuz yedi beytini Arapça, on bir beytini ise Farsça tahmisetmiştir. Bu çalışmada öncelikle Ka˘b b. Züheyr ile Bûsîrî’ninkasideleri genel hatlarıyla tanıtılmış ve Mustafa MaksûdResâ’nın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. ArdındanKasîde-i Bürde tahmisinin şekil ve muhteva özellikleri üzerindedurulmuş ve tespit edilebilen yurt içi ve yurt dışınüshalarından hareketle hazırlanan tenkitli metnisunulmuştur.
Mustafa Maksûd Resâ Efendi’s Quintuplet of Qasidaal-Burda
Ka˘b bin Zuhair’s (d. 24/645?) famous poem, whoseopening line is Banat Su˘âd, is referred to as Qasida al Burda (Ode of the Mantle) in the literature because thepoet was awarded with the Prophet’s blessed mantle in hisdream, and it holds special importance for being apioneering work for the eulogies of its type. Busiri (d.696/1297?), who lived about six centuries after Ka˘b, wroteAl-Kawākib ad-Durrīya fī Madģ Khayr al-Barīya, a eulogythat expresses his deep love for the Prophet, and the poemis known with the same title in Islamic literature.Although Ka˘b’s poem is the first example of its type,Busiri’s work has attracted greater attention from classicalTurkish poets for its story, literary identity, and lyricalstyle. Since the 15th century, Busiri’s work has beenbrought to Turkish literature in different forms, such astranslations, commentaries and quintuplets. MustafaMaksûd Resâ Efendi (d. 1269/1852-53), who wrote manypoems on the themes of love and wisdom, as well as amystical work, titled Münyetü's-Sâlik, was one of thepoets who hoped for the intercession of the Prophet inwriting eulogies in the form of quintuplets. Written in thearuz prosody of mefâ˘ilün fe˘ilâtün mefâ˘ilün fe˘ilün, thework consists of 160 cantos. Resâ, like many other poets,wrote his quintuplet, which he divided into ten parts, in afree style, and he succeeded in making the meaning of thesource couplets felt. In other words, he embellished themeaning he got from the source text with his own poetictalent and tried to express it in an original style. Enrichinghis work from time to time with quotations from versesfrom the Qur’an and hadiths, the poet wrote thirty-seven couplets of the source poem in Arabic and eleven coupletsin Persian in the form of quintuplets. In this study, first, ageneral introduction to the eulogies of Ka˘b bin Zuhair andBusiri is made, followed by the presentation of informationabout the life and works of Mustafa Maksûd Resâ. Next,the quintuplet of Qasida al-Burda is addressed in terms of its form and content features, and a critical text preparedbased on the national and international copies of the workthat were able to be identified is presented.
___
- AKBAYAR, Nuri (1996) (Haz.), Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, (IV. Cilt), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
- ALBAYRAK SAK, Vesile (2013), “Said Paşa’nın Kaside-i Bürde Tahmisi”, Turkish Studies, C. 8, S. 9, s. 523-559.
- AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2017), Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri, Program Kodu: 1002, Proje No: 215K398, TÜBİTAK SOBAG-SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMA DESTEK GRUBU, Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği, İstanbul.
- BÜLBÜL, Tuncay (2014), “Resâ, Mustafâ Maksûd Resâ Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/resamustafa-maksud-resa-efendi (Erişim tarihi: 21.09.2021).
- ÇİFTÇİ, Ömer (2017) (Haz.), Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eş˘âr), https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 21.09.2021).
- DOĞAN AVERBEK, Güler (2020), “Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kataloglanmamış Türkçe Yazmalar Üzerine Tespitler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 24, s. 1-40.
- DURMUŞ, İsmail (2005), “Muhammed/Arap Edebiyatı”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 30, 450-456.
- KAYA, Mahmut (2001), “Kasîdetü’l-Bürde”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 24, 568-569.
- KAYA, Mahmut (2014), Kasîde-i Bürde’yi Türkçe Söyleyiş, 4. Baskı, İstanbul: Damla Yay.
- KAYA, Mahmut (2018), “Bûsîrî, Muhammed b. Saîd”, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 6, 468-470.
- KESKİNSOY, Haşim (2011), Mekkî ve Nahîfî’nin Kasîde-i Bürde Tahmisleri (Tenkitli Metin-İnceleme), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- KILIÇ, Filiz ve Tuncay Bülbül (2007), “Bulgaristan Doğumlu Divan Şairleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 43, s. 49-66.
- KURNAZ, Cemâl ve Mustafa Tatcı (2001) (Haz.), Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, (I. Cilt), Ankara: Bizim Büro Yay.
- KUZUBAŞ, Muhammet (2007), “Muhammed Fevzî’nin Miftâhu’n-Necât Adlı Eseri (Kasîde-i Bürde Tahmis ve Şerhi)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 1, S. 1, s. 156-192. Şemsettin Sâmi (1996), Kâmûsu’l-A˘lâm, (III. Cilt), Ankara: Kaşgar Neşriyat.
- YAVUZ, A. Fikri ve İsmail Özen (1972) (Haz.), Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri 1299-1915, (II. Cilt), İstanbul: Meral Yay.
- YAZAR, Sadık (2018), “Amasyalı Seyyid Hüseyin Efendi ve Manzum Kasîdei Bürde Tercümesi”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 3, s. 145-187