Nurettin GEMİCİ

Son Dönem Osmanlı Aydınlarında Farsçanın Tesiri ve İbnülemin Mahmud Kemal (ö. 1957) Örneği

Farsça, Selçuklu ve Gazneliler gibi Türklerin kurduğudevletlerde yazı dili olarak kullanılmıştır. Hükümdarlarınbazı zaferleri Şehname tarzında yazılmış, sünnet ve evlilikgibi törenler Farsça olarak minyatürlere işlenmiştir. İranile yüzyıllarca süren savaş ve düşmanlık bile bazı Osmanlıpadişahlarının Farsça şiirler yazmasına engel olmamıştır.Osmanlı sarayında İran asıllı pek çok sanatçı bulundurulmuşve sanatlarını burada icra imkânı sağlanmıştır. Kültürve sanat çalışmalarına paralel olarak, Fars dilinin öğrenimiiçin gerekli kitaplardan olan pek çok Farsça gramer vesözlük çalışmaları da aralıksız olarak devam ettirilmiştir.Son dönem Osmanlı ulemasından olan İbnülemin MahmudKemal İnal da Farçanın tesirinde kalan aydınları-mızdan biridir. İbnülemin Mahmud kemal İnal'ın Osmanlı Devletinde Son Sadrazamlar isimli eserinde yer alanFarsça beyit ve deyişleri bir araya getirilince Farsçanın o dönem aydınları arasındaki kuvvetli etkisi açıkça görülebil- mektedir. Farsçanın Osmanlı dönemindeki etkisi farklıçalışmalarda incelenmiştir. Burada, son devir Osmanlıaydınlarında Farsçanın tesiri ve İbnülemin'in hayatı ve eserlerinden kısaca söz edildikten sonra onun Farsçayaolan ilgisi, Son Sadrazamlar adlı eserindeki örneklerdenhareketle ortaya konulmaya çalışılacaktır

The Influence of Persian Language on Intellectuals During Ottoman Empire's Last Period and Ibnü`l-Emin Mahmud Kemal

Many Turkish rulers like Seljuks or Ghaznavids used Persian as a written standard language. In Shah-Namebooks the Sultan's victories were recorded. Celebrationson the occasions of a circumcision or wedding weredepicted in Persian miniature. In spite of the wars andhostilities continuing for centuries between the twoEmpires, some of the Ottoman Sultans wrote poems inPersian language. Many Persian artists stayed in thePalace and pursued their activities there. Besides theseoccupations, language was being also investigatedscientifically and works on grammar and dictionarieswere being published. The number of these books isincredibly high. Besides that, commentaries andexplanations, footnotes to the monumental Persian works,as well as books about this must not be omitted.The numerous publications of İbnülemin Mahmud Kemalİnal in which he has critically disputed withpredominantly historical Turkish coevals pointed outmistakes and or incomplete representation of historical persons or connections and conducted a correspondingcorrection. Sometimes he wrote a hole opus to disprovesuch a mistake. Ibnü'l-emin Mahmud Kemal Inals work:,,The Ottoman Empires last vizier" involves persianpoetries and maxims. It's exemplary for other intellectualpeople's works in time of Ottoman Empire. This indicates to influence of persian language. The influence of Persianlanguage to Ottoman people was tested in differentworks. The short explanation shows the authors Ibnü`leminMahmud Kemal Inals life, work and interest toPersian language.

