Gerçek ve Mit Arasında Abdullah el-Battal

Abdullah el-Battal, Emevîler döneminde (41-132/661-750) İslâm fetihlerinde önemli görevler üstlenen bir komutandır. Onun tarihî kişiliği ve seferleri göz önünde bulundurulduğunda bu durum açıkça ifade edilebilir. Bu görevlerde Battal’ın, Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu’na karşı kayda değer bir başarıya ulaştığı, söz konusu başarının onun kroniklerde bir kahraman olarak anılmasına neden olduğu anlaşılmaktadır. Bu makalede, Anadolu topraklarına (Bilâdü’r-Rûm) sefer düzenleyen Abdullah el-Battal’ın tarihsel varlığının kahraman anlatısına dönüşme süreci ve bunu besleyen temel unsurlar irdelenmektedir. İlk dönem İslâm tarihi kaynakları çerçevesinde yapılan bu inceleme, özellikle İbn A‘sem’in (ö. 320/932’den sonra) Kitâbü’l-fütûḥ ve İbn Asâkir’in (ö. 571/1176) Târihu medineti Dımaşḳ isimli eserlerindeki anlatı unsurları üzerinden ele alınmaktadır. Her iki müellifin Battal’ı kahraman olarak sundukları, bu doğrultuda konu edindikleri içeriklerinden anlaşılmaktadır. Müelliflerin Battal’a dair sundukları tasvirlerde yaşadıkları çağın siyasî vaziyeti, mezhebî kimlikleri ve otorite ile kurdukları ilişkinin belirleyici olduğu söylenebilir. Bu çerçevede öncelikle Battal’ın hayatı, seferleri ve katıldığı cihad hareketleri, akabinde ise kahramanlaşarak anlatıya makalenin temel odak noktalarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Tarihi, Battal, Kahraman, İbn A'sem, İbn Asâkir

‘Abdallāh al-Baṭṭāl: Between Truth and Myth

‘Abdallāh al-Baṭṭāl is an important commander who undertook important duties in the Islamic conquests of the Umayyads (41-132/661-750). It is understood that he achieved remarkable success in these missions against the Byzantine (Eastern Roman) Empire, and this success led to him being mentioned as a hero in the chronicles. Aside from his historical personality, the fact that he is narrated based on the heroic tale is a critical component that strengthens the significance of the research subject. This article analyzes the process by which the historical existence of 'Abdullāh al-Battāl, who planned an expedition to Anatolia (Bilād al-Rūm), was transformed into a heroic story and the basic elements that supported it. In this perspective, the focus is on Baṭṭāl’s life, which is the subject of historical information, and then on how he appears in the texts by transforming into myth and narrative. This study, which was carried out within the framework of the first period of Islamic history sources, Ibn Aʿt̲h̲am’s (d. 320/932) “Kitāb al-futūḥ” and Ibn ‘Asākir’s (d. 571/1176) “Tarīkh madīnat Dimashq” works are discussed through the narrative elements. It is worth noting that both authors presented Baṭṭāl as a hero outside of his historical personality, allowing for the construction of a new history. The political context of the time, sectarian identities, and the deciding roles of the relationship they built with authority in the authors' portrayals of Baṭṭāl will be addressed in this article. Examining the process of transforming a historical personality into a myth by removing the aforementioned actuality is significant in terms of the abilities of the chronicler authors in the writings they made during their lives. In this framework, the article focuses on Battal’s life, campaigns, and participation in jihad activities, followed by his transition into a story by becoming a hero.

Keywords:

