Âsım Dîvânı’nda Mûsikî Unsurları
Müzik ve şiir, insanın duygu ve düşüncelerini ifade etme vasıtalarından olmaları nedeniyle zaman zaman yolları kesişen iki sanat dalıdır. Müzik, klâsik Türk şiirinde âhengi sağlayan unsurlardan biri olarak da her zaman var olmuştur. Bunun yanında müstakil bir ilim dalı olarak ise birçok şiire konu olmuştur. Yine klâsik Türk mûsikîsine ait terimler, bazen ortam tasvîrinde, bazen memduh övgüsünde, bazen de âşığın içinde bulunduğu psikolojik durumu ifade etmede yardımcı birer unsur olarak dîvân şairleri tarafından sıklıkla kullanılmıştır. Bu çalışmada da klâsik Türk mûsikîsinin, on yedinci yüzyıl şairlerinden olan Âsım (öl. 1710)’ın dîvânı üzerindeki yansımaları incelenmeye çalışılmıştır. Şairin mûsikî unsurlarını, eserinin hangi bölümlerinde ve hangi gerekçelerle kullandığının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Müzik, şiir, klâsik Türk şiiri, klâsik Türk mûsikîsi, Âsım Dîvânı, 17. yüzyıl.
Musical Elements in Asım's Divan
Because of being means of expression of humanbeings’ emotions and thoughts, music and poetry are occasionally two intersecting paths of art. Music has always been in the classical Turkish poetry as one of the elements providing harmony. Besides, as an independent branch of science, it has been a subject to many poems. Terms belonging to the classical Turkish music have often been used as one of the auxiliary elements by divan poets; sometimes in description of environment, sometimes in the compliment of the praised, sometimes in expressing the psychological situation of lover, too. In this study, it has been endeavored to examine the reflections of the classical Turkish music upon Asım’s (d. 1710) Divan, who is one of the poets from the seventeenth century. It has been aimed at revealing in which sections and by which realities musical elements of the poet are used.
Keywords:
Music, poetry, the Classical Turkish Poetry, the Classical Turkish Music, Asım’s Divan, 17th century,
___
- AKSAN, Doğan (1995), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2003), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
- GAZİMİHAL, Mahmut R. (1961), Musıki Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Ba- sımevi.
- KAM, Ömer Ferit (2003), Divan Şiirinin Dünyasına Giriş (Âsâr-ı Edebiye Tedki- katı), Haz. Halil Çeltik, Ankara: MEB Yayınları.
- MACİT, Muhsin (2005), Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, İstanbul: Kapı Yayın- ları.
- NAİR, Ayşegül (1999), Divan Şiirinde Musiki ve Makamlar, Balıkesir Üniversi- tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, (Danışman Yrd. Doç. Dr. Lütfi Bayraktutan), Balıkesir.
- ONAY, Ahmet Talât (2000), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Akçağ Yayınları.
- ÖZCAN, Nuri ve Yalçın Çetinkaya (2006), “Mûsikî”, DİA, XXXI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 257-261.
- ÖZTUNA, Yılmaz (2000), Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
- PALA, İskender (1998), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- SEFERCİOĞLU, M. Nejat (1999), “Dîvan Şiirinde Mûsikî ile İlgili Unsurların Kullanılışı”, Osmanlı Ansiklopedisi, IX, Ankara: Yeni Türkiye Yayın- ları, s. 649-668.
- SOMAKÇI, Pınar (2003), “Türklerde Müzikle Tedavi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XV, s. 131-140.
- TANRIKORUR, Cinuçen (2011), Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
- TOZLU, Musa (2013), Âsım (öl. H. 1122/M. 1710) Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, (Danışman Prof. Dr. Nihat Öztop- rak), İstanbul.
- TÜRKÇE SÖZLÜK (2005), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. EKLER:
- Dîvân-ı Âsım, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, T. 70, vr. 1b-2a.
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: Divan Edebiyatı Vakfı
Sayıdaki Diğer Makaleler
Patronun Hüsn-i Nazarından Mahrum Sürgünde Bir Şâir: Kalkandelenli Mu‘îdî
İslam’da Şiir ve Şair Algısına Dair Kimi Tespitler
Âsım Dîvânı’nda Mûsikî Unsurları
‘Kalem Olsun Eli Ol Kâtib-i Bed-tahrîrin’ yahut Lügat-ı Cûdî’de Yer Alan Manzum Şevâhid Üzerine
Fatih ODUNKIRAN, Bilal ALPAYDIN
Kutlu Başlangıçtan Ebedî İstirahatgaha: Türk Tasavvuf Edebiyatında Toprak Algısı