Nev’î Yahyâ’nın Aynası
Hakîkatin türlü vechelerle seyre dalınabildiği bir ayna da insandır. Yaratılan her mahlûk Hakk’ın sıfatlarına mazhariyetle ayna olma vazifesi üstlenmiştir. Fakat her insanın hem ayna olması hem de kâinattaki aynalara şâhit olup müşâhede makamında olması hasebiyle aynaya nazarı farklılık arz etmektedir. Bu mânâda aynayı tarif edecek cümleleri de nazarıyla bağlantılıdır. Bu çalışmada Nev’î Yahyâ’nın “ayna” sembolü etrafındaki tasavvufî bakış açısı hem Dîvân’ındaki müteşâbih beyitlerinden hem de Muhyiddin İbnü’l-Arâbî’nin “Fusûsu’l-Hikem” adlı eserine şerh olarak kaleme aldığı Keşfü’l-Hicâb min Vechi’l-Kitâb’ından örneklerle yansıtılmaya çalışıldı.
Anahtar Kelimeler:
Nev’î Yahyâ, Dîvân, Keşfü’l-Hicâb min Vechi’l-Kitâb, ayna, sembol.
“Mirror” of Nev’î Yahyâ
Mankind is a mirror in which verity can be watched in various ways. Created with the attributes of Allah (God), every creature has undertaken the task of being a mirror. However, for the reason that every human being is both the mirror and in the position ofan observer by witnessing the mirrors in the universe,their stares at the mirror differ from each other. In this sense, everybody’s description of the mirror is associated with their stares at it.In this study, the sufistic point of view over "mirror" symbol of Nev'i Yahya has been tried to be reflected with both the mutashabih (unclear) couplets in his Divan and samples in "Keşfü’l- Hicab min Vechi’l-Kitab"which he indited as a sharh (annotation) of “Fususu’l-Hikem” written by Muhyiddin İbnü’l-Arabi.
Keywords:
Nev’i Yahya, Divan, Keşfü’l-Hicab min Vechi’l-Kitab, mirror, symbol.,
___
- AYVERDİ, İlhan (2005), Misalli Büyük Türkçe Sözlük Kubbealtı Lugatı 1:A-G , (Red. Ahmet Topaloğlu), İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
- ______, İlhan (2006), Misalli Büyük Türkçe Sözlük Kubbealtı Lugatı 3:O-Z, (Red. Ahmet Topaloğlu), İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
- BURSEVÎ, İsmail Hakkı (1995), Rûhu’l-Beyân Tefsîri (İhtisar Eden: Muham- med Ali Sabûnî) (Trc. Abdullah Öz), C. 6, İstanbul: Damla Yayıne- vi.
- CEBECİOĞLU, Ethem (2005), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstan- bul: Anka Yayınları.
- ÇETİNDAĞ, Yusuf (2011), Ayna Kitabı, İstanbul: Kitabevi.
- DİRİÖZ, Meserret (1977), “Nev’î”, Türkoloji Dergisi, C. VII, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 83-102.
- El-Hakîm, Suad (2005), İbnü’l-Arabî Sözlüğü, (Çev. Ekrem Demirli), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- en-Nablûsî, Abdülgânî (2003), el-Vücûdu’l-Hak: Gerçek Varlık: Vahdet-i vücûd Müdafaası, (Çev. Ekrem Demirli), İstanbul: İz Yayıncılık.
- Es-Seyyid Rızâ (1316), Tezkire-i Rızâ, Dersaâdet: İkdam Matbaası.
- İbnü’l-Arabî (2006), Fusûsu’l-Hikem, (Çeviri ve Şerh: Ekrem Demirli), İstan- bul: Kabalcı Yayınevi.
- Kâşânî, Abdürrezzak (2004), Tasavvuf Sözlüğü, (Çev. Ekrem Demirli), İstan- bul: İz Yayıncılık.
- Kaşâniyyü’s-Semerkandî, Kemâleddin Abdürrezzak (1988), Te’vilât-ı Kâşâniyye (Trc. Ali Rıza Doksanyedi) (Yay. Hzl. M. Vehbi Güloğlu), C. II, Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
- KONUK, Ahmed Avnî (1990), Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi III, (Hzl. Mus- tafa Tahralı - Selçuk Eraydın), İstanbul: Marmara Üniversitesi İFAV Yayınları.
- Kuşeyrî, Abdulkerim (1981), Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyri Risalesi (Hzl. Sü- leyman Uludağ), İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Kuşeyrî, Abdülkerim (2005), Kuşeyrî Risâlesi [Sûfîlerin İnanç ve Ahlâkı] (Trc. Dilaver Selvi), İstanbul: Semerkand.
