Haydarî-zâde İbrahim Efendi ve Manzûmeleri

Haydarî-zâde İbrahim Efendi Haydarî-zâde Âsım Efendi’ninoğludur. 1280/1863-1864 yılında Erbil’de dünyaya gelmiştir.Devlet kademesinde değişik görevlerde bulunmuştur. Enönemli görevi ise dört kez ifa ettiği şeyhülislâmlıktır. Ömrününson döneminde Bağdat’a gelmiş ve burada 1930 yılının Aralıkayında vefat etmiştir. Haydarî-zâde İbrahim Efendi’nin basıl-mış mensûr ve manzûm eserleri şunlardır: Mezâhib ve Turuk-ıİslâmiyye Târihi (1919), Rü’yâ (1911), Garbdan Şarka (1911),Terkîb-i Bend (1912) ve Irak Ordusuna Hitâb (1919). Ayrıcadinî konularda kaleme aldığı yazıları Sırât-ı Müstakîm veSebîlü’r-Reşâd dergilerinde yayımlanmıştır. Mezâhib ve Tu-ruk-ı İslâmiyye Târihi isimli eserinde mezheplerin çıkışsebepleri, nübüvvet, dinî fırkalar gibi konular ele alınmıştır.Dokuz bendden oluşan Terkîb-i Bend dışındaki manzûmelerinimesnevi nazım biçimiyle kaleme almıştır.Bu çalışmada önce Haydarî-zâde İbrahim Hakkı Efendi’ninhayatına ve mensûr eserleri hakkında ulaştığımız bilgilere yerverilmiştir. Sonra şairliğine değinilmiş ve manzûm eserlerininincelemesi yapılmıştır. Lamartine’den çevirisi olan GarbdanŞarka, Terkîb-i Bend ve Irak Ordusuna Hitâb isimli eserlerinintam metni çalışmaya dâhil edilmiştir.

Haydari-zade İbrahim Hakkı Efendi and His Poems

Haydari-zade İbrahim Efendi is son of Haydari-zade Asım Efendi. He was born in Erbil in 1280/1863-1864. He had worked in various positions at state level. Sheikh al- Islam was the most important task which he did four times. In the last period of his life he came to Baghdad and he died there in December 1930. Haydari-zade İbrahim Efendi’s published prose and verse works are Mezahib ve Turuk-ı İslamiyye Tarihi (1919), Ruya (1911), Garbdan Şarka (1911), Terkib-i Bend (1912) and Irak Ordusuna Hitab (1919). Also his articles about there religious topics were published in Sırat-ı Müstakim and Sebilü’r-Reşad journals. In his work Mezahib ve Turuk-ı İslamiyye Tarihi, issues such as the reasons of the emerging of sects, prop- hethood, religious groups were revealed. He wrote his poems in mathnawi form except for Terkib-i Bend which was consisting of nine strophes. In this article we provided information about the life of Haydari-zade İbrahim Hakkı Efendi and his prose works. Then we refered to his poetry and survey his verse works. His translation from Lamartine Garbdan Şarka, Terkib-i Bend and Irak Ordusuna Hitab named works full text inc- luded.

PDF

___

ALTUNSU, Abdülkadir (1972), Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
BEYDİLLİ, Kemal ve Mehmet İpşirli (2000), “Haydarîzâde İbrâhim Efendi”, DİA, 21, 297-298.
ÇAKIR, Ömer (2016), “Irak Cepkhesi’ndeki Savaşların Türk Edebiyatındaki Yansımaları”, Kûtü’l-Amâre Zaferi’nin 100 Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, An- kara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 541-557.
ÇALIŞKAN, Nurettin ve Mehmet Ünal (2018), “Bir Osmanlı Aydınının Dilin- den Döenm Eleştirisi: Şeyhü’l-İslâm Haydarî-zâde İbrahim Efendi’nin Rüyâ Mesnevîsi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11/60, 44-55.
ERTEM, Rekin ve Sadık Albayrak (1981), İslam Mezhepleri ve Tarikatları Tarihi, İstanbul: Medrese Yayınevi.
HAYDARÎ-ZÂDE İBRÂHÎM (1329a), Rü’yâ, İstanbul: Hilal Matbaası.
HAYDARÎ-ZÂDE İBRÂHÎM (1329b), Garbdan Şarka-Evsâf-ı Celîle-i Muham- medî, İstanbul: Hilal Matbaası.
HAYDARÎ-ZÂDE İBRÂHÎM (1330), Terkîb-i Bend, İstanbul: Hilal Matbaası.
HAYDARÎ-ZÂDE İBRÂHÎM (1335a), Mezâhib ve Turuk-ı İslâmiyye Târihi, İs- tanbul: Evkaf-ı İslamiyye Matbaası.
HAYDARÎ-ZÂDE İBRÂHÎM (1335b), ́Irak Ordusuna Hitâb, İstanbul: Matbaa- i Amire.
HAYDARÎ-ZÂDE İBRÂHÎM EFENDİ (2018), Mezhepler, Hazırlayan: Harun Çetin, İstanbul: İlim ve Hikmet Yayınları.
İNAL, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1982), Son Sadrazamlar, IV, İstanbul: Dergâh Yayınları.
İNAL, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (2000), Son Asır Türk Şâirleri, II, Hazırla- yan: M. Kayahan Özgül, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
KARAGEDİK, Hasan (2010), Haydari-zade İbrahim Efendi’nin Mezahip ve Turuk- ı İslamiyye Adlı Eseri’nin İslam Mezhepleri Tarihindeki Yeri ve Önemi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı.