Bûsîrî (ö. 696/1297 ?)'nin Kasîdetü'l-Bürde'sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi

Kendine has bir kompozisyonla övgü maksatlı yazılanşiirlere "kasîde" denilmektedir. Genellikle kasîdelerde maksat,sunulan kişinin medhiye bölümünde sanatlı bir şekildeövülmesidir. Medhiye bölümü kasîdelerin merkezini ve asılamacını teşkil etmektedir. Hz. Peygamber'i (ö.11/632)methetmek için kaleme alınmış kasîdeler içinde, Ka'b. b.Züheyr (ö.24/645?) tarafından kaleme alınan ve ilk beytininbaşında geçen Banet Su?ad ifadesiyle ya da Kasîdetü'l-Bürdeadıyla meşhur olan şiirin ayrı bir önemi bulunmaktadır.Kendisinden sonra yazılan Hz. Peygamber'ikonu alan kasîdelere öncülük etmiş olan bu şiir, Bûsîrî'nin(696/1297?) kasîdesine de ilham kaynağı olmuştur. Bûsî-rî'nin şiiri de asıl ismi olan el-Kevâkibü'd-Dürriyye fîMedhi Hayri'l-Beriyye'den daha çok, Kasîdetü'l-Bürde,Kasîde-i Bürde, Kasîde-i Bür'e adlandırmalarıyla meşhurolmuş ve şöhreti, gerek barındırdığı edebî gücü gerekseyazılış hikâyesinin dikkat çekiciliği sebebiyle Ka'b b.Züheyr'in kasîdesini aşmayı başarmıştır. Hz. Peygamber'inşefaatine ve övgüsüne ulaşmak gayesiyle, özellikleBûsîrî'nin Kasîdetü'l-Bürde'si, Türk edebiyatında manzumve mensur olarak tercüme edilmiş, hakkında şerhleryazılmış, şiir için tahmis ve tezyiller kaleme alınmıştır.Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö.1308/1892) da Hz.Peygamber'in şefaatini umarak kasîdeyi hem manzum hemde mensur şekilde tercüme etmiştir. Devlet adamı sıfatıylaöne çıkan Said Paşa, birçok eser kaleme almış, Kasîdetü'lBürde'ye karşı da özel bir ilgi duymuştur. Manzum vemensur tercümenin dışında ayrıca, Kasîdetü'l-Bürde'ninbazı beyitlerini tahmis etmiştir. Bu makalede öncelikleKasîdetü'l-Bürde hakkında genel bilgi verilmiş, ardındanmüelliflerin hayatları ve eserleri ele alınmıştır. Mensur vemanzum Kasîdetü'l-Bürde tercümesinin gerek şekil gerekmuhteva bakımından incelemesi yapıldıktan sonra metinler,transkribe edilerek verilmiştir.

The Prose and Verse Translation of Bûsîrî (d. 696/1297 ?)'s Qaseedat-ul-Burdah by Diyarbakırlı Mehmed Said Pasha (ö. 1308/1892)

The qasida is the poems which are written specificcomposition in order to praise. On general, the aim of theqasidas is to praise the presented person in the part ofmadhiyah (eulogize) on an artistic way. The main purposeand center of the qasidas is placed to the eulogy. One ofthe written qasida which is praise of Beloved Prophet (d.11/632), it is Banet Suad that placed on the first coupletwritten by Kab b. Zuhayr (d. 24/645 ?) and also it'sknown as the Qaseedat-ul-Burdah has a critical importance.This work is the pioneer work which was writtenfor Beloved Prophet inspired also Busiri's (696/ 1297?)qasida. Busiri's work is famous generally as Kasidatu'lBurdah,Kasida-i Burde, Kasîde-i Bür'e in spite of the factthat it's real name is el-Kevâkibü'd-Dürriyye fî MedhiHayri'l-Beriyye and became famous much more than Kabb. Zuhayr's qasida thanks to its fame, literal power andwriting process. For the attaning the Beloved Prophet'sintercession and praise, Kasida-i Burda of Busiri wastranslated poetic and prosaic style in Turkish literatureand expounded, plussages and reductions are pennedabout it. Also, Mehmed Said Pasha from Diyarbakir,translated the qasida in the form of both a poem and aprose by wishing the Prophet's intercession. Said Pasha,became famous qua statesman, wrote a lot of works andwas especially interested in the Qaseedat-ul-Burdah.Except poetic and prosaic translation, he also reducted theQaseedat-ul-Burdah. In this article, it was given ageneral information especially about the Qaseedat-ulBurdahand then the lives and works of it's authors arehandled. After the analysis of the translation of poem andprose Qaseedat-ul-Burdah as to whether the form orcontent, the texts were presented by being transcribed.