- MAZIOĞLU, Hasibe (2004), “Nev’î’nin Hayatı ve Kişiliği”, Journal of Turkish Studies=Türklük Bilgisi Araştırmaları, Vol. 28/1, 137-167.
- Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü (2006), (Ed. Zafer Erginli), İstanbul: Ka- lem Yayınevi.
- Mevlânâ (2000), Mesnevî-i Şerîf I: Aslı ve Sadeleştirilmişiyle Manzum Nahifî Ter- cümesi, (Hzl. Âmil Çelebioğlu), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Ya- yınları.
- Nev’î (1977), Divan Tenkidli Basım (Hzl. Mertol Tulum, M. Ali Tanyeri), İstan- bul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- Nev’î Efendi (1995), İlimlerin Özü “Netâyic el-Fünûn”, (Hzl. Ömer Tolgay), İstanbul: İnsan Yayınları.
- Nev’î Efendi, Yahyâ b. Ali (1002/1593), Keşfü’l-Hicâb min Vechi’l-Kitâb, Köp- rülü Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa Blm./715: 9a.
- ONAY, Ahmet Talât (1993), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar (Hzl. Cemâl Kurnaz), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ÖGKE, Ahmet (2009),“İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem’inde Ayna Metafo- ru”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 23, 75-89.
- PALA, İskender(1991), “Ayna (Edebiyat)”, DİA, C. 4, İstanbul, 262.
- ______, İskender (2005), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
- PARLATIR, İsmail (2006), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
- Rifâî, Ken’an (2000), Şerhli Mesnevî-i Şerîf, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
- Safer Baba (1998), Istılâhât-ı Sofiyye Fî Vatan-ı Asliyye Tasavvuf Terimleri, İstan- bul: Heten Keten Yayınları.
- SECCÂDÎ, Seyyid Cafer Seccâdî (2007), Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü, (Çev. Hakkı Uygur), İstanbul: Ensar Neşriyat.
- SEFERCİOĞLU, Nejat (2007), “Nev’î”, DİA, C. 33, İstanbul, 52-54.
- Seyyid Mustafa Rasim Efendi (2008), Tasavvuf Sözlüğü Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil (Hzl. İhsan Kara), İstanbul: İnsan Yayınları.
- SİNEMOĞLU, Nermin (1991),“Ayna”, DİA, C. 4, İstanbul, 259-260.
- ŞAHİNLER, Necmettin (2002), Aynasını Arayan Adam, İstanbul: İnsan Yayın- ları.
- TAHRALI, Mustafa (2002), “Fusûsu’l-Hikemde Tezadlı İfâdeler ve Vahdet-i Vücûd”, Ahmet Avni Konuk, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi II (Hzl. Mustafa Tahralı- Selçuk Eraydın), İstanbul: Marmara Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 9-38.
- TAHRALI, Mustafa (2005), “Vahdet-i Vücûd ve Gölge Varlık”, Ahmet Avni Konuk, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi III, (Hzl. Mustafa Tahralı- Selçuk Eraydın), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 9-63.
- TELEK, Serap (2010), Malkaralı Nev’i Yahya’nın “Keşfü’l-Hicâb Min Vechi’l- Kitâb” Adlı Eserinin Metin ve İncelemesi 1a-219b Yaprakları Arası, İs- tanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- ULUÇ, Tahir (2007), İbn Arabî’de Sembolizm, İstanbul: İnsan Yayınları.
- ULUDAĞ, Süleyman (2005), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- YILDIRIM, Nimet (2006), Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- YÜRÜK, Fatma Nur (2009), Malkaralı Nev’î Yahyâ’nın “Keşfü’l-Hicâb Min Vec- hi’l-Kitâb” Adlı Fusûsu’l-Hikem Şerhinin Tahkik ve Değerlendirilmesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: Divan Edebiyatı Vakfı
Sayıdaki Diğer Makaleler
Âsım Dîvânı’nda Mûsikî Unsurları
Kutlu Başlangıçtan Ebedî İstirahatgaha: Türk Tasavvuf Edebiyatında Toprak Algısı
Patronun Hüsn-i Nazarından Mahrum Sürgünde Bir Şâir: Kalkandelenli Mu‘îdî
‘Kalem Olsun Eli Ol Kâtib-i Bed-tahrîrin’ yahut Lügat-ı Cûdî’de Yer Alan Manzum Şevâhid Üzerine
Fatih ODUNKIRAN, Bilal ALPAYDIN