Erdem Can ÖZTÜRK

Bir Gazel İki Şair: Nev‘î-zâde Atâyî ve Nevâlî- zâde Atâyî Divanlarındaki Aynı Gazel Üzerine Notlar

Klâsik Türk Edebiyatı geleneği içinde yazılmış divanlardazaman zaman, aynı ya da büyük oranda benzer şiirlerle farklışairlerin divanlarında karşılaşmak mümkündür. Bunların bazı-ları nazire geleneği içinde benzerlik gösterirken bazılarınınbenzerlik sebebi müşterek yazılmalarıdır. Bazen de ortak mahlaskullanımından kaynaklanan karışıklık, aynı şiirin farklı divan-lara girmesine sebep olabilir. Nev‘î-zâde Atâyî ile Nevâlî-zâde Atâyî aynı asırda yaş amış, çağdaş iki şairdir. Aynı mahlası kullanmaları da bir başka ortak yönleridir. Söz konusu şairlerin divanlarının neşirleri incelen-diğinde, aynı gazelin her iki ş airin divanında da yer aldığı görülmektedir. Belli ki iki şairin de Atâyî mahlasını kullanması bir karışıklığa sebep olmuş ve bu mahlas benzerliği nedeniyle aynı gazel her iki şairin de divan nüshalarına ve neşirlerine gir-miştir. Bu çalış manın amacı, 5 beyitten oluşan bu gazelin gerçekte kime ait olduğunu/olabileceğini tespit etmeye çalışmak-tır. Nev’î -zâde ve Nevâlî-zâde divanların neşirleriyle şairlerin hayatları hakkında bilgi verip eserlerinden örnekler sunan tez-kire ve biyografik kaynaklardan hareketle söz konusu gazelin hangi Atâyî’ye ait olduğu yahut olabileceği belirlenmeye çalışı-lacaktır.

One Gazelle Two Poets: Some Notes on the same Gazelle in the Diwans of Nevi-zade Atayi and Nevali-zade Atayi

In the some diwans which are written in the Classical Turkish Literature tradition, sometimes, it is possible to encounter to same or with a large extent similar poems in the different poet’s books. When some of them are similar in the nazire tradition, some of them are similar because they are written in cooperation. Sometimes, confusion re-sulting from using the same mahlas (pen name) cause inclusion of same poems in different diwans. Nevi-zade Atayi and Nevali-zade Atayi are two contem-porary poets having lived in the same century. Their other common characteristics is using the same mahlas. When the published diwans of these poets are examined, it is seen that same gazelle is included in both poets’ diwans. Appa-rently, both poets’ using Atayi pen name, led to confusion and because of this similarity of mahlas, same gazelle is included in both poets’ diwan copy and publishing. Pur-pose of this work is to identify the poet of the gazelle comprised of 5 verses. Based on Nevi-zade Atayi and Ne-vali-zade diwans publishing and resources and tezkires that give information about the life of poets and examples of their books, it is tried to determine to which Atayi afore-mentioned gazelle belongs.

