Nevres-i Kadîm’in Münşeât’ında Eş Anlamlılar: Oluşturulma Şekilleri, Yapıları ve İşlevleri

Bu çalışmada Nevres-i Kadîm’in Münşeât’ında bulunan eşanlamlılar ele alınmıştır. Münşeât’ın tümü taranarak eş anlam-lıların oluşum şekilleri, yapıları ve işlevleri irdelenmiş vebelagat açısından değerlendirilmiştir. Yapılan incelemeler neti-cesinde Münşeât’ta eş anlamlıların alıntı kelimeler,dolaylamalar, benzer çağrışıma sahip kelimeler ve aynı anlamaişaret eden kelime öbekleri ile oluşturulduğu görülmüştür. Me-tin içerisindeki konumlarına ve yapılarına göre çeşitlilikgösteren eş anlamlıların metin içerisinde belirli bir düzene göreyerleştirilmiş halde, sadece atıf vâvıyla birbirine bağlı halde veortak bir anlama işaret eden söz öbekleri halinde olmak üzere üçtemel yapı içerisinde sistemli olarak kullanıldıkları tespit edil-miştir. Ayrıca, amaçsızca ve rastgele kullanılmayan eşanlamlıların, bulundukları metinde tekrara düşmemek, manayıvurgulamak, muhatabı daha fazla övmek, seci oluşturmak, lafzısüslemek ve manayı güçlendirmek gibi çeşitli işlevlerinin ve es-tetik katkılarının bulunduğu saptanmıştır.

Synonyms in The Münşeât By Nevres-i Kadîm: Creation Types, Structures and Functions

In this study, the synonyms in the Münşeât by Nevres- i Kadîm have been discussed. Having analyzed all of the Münşeât for synonyms creation types, structures and functions of them were examined and evaluated in terms of eloquence. As a result of the examinations, it has been seen that synonyms were created through adoption of fore- ign words, language manipulations, words having similar connotations and through the group of words signifying the same meaning. It has been determined that synonyms, which vary according to their positions and structures wit- hin the text, were used systematically in three basic structures as in the form of being placed in accordance with a particular order within the text, in the form of being con- nected to each other only by the conjunction (vâv) and in the form of phrases pointing out a common meaning. Furt- hermore, it has been established that synonyms, which were not used aimlessly and randomly, have various aest- hetic contributions to and functions in the text, such as to avoid repetition, to emphasize the meaning, to praise the addressee more, to create seci, adorn the expression and strengthen the meaning.

PDF

___

ABOUELNASR, Zaki (2004), Eş Anlamlılık Olgusu ve Eş Anlamlı Kelimelerin Arapça Öğretimindeki Yeri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniver- sitesi.
Ahmed Cevdet (1323), Belagat-ı Osmaniyye, 5. Baskı, İstanbul: Şirket-i Müret- tibiye Matbaası.
AKKAYA, Hüseyin (1995), Nevres-i Kadîm ve Türkçe Divanı, İnceleme Tenkidli Metin ve Tıpkıbasım, I-II, Cambridge: Harvard University.
AKKAYA, Hüseyin (2007), "Nevres, Abdürrezzâk", İslam Ansiklopedisi, C 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 55-57.
AKSAN, Doğan (2009), Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AYDOĞAN, Saliha (2007), Sa’id Paşa Mîzânü’l-Edeb İnceleme-Metin-Dizin, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
BİLGEGİL, M. Kaya (2015), Edebiyat Bilgi ve Teorileri, 1. Baskı, Konya: Salkım- söğüt Yayınevi.
BOLELLİ, Nusrettin (2012), Belâgat (Beyân-Me’ânî-Bedî’ İlimleri) Arap Edebiyatı, 7. Baskı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Ya- yınları.
BURKHANOV, Igor (1998), Lexicography, A Dictionary Of Basic Terminology, Rzeszow: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
BUSSMAN, Hadumod (2006), Routledge Dictionary of Language and Linguistics, Translated and edited by Gregory P. Trauth and Kerstin Kazzazi, London and New York: Routledge: Taylor & Francis e-Library.
CRUSE, D. A. (1987), Lexical Semantics, Cambridge: Cambridge University Press.
CRYSTAL, David (2008), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Sixth Edi- tion, Australia: Blackwell Publishing Ltd.
DURMUŞ, İsmail (1999), “Itnab”, İslam Ansiklopedisi, C 19, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 215-219. Ebû Hilâl el-Askerî (1997), el-Furûku’l-Lugaviyye, (Tahkik: Muhammed İbra- him Selim) Mısır: Dâru’l-İlm ve’s-Sikafe.
ELÇİ, Fatih (2017), Nevres-i Kadîm’in Münşeât’ı (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi.
HARTMANN, R. R. K. and JAMES, Gregory (2002), Dictionary of Lexicography, London and New York: Routledge: Taylor & Francis e-Library.
İMER, Kâmile; KOCAMAN, Ahmet; ÖZSOY, A. Sumru (2011), Dilbilim Söz- lüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
KARAAĞAÇ, Günay (2013), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Ku- rumu Yayınları.
LYONS, John (1995), Introduction to Theoretical Linguistics, Cambridge: Camb- ridge University Press.
PALMER, F. R. (1976), Semantics: A New Outline, Cambridge: Cambridge Uni- versity Press.
SARAÇ, M. A. Yekta (2014), Klasik Edebiyat Bilgisi, Belagat, 12. Baskı, İstanbul: Gökkubbe.
TİETZE, Andreas (2010), “Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Düzyazı Biçemi”, Çe- viren: Zeynep Seviner, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V. Nesrin İnşâsı: Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler, İstanbul: Turkuaz.
ULLMANN, Stephen (1963), The Principles Of Semantics, Glasgow: Basil Blackwell Oxford.
VARDAR, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multi- lingual.