PDF

___

ABİDİN PAŞA (1307/1889), Terceme ve Şerh-i Kasíde-i Bürde, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 204 s.
AHİMEİR, Ahmed (2004), İbn Merzûk et-Tilimsanî ve İzhâru Sıdki'l- Mevedde fî Şerhi'l-Bürde Adlı Eseri (Edisyon Kritik), Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, X+ 99+ 618 s.
AHMED B. MUHAMMED B. HACER EL-HEYTEMÎ (2003), el-Umde fî Şerhi'l-Bürde, Birleşik Arap Emirlikleri: Dârü'l-fakîh, 719 s.
AKTAN, Ali ve Abdülkadir Yuvalı, Metin Hülagü (1996), Mehmed Süreyyâ: Sicill-i Osmanî Yahut Tezkire-i Meşahir-i Osmaniyye, Cilt: I-II, İstanbul: Sebil Yayınları. Cilt I: XV+ 479 s.; Cilt II: VII+ 566 s.; Cilt III: VII+ 832 s.
ALTUNTAŞ, Halil ve Muzaffer Şahin (2003.), Kur'ân-ı Kerim Meali, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, XXXIX+609 s.
ATALAY, Mehmet (2005), "Ebu'l-Feth el-Bustî'nin Kasîde-i Nûniyyesi'nin Diyarbakırlı Saîd Paşa Tarafından Yapılan Türkçe Manzum Tercümesi", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Prof. Dr. Şinasi Tekin Özel Sayısı, S. XXVII, Erzurum, s. 145-154.
AYDOĞAN, Saliha (2009), Diyarbakırlı Sa'id Paşa Mîzânü'l-Edeb, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 309 s.
BALTA, Nuran (2009), Türk Edebiyatı Tarihi Edebiyat Nazariyesi Geleneğinde Mîzânü'l-Edeb'in Yeri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 533 s.
BEDEVA, Abdullah (2012), Alâuddin Ali B. Muhammed el-Bitamî Musannifek'in Kasíde-i Bürde Şerhi'nin Tahkiki, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, VI+57+302 s.
BURSALI MEHMED TAHİR (1333/1914), Osmanlı Müellifleri, Cilt: I-II, İstanbul : Matbaa-i Âmire, Cilt I: 406 s.; Cilt II: 510 s.; Cilt III: 326 s. BÜYÜKCOŞKUN, Kudret (1998), Mantık Metinleri, Cilt: I-II, İstanbul: İşaret Yayınları, Cilt I: 189 s.; Cilt II: 144 s.
CUNBUR, Müjgan (1999), İbnülemin Mahmud Kemal İnal: Son Asır Türk Şairleri Kemalü'ş-Şu?arâ, Cilt: I-IV, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, Cilt I: X+678 s.; Cilt II: 546 s.; Cilt III: 490 s.; Cilt IV: 490 s.
ÇİTÇİ, Selahattin (2015), Faik Âli Ozansoy Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri, İstanbul: Akademi Titiz Yayınları, 360 s.
DEMİRAYAK, Kenan (2001), "Kasîdetü'l-Bürde", DİA, Cilt: XXIV, İstanbul, s. 566-568.
EBU'L-FÜTÛH ABDULLAH ABDÜLKADİR ET-TELİDÎ (2009), Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî Hasenî Şazelî ibn Acîbe: Şerhü'l-Bürde Keşfü'l-kürbe bi-Tahrici Ehadisi Şerhi'l-Bürde, Tanca: Matbaatu Cerîde, 324 s.
EBU'L-HÜSEYİN EBÜ'L-HASAN MİHYAR B. MERZEVEYH ED-DEYLEMÎ EL-BAĞDÂDÎ, Dîvânu Mihyâr ed-Deylemî, Cilt: I-IV, Kahire: Dârü'l-Kütübi'l-Mısriyye, Cilt I: 426 s., 1925/1344; Cilt II: 373 s. ,
1926/1345; Cilt III: 370 s., 1930/1349 Cilt IV: 207 s., 1931/1350.
ERDOĞAN, Kenan (1999), "Klâsik Mi'râciyyelerden Farklı Bir Mi'râciyye: Said Paşa ve Mi'râciyyesi", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, S. 12, s. 163-185. [Bu Mi'râciye Kenan Erdoğan tarafından 2004 senesinde yayımlanan Diyarbakırlı Said Paşa Divanı adlı çalışmasında 50-59. sayfalar arasında da yer almaktadır.] ________ (2004) , Diyarbakırlı Said Paşa Divanı, Manisa, 155 s.
ERDOĞAN, Naim ve Hüseyin S. Erdoğan (1993), Kâdı İyaz: Eş-Şifâ bi-T?arîfi Hukuki'l-Mustafa Şifâ-i Şerif Tercümesi, İstanbul: Bedir Yayınevi, 791 s.
ERTAYLAN, İsmail Hikmet (1960), Şeyh Abdurrahim Karahisarî Tercüme-i Kasîde-i Bürde, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Matbaası, 16 s.
GÜR, Muhammet (1992), Makale ve Mektuplarına Göre Süleyman Nazif, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 423 s.
GÜRKAN, Nejdet (2011), Mehmet Fevzî Efendi Fethu'l-Verde "Şerhu'l-Bürde" (İnceleme Tahkikli Metin), İstanbul: Arena Dijital, 165+350 s.
GÜNAYDIN, Yusuf Turan (1995), İbn-i Kemal Edebî Kişiliği ve Kasîde-i Bürde Tercümesi (Tenkitli Metin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, IX+109 s.
HAFIZ MEHMED ZİYAEDDİN TÜRKZADE (1311/1893), Gurretü'l-Münîre Şerh-i Kevâkibi'l-Mudiyye, İstanbul: Kasbar Matbaası, 373 s.
HARMAN, Ömer Faruk (1977), Abidin Paşa Kasíde-i Bürde Tercümesi ve Şerhi, İstanbul: Gençlik Basımevi, 159+204 s.
HASAN FEHMİ MOLLAOĞLU ERZURUMLU (1330/1911), Türkçe Kasíde-i Bürde Şerhi: Mecma?ü'l-Fezâil, İstanbul: Mekteb-i Sanayi-i Osmânî, 434 s.
HİLMİ, Ömer Faruk (2013), Kelime Manalı Kasîde-i Bürde (Emin tezekküri ciyrânın) Şerhi, Fazileti, Havas ve Esrârı, İstanbul: Tuğra Neşriyat, 175 s.
________ (2013), Ka'b b. Züheyr: Kasîde-i Bürde (Bânet Suâdü), İstanbul: Tuğra Neşriyat, 105 s.
İPEKTEN, Haluk (1986), Eski Türk Edebiyatı Edebî Bilgiler, Nazım ŞekilleriAruz Ölçüsü, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Ders Notları, 183 s.
İZGÖER, Ahmet Zeki (1999), Diyarbakır Salnâmeleri 1286-1323 (1869-1905), Cilt: I-V, İstanbul: Acar Matbaası: Cilt I: 456 s.; Cilt II: 379 s.; Cilt III: 480 s.; Cilt IV: 375 s.; Cilt V: 426 s.
KADIOĞLU, İdris (2009), "Diyarbakırlı Said Paşa Divanı Divandaki Sade Türkçe Şiirler ve Şairin Hikmetli Beyitlerine Ali Emiri Efendi'nin Yazdığı Nazireler" T.C. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi (Düsbed), S. I, s. 1-12.
KARAHAN, Leyla ve Ülkü GÜRSOY (2004), Tâhir Ken'ân: Kavâid-i Lisân-ı Türkî, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, XVI+ 548 s.
KARABACAK, Esra (2007), Ahmet Cevdet Paşa: Tertîb-i Cedîd Kavâid-i Osmâniyye, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, II+ 162 s.
KARAÇORLU, M. Sait (2013), Abidin Paşa: Kasíde-i Bürde Tercüme ve Şerh, Kocaeli: Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği, 252+168 s.
KAZANCIGÜİL, Aykut (1991), Rıza Tahsin: Tıp Fakültesi Tarihçesi: Mir'ât-ı Mektebi Tıbbiye, İstanbul: Özel Yayınları, VII+182+188 s.
KAYA, Mahmut (1992), "BÛSÎRÎ, Muhammed b. Saîd" , DİA, Cilt: VI, İstanbul, s. 468-470.
________ (2001), "Kasîdetü'l-Bürde", DİA, Cilt: XXIV, İstanbul, s. 568-569. ________ (2001), Kasíde-i Bürde'yi Türkçe Söyleyiş, İstanbul: TDV Yayınları, 175 s.
KESKİNSOY, Gaşim (2011), Mekkî ve Nahîfî'nin Kasíde-i Bürde Tahmisleri (Tenkitli Metin-İnceleme), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahra- MEHMED MEKKÎ (1251/1835), Tevessül, Şerh-i Kasíde-i Bürde, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 561 s.
