Rahmetî-i Tebrizî ve Türkçe Şiirleri
Rahmetî, Şah Tahmasb [ö. 1576] ve I. Abbas [1587- 1629] devirlerinde yaşamış Türk şairlerdendir. Hakkında bilgi veren en eski kaynak, hayatta iken onunla görüşmüş olan Takîyu'd-dìn-i Avhadì [ö. 1621?]'nin 'Arafatu'l- 'aşıkîn va 'Arasatu'l-'arifîn [yz. 1613-15]'idir. Doğum tarihi bilinmeyen şair, mahlâsından da anlaşılacağı üzere Tebrizlidir. Muhtemelen yine bu şehirde öğrenim görmüştür. Rahmetî, uzun süre Tebriz'de yaşamıştır. Şair, 1585'te Tebriz'in Osmanlılarca kuşatılması üzerine Şiraz'a gitmek zorunda kaldı. Rahmetî, bir süre sonra Şiraz'dan da ayrılmak zorunda kalmıştır. Şiirlerinde dile getirdiği tasavvufi bakış açısı ve Nesîmî'yi andıran üslûbu, Şiraz sofilerini rahatsız etmiş olmalıdır. Şairin ne zaman Hindistan'a gittiği belli değildir. Ancak Agra'da da mutsuz olduğu, vatan özlemini dile getirdiği şiirlerinde görülmektedir. 1616'da Agra'da ölmüştür. Rahmetî, Türkçe şiirlerinde başarılıdır. ya da daha çok ses benzerliğine dayanan kafiyeler kullanmış, böylece şiirlerindeki ahengi artırmıştır. Şiir dili günlük hayatta kullanılan konuşma diline yakındır. Üslubu Fuzûlî'yi andırmaktadır. Şair, önceki şairlerin mazmunlarını başarılı şekilde kullandığı gibi özgün olduğunu düşündüğümüz mazmunlara da yer vermiştir.
Anahtar Kelimeler:
Rahmetî, Tebriz, Şiraz, Agra-Hindistan, Şah Tahmasb, Şah Abbas.
Rahmati-i Tabrizi and His Turkish Poems
Rahmati one of Turkish poets lived in period Shah Tahmasb (d. 1576) and Abbas I (1587-1629) who were Safavi's kings. The oldest book which gives knowledge about his life is Arafat al-aşikin va Arasat al-arifin written by Avhadi (d. 1626). Avhadi saw him in Shiraz when he was travelling to India. Accordingly he is from Tabriz and he is a traveller, also a master of sulus and nash writing. First of all he travelled to Shiraz because of Ottoman's surrounding of Tabriz, but after a short time went to Agra-India from this city. Probably some soufi groups did not like him, because his some poems looks like Sayyid Nasimi (d. 1418?)'s. Rahmati wanted to turn back to Tabriz, but he died in Agra in 1616. We know that there is only ane manuscript of Rahmati's divan for the present in Azarbaycan National Sciences Academy and the manuscript puplished by Ekrem BAĞIROV in 2006. In divan there are Persian and Turkish poems, but Persian poems are more, there are only 25 poems in Turkish. This article is about Turkish poems. Rahmati is very successful these poems. His poetry language is language which was using in daily speech from 16th and 17th century. Also we understand that he follows Fuzuli (d. 1556) in these poems.
Keywords:
Rahmati, Tabriz, Shiraz, Agra-India, Shah Tahmasb, Shah Abbas.,
___
- AVşADÌ,Taķìyuˇd-dìn Muģammad [ö. 1621?]: ˘Arafātuˇl-˘āşıķìn va ˘Araŝātuˇl- ˘ārifìn [yz. 1613-15]: [hzl.] MuhammadKAHRAMAN – Zabîhullâh SÂHİBKÂRÎ - Âmina 1388/1968, I-VIII C.
- FAHR AHMAD, Tahran: Mîrâs Maktûb,
- AKDOĞAN, Yaşar (1999), Azerbaycan Türkçesi’nden Türkiye Türkçesine Büyük Sözlük, İstanbul: Beşir yayını, viii + 838 s.
- BAĞIROV,Ekrem (1983), "Rehmeti'nin Azerbaycanca Şe'rleri", Geçmişimizden Gelen Sesler, S. 1, Bakı, s. 86-91.
- CAFEROĞLU, Ahmet [ö. 1975]: Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü: 2. bs., Ankara: TDK yayını, 2011, xv + 320 s.
- ÇETİN, Hasan Ali (2007), Karabağ Ağzı -Bu Yurd Bayguşa Galmaz- (İnceleme- Metin-Dizin), YL Tezi, Marmara Üniversitesi TAE, 341 s.
- ELİYEV,Rüstem - QEHRAMANOV,Cehangir (1975), "Unudulmuş Şairimiz Rehmeti Haqqında Bir Nece Söz", Azerbaycan Jurnali, s. 181-190.
- FUŻŪLÌ [ö. 1556]: Türkçe Divan: [hzl.] Kenan AKYÜZ vd., Fuzûlî Divanı, Anka- ra: Akçağ yayını, 1990, 329 + 113 (Arap harfli metin) s.
- KARAMAN, Erdal (2005), Karabağ Ağızları, Dr. Tezi, Marmara Üniversitesi TAE, 799 s.
- Ķurˇān: [hzl.] Talat KOÇYİĞİT, Kur'ân-ı Kerîm ve Türkçe Meâlî, Ankara: Kılıç yayını, 1990, xxxvi + 604 s.
- NAFÌSÌ,Sa˘ìd (1344/1925), Tārìĥ-i Nažm va Naśr dar-Ìrān va dar-Zabān-i Fārsì, I- II C., Tahran.
- ONAY, Ahmet Talat [ö. 1956]: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı: hzl. CemâlKURNAZ, Ankara: TDV yayını, 1993, lxv + 500 s. ÖZTÜRK , Göksel (1993), Azerbaycan Atasözleri ve Deyimleri (Metin-Tercüme- İndeks), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi TAE, 544 s.
- RAşMETÌ [ö. 1616]: Divan: Rüstem ELİYEV -Cehangir QEHRAMANOV, "Rehme- ti Tebrizi'nin Divanı", El Yazmalar Hezinesi-IV. C., Bakı, 1976. Ekrem BAĞIROV, Rehmeti Tebrizi ve Onun Divanı, Bakı: Nurlan, 2006, 364 s.
- SEFERLİ,Aliyar G. - YUSİFLİ,Xelil H. (t.siz), "Rehmeti", Başlangıcından Günü- müze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, 2. C.: Azer- baycan Eski Türk Edebiyatı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap. http:⁄⁄ekitap.kulturturizm. gov.tr ⁄dosya⁄1-17578⁄h⁄rahmeti.pdf (Eri- şim: 15.07.2013)
- TERBİYET, Muģammed ˘Alì [ö. 1939]: Dānişmandān-i Āzarbaycān: terc. İsmail ŞEMS – GaffarKENDLİ,Bakı: Azerbaycan Devlet Neşriyatı, 1987.
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: Divan Edebiyatı Vakfı