PDF

___

AKÜN, Ömer Faruk (2000), "İbnülemin Mahmud Kemal", DİA, Ankara, XXI, 249-262.
ATEŞ, Ahmet (1945),"Hicri VI-VIII (XII-XIV) asırlarda Anadolu'da Farsça eserler", Türkiyat Mecmuası, VII-VIII, İstanbul.
DANKOFF Robert (1990), Evliya Çelebi in Bitlis. Leiden 1990.
GÖVSA, İbrahim Alâeddin (1934), Meşhur Adamlar, İstanbul 1934, II, 763.
GÖVSA, İbrahim Alâeddin (1946), Türk Meşhurları, Yedigün Matbaası, İstanbul. 1946.
GÖLPINARLI, Abdülbaki (1949) "İslam ve Türk illerinde Fütüvvet Teşkilatı ve kaynakları", İ.Ü. Iktisat Fakültesi Mecmuası, XI, 1-4, 3-354.
HÜSEYİN VASSÂF, Kemâlü'l-Kemâl (2009), İbnülemin Kitapları, nr. 3314.
HÜSEYİN VASSÂF, Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr, I-V, Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, I, 214-220
IBNİ BİBİ (1956), el-evamirü'l- 'Ala'iye, tıpkıbasım, Ankara.
İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal (1942) Son Asır Türk Şairleri, İstanbul, XII. cüz, 2201-2242.
İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal (1958), "20 Nisan 1910 (7 Nisan1326) tarihinde kendi dilinden hal tercümesi", Hoş Sadâ, s.XVI-XVII; İstanbul.
İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal (1982), Osmanlı devrinde Son Sadrazamlar, İstanbul.
İZ, Fahir (1971), "İnal, İbn al-Amin Mahmud Kemâl", EI2(İng.], s.1199-1200; İZ, Mahir (1990), Yılların İzi, İstanbul.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2001), "Gecikmiş bir Tenkit: Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı Kitabı" Yedi İklim, 137; 53-58.
KARTAL, Ahmet (1999), "Farsça'da Türkçe Kelimeler ve Fars Edebiyatı'nda "Türk" Kavramı ile İlgili Unsurlar", Bilig, 1999, 11, 31-54.
KARTAL, Ahmet (2002), "Karahanlı, Gazneli ve Selçuklu Saraylarındaki Edebi Faaliyetler üzerine Düşünceler", Bilig, 2001, 13, 21-65.
KARTAL, Ahmet (2002), "Anadolu'da Farsça Şiir Söyleyen Şairler (XI-XVI. Yüzyıllar) Türkler", 2002, VII, 682-695.
KARTAL, Ahmet (2007), "Türk Fars Edebî ilişkileri", Türk Edebiyatı Tarihi, I, İstanbul.
KARTAL, Ahmet (2008), Şiraz'dan İstanbul'a, Türk Fars Kültür Çoğrafyası Üzerine Araştırmalar, İstanbul.
KARATAY, Fehmi Edhem (1962), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi farsça Yazmalar Katalogu, İstanbul.
KOÇU, Reşad Ekrem (1958), "Abdülhamid II devrinde kaba sakal modası", İstanbul Ansiklopedisi, I, İstanbul, 82-83.
KREİSER, Klaus (1993), "Persisch als Schulsprache bei den osmanischen Türken", Sprach- und Kulturkontakte der türkischen Völker, Materialien der zweiten Turkologen Konferenz (13-16 Juli 1990) Wiesbaden. KÜÇÜK, Mustafa (2006), "Vambery, Casus bir Türkologun Türkiye ve Avrupa'ya bakışı", Arşiv Dünyası, İstanbul, 5; 35-39.
MARDİN, Yusuf (1988), Kocataş Yalısı Anılarım, İstanbul.
ORTAÇ, Yusuf Ziya (1963), Bir Varmış Bir Yokmuş: Portreler, İstanbul . RİYAHİ, Muhammed Emin (1995), Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı, çev: Mehmet Kanar, İstanbul.
RÖMER, Claudia (1981), ,,Der Einfluss der Übersetzungen aus dem persischen auf die Entwicklung des osmanischen im 14. Und 15. Jahrhundert", Wiener Zeitschrift, 73, Wien, 89-114.
ŞEKER, M. Fatih, Kara İsmail (2009), Bir Eski Zaman Efendisi İbnülemin Mahmud Kemal (Hüseyin Vassaf'ın Kemalü'l-Kemal adlı eseri), İstanbul.
ŞEKER, Şemsettin (2009), ,,İbnülemin Mahmud Kemal İnal'in Tarihî Romanı: Sabih" basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1958), "İbnül Emin Mahmut Kemal'e Dair", Hoş Sadâ içinde, XLV1-LV; İstanbul,
TOROS, Taha (1992), Mazi Cenneti, İstanbul, 31 -48;
TOROS, Taha (1998), Türk Edebiyatından Altı Renkli Portre, İstanbul, s. 87-116
ÜYEPAZARCI, Erol (2000) "İbnülemin Mahmud Kemal'in Sadrazam Yusuf Kamil Paşa ile ilgili bir risalesi" Müteferrika, sy. 17, İstanbul, 47-50, "Kamil Paşa'nın sadareti ve Konak meselesi", 51-71.
YENİ TÜRK ANSİKLOPEDİSİ (1985), "İnal", Ötüken yayınları, IV, 1438.
YÜCEL, Hasan Âli (1958) "Üstad İbnülemin Mahmut Kemal İnal", Hoş Sadâ, s. XI-XXXIV; İstanbul.
ZEYNELABİDİN REŞİD BEY (1327/1911), Taktuka, Halep.