________ (1300/1882), Tevessül, Şerh-i Kasíde-i Bürde, İstanbul: Esad Efendi Matbaası, 456 s.
MEHMED B. HALÎL (1327/1909), Türkçe Kasíde-i Bürde Şerhi, İstanbul: Uhuvvet Matbaası, 136 s.
METİN, Abdülvahid (?), Abdurrahman b. Hasan: Kasíde-i Bürde'ye Reddiye, İstanbul: Tevhid Yayınları, 122 s.
MUHAMMED BUZEYNE (1994), Kasîdetü'l-Bürde ve Mu?ârazatuhâ, Tunus: Menşûrâtu Muhammed Buzeyne, 169 s.
MUHAMMED SEYYİD KÎLÂNÎ (1973), Bûsîrî: Dîvânu'l-Bûsîrî, Tahkîk, Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebî, 292 s.
MUHAMMED FELAK (2011), İbn Merzûk el-Hafîd Ebû Abdullâh Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Acîsî Tilimsânî: İzhâru Sıdki'lMevedde fî Şerhi'l-Bürde, Cilt: I-II, Cezâir: Mevfum li'n-Neşr, Cilt I, 351 s.; Cilt II, 321 s.
MUHAMMED YAHYA HULV (2005), el-Bürde: Şerhan ve İ'râben ve Belâgaten li-Tullabi'l-Me'ahid ve'l-Câmi'ât: Dımaşk: Dârü'l-Beyrut, 239 s.
ÖZTÜRK, Mürsel ve Derya Örs (2000), Muhammed Hüseyin b. Halef Tebrizi, Mütercim Âsım Efendi (tercüme eden): Burhân-ı Katı, Ankara: TDK Yayınları, 1197 s.
OSMAN TEVFİK (1300/1882), Şerh-i Kasíde-i Bürde Tercümesi Mücmeli, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 182 s.
ÖMER ABDULLAH KÂMİL (2004), Ebû Abdullah Muhammed Tâhir b. Muhammed b. Muhammed İbn Âşûr: el-Belsemü'l-Merih min Şifâi'lKalbi'l-Cerih, Beyrut: Beysan li'n-Neşr, 173 s.
ÖMER B. AHMED EL-HARPÛTÎ (1298/1880), Asîdetü'ş-Şehde Şerhi Kasîdetü'l-Bürde, İstanbul: Matba'a-i Âmire, 228 s.
ÖZDEMİR, Abdurrahman (2015), "Aruz İlmi", İslâm Medeniyetinde Dil İlimleri Tarih ve Problemler (editör: İsmail Güler), İstanbul: İSAM Yayınları, 358 s.
ÖZKAN, Nevzat (2000), Ahmet Cevdet Paşa: Kavâid-i Osmâniyye, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 316 s
________ (2000), Ahmet Cevdet Paşa: Medhal-i Kavâ'id, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, VI+146 s.
PAKALIN, Osman Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt: I-III, İstanbul: MEB Basımevi, Cilt I: III+870; Cilt II: III+784; Cilt III: III+670.
SAK ALBAYRAK, Vesile (2013), "Said Paşa'nın Kasíde-i Bürde Tahmîsi", Turkish Studies, V. 8/9, Summer 2013, Ankara, s. 523-559.
SARAÇ, M.A. Yekta (2007), Klasik Edebiyat Bilgisi: Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: 3F Yayınları, 298 s.
________ (2013), Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 299 s.
SEZER, İsmail Hakkı (1980), İmam Busirî ve Bürde'si (Öğretim Üyeliği Tezi), Konya: Yüksek İslam Enstitüsü, V+278 s.
ŞAHİN, Ebubekir Sıddık (1997), Kasíde-i Bürde'nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 151 s.
TÜCCAR, Zülfikar (2004), "Meydânî Ahmed b. Muhammed", DİA, Cilt: XXIX, İstanbul, s. 501-502.
UĞUR, Mücteba (1990), "Kasíde-i Bürde'ye Reddiye Kitapçığına Kısacık Reddiye", Dinî Araştırmalar, Cilt: II, S. 4, Mayıs-Ağustos, s. 5-20.
ÜNAL, Muhammet Osman (2005), Kasíde-i Bürde (Bânet Su?âd) ile İlgili Yapılan Çalışmalar (Tespit ve Tanıtım), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, V+122.
YAVUZ, Eren (2015), Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa: Tabsıratü'l-İnsân (İnsana Tutulan Ayna), İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, 214 s.
YILMAZ, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslami Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul: Enderun Kitabevi, 196 s.