PDF

___

AÇIKGÖZ, Cenk (2017) “Hayâlî Bey Dîvânı’nın Harfü’l-yâ Bölümündeki 95 ve 96. Gazeller Kime Ait?”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Dergisi, C. 2, S. 1, 1-8.
AÇIKGÖZ, Namık, Riyâzü’ş-Şu’arâ, Kültür Bakanlığı e-kitap: http://eki- tap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s- suarapdfpdf.pdf?0 (E.T.: 21.02.2019).
AKSOYAK, İ. Hakkı (1999), Gelibolulu Mustafa Âlî ve Divanları’nın Tenkitli Metni, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
BURSALI MEHMED TÂHİR (1333), Osmanlı Müellifleri C. I-II-III, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
COŞKUN, Ali Osman (1985), Zeyl-i Zübdetü’l-Eş‘âr, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YL. Tezi, Ankara.
ÇAPAN, Pervin (2005), Mustafa Safâyî Efendi, Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l- Eş’âr, Ankara: AKMB Yayınları.
DONUK, Suat (2017), Hadâ’iku l-Hakâik fî Tekmiletiş-Şakâ’ik, İstanbul: TYEKB Yayınları.
EKİNCİ, Ramazan (2018), Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyi’u’l-Fuzalâ, İstanbul: TYEKB Yayınları.
EKİNCİ, Ramazan (2017), Uşşâkî-zâde İbrâhîm Hasîb Efendi Zeyl-i Şakâ’ik, İstan- bul: TYEKB Yayınları.
ERGUN, Sadettin Nüzhet (1945), Türk Şairleri, II, İstanbul: Bozkurt Matbaası.
KÂF-ZÂDE FÂ’İZÎ, Zübdetü’l-Eş‘âr, İBB Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yaz- maları, Nu: Bl.Yz. 0011.
KAPLAN, Hasan (2016) “İki Şair Bir Şiir-I”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Ensti- tüsü Dergisi, S. 56, 1031-1062.
KAPLAN, Hasan, (2018) “İki Şair Bir Şiir-II”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Ensti- tüsü Dergisi, S. 63, 19-33.
KARACAN, Turgut (1974), Nev’îzâde Atâî Heft-Hân Mesnevisi İnceleme-Metin, Ankara: Sevinç Matbaası.
KARAKÖSE, Saadet (1994) Nev’î-zâde Atâyî Divanı Kısmî Tahlil - Metin, Ma- latya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
KARTAL Ahmet, Yusuf Çetindağ, “Alî Şîr Nevâyî”, http://www.turkedebi- yatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6952 (E.T.: 18.02.2019).
KÂTİP ÇELEBİ (2013), Keşfü’z-Zunûn, C. 2, (Çev. Rüştü Balcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
KAYABAŞI, Bekir (1997), Kaf-zâde Fâizî, Zübdetü’l-Eş‘âr, Malatya: İnönü Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
KORTANTAMER, Tunca (1997), Nev’î-zâde Atâyî ve Hamsesi, İzmir: Ege Üni- versitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
KÖKSAL, M. Fatih (1997), “Bir Kaside İki Şair: Nef’î-Cevrî”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 4, 191-202.
KÖKSAL, M. Fatih (2014) “Yunus Emre Dîvânı’nın Yeni Bir Nüshası ve Yu- nus’un Yayımlanmamış Şiirleri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 30, 161-192.
KUZUBAŞ, Muhammet (2005), Atâyî’nin Nefhatü’l-Ezhâr Mesnevisi, Samsun: Deniz Kültür Yayınları.
KUZUBAŞ, Muhammet (2009), Sâkînâme (Nev’i-zâde Atâyî), Samsun: Etüt Ya- yınları.
LEVEND, Agâh Sırrı (1948) Atâî’nin Hilyetü’l-Efkâr’ı, Ankara: İnkılap Kita- bevi.
MEHMED SÜREYYA (1996), Sicill-i Osmânî, (Haz. Nuri Akbayar), I, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
MEB Tasnif Komisyonu (1968), İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kalatoğu, I-III, İstanbul: MEB Yayınları.
MUALLİM NÂCİ (1308), Esâmî, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
MÜSTAKİMZADE SÜLEYMAN SADEDDİN (2000), Mecelletü’n-Nisâb fi’n- Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb, (Tıpkıbasım), Ankara: KB. Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.
ŞAHİN, Ebubekir Sıddık (2004) Keçecizâde İzzet Molla’nın Divanları: Bahâr-ı Efkâr, Hazân-ı Âsâr, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
TUMAN, Mehmet Nâil (2001), Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyog- rafileri, I, (Tıpkıbasım: Mustafa Tatcı-Cemal Kurnaz) Ankara: Bizim Büro Yayınları.
YELTEN, Muhammet (1998), Sohbetü’l-Ebkâr, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
YILDIZ, Ayşe, “Nevâlî-zâde Atâyî”, http://www.turkedebiyatiisimlersoz- lugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5025 (E.T.: 18.02.2019).
YÜCE, Süleyman (2010), Atâyî (Nevâlî-zâde) Dîvânı, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
ZAVOTÇU, Gencay, Rızâ Tezkiresi, Kültür Bakanlığı e-kitap: http://eki- tap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/60735,riza-tezkiresipdf.pdf?0 (E.T.: 21.02.2019).