Islamic History, Battal, Hero, Ibn A‘t̲h̲am, Ibn ‘Asākir,

PDF

___

Abdülḥakîm, Şevḳi. el-Emîre ẕâtilhimme (Eṭval sîre Arabiyye fî’t-târîh). Kâhire: Hindawi, 2012.
Atçeken, İsmail Hakkı. Hişâm B. Abdülmelik'in Halifeliği ve Şahsiyeti. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
Avcı, Casim. “Müslüman Arapların Bizans Başkenti Konstantinopolis'e Başlattığı Askeri Seferler”. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 2/2 (2015), 7-24.
Azimli, Mehmet. “Emevi Dönemi Komutan ve Valilerinden Mesleme b. Abdülmelik”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2007), 25-39.
Canard, Marius. “al-Battal”. The Encyclopaedia of Islam (New Edition). ed. P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. 1/1102-1103. Leiden: Brill, 1986.
Canard, Marius. “Dhu ‘l-Himma”. The Encyclopaedia of Islam (New Edition). ed. B. Lewis, Ch. Pellat, J. Schacht. 2/233-239. Leiden: Brill, 1991.
Conrad, Lawrence I. “Ibn A’tham and His History”. Al-ʿUṣūr al-Wusṭā 23 (2015), 87-125.
Ebu Sa‘de, Muḥammed Cebr. İbn A‘sem el-Kûfî ve menhecü’t-târîḫ fî kitâbi’l-fütûh. Kâhire: Matbaatü’l-Cebelevî, 1987.
Elisséeff, Nikita. “Un Document Contemporain De Nur Ad-Din, Sa Notice Biographique Par Ibn ‘Asakir”. Bulletin d'études orientales 25 (1972), 125-140.
Erkoçoğlu, Fatih. “Hamideli Tarihi Coğrafyası ve Battal Gazi’nin Hayatına Dair Bazı Notlar”. İlahiyat Araştırmaları Dergisi 1 (Haziran 2014), 65-81.
Goudie, Kenneth A. Reinventing Jihād, Jihād Ideology from the Conquest of Jerusalem to the End of the Ayyubids (492/1099-647/1249). Leiden-Boston: Brill, 2019.
Güzel, Ahmet. Battal Gâzî. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2012.
Hacıyev, Khanoglan. Mesleme b. Abdülmelik: Hayatı, Siyâsî ve Askerî Faaliyetleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Ḫalîfe b. Ḫayyât. Târîḫü Ḫalîfe b. Ḫayyât. thk. Ekrem Zîyâ el-Ömerî. Dımaşḳ-Beyrut: Dârü’l-Kalem-Mü’essesetü'r-Risâle, 1397/1977.
İbn Asâkir, Ebü’l-Ḳâsım Ali b. el-Ḥasen. Târîḫü medineti Dımaşḳ. nşr. Amr b. Gurâme el-Ümrevî. 80 Cilt. Amman: Dârü’l-Fikr, 1415/1995.
İbn Asâkir, Ebu’l-Ḳâsım Ali b. el-Ḥasen. el-Erbaûn fi’l-hıs̱s̱i ale’l-cihâd. thk. Abdullah b. Yûsuf. Kuveyt: Dârü’l-Hulefâ li’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1404/1984.
İbn A‘sem, Muhammed b. Aḥmed. Kitâbü’l-fütûḥ. Nşr. Ali Şîrî. 4 Cilt (8 Kitap). Beyrut: Dârü’l-Edvâ, 1411/1991.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Meârif, 1410/1990.
İbn Miskeveyh, Ebû Alî Aḥmed b. Muḥammed b. Yaʿḳûb. Tecâribü’l-ümem ve't-teʿakıbü'l-himem. nşr. Ebü’l-Ḳâsım İmâmî. Tahran: Surûş, 2000.
İbnü'l-Esîr, Ebü’l-Ḥasen Ali b. Ebü’l-Kerem Muḥammed. el-Kâmil fî't-târîḫ. nşr. Ömer Abdusselâm Tedmürî. 10 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1417/1997.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurraḥmân b. Ali. el-Muntazam fî târîḫi'l-mülûk ve’l-ümem. nşr. Muḥammed Abdulkâdir Atâ, Mustafa Abdulkâdir Ata. 17 Cilt. Beyrût: Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
Kitâbü’l-uyûn ve’l-ḥadâiḳ fî aḫbâri’l-ḥaḳâiḳ. nşr. M. J. De Goeje. Bağdâd: Mektebetü’l-Müsennâ, 1871.
Lev, Yaacov. “The Jihad of Sultan Nur Al-Din of Syria (1146-1174): History and Discourse”. Jerusalem Studies in Arabic and Islam 35 (2008), 228-284.
Lindsay, James Earl. Proffesors, Prophets, and Politicians: ‘Ali Ibn ‘Asakir’s Ta’rikh Madinat Dımashq. Madison: The University of Wisconsin-Madison, Doktora Tezi, 1994.
Mes‘ûdî, Ebü’l-Ḥasen Ali b. Ḥüseyin. Mürûcü’z-ẕeheb meâdinü’l-cevher. thk. Kemâl Ḥasan Mer‘î. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1425/2005.
Mourad, Suleiman A.- Lindsay, James E. The Intensification and Reorientation of Sunni Jihad Ideology in the Crusader Period. Leiden-Boston: Brill, 2003.
Ocak, Ahmet Yaşar. “Battal Gazi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 16. 02. 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/battal-gazi
Ostrogorsky, Georg. Bizans Devleti Tarihi. Türkçe çev. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2011. Poyraz, Mevlüt. “Antakya’nın Haçlılarca İşgali Üzerine Bir Değerlendirme”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 6/13 (2018), 189-202.
Santoro, Anthony R. Byzantium and Arabs During The Isaurian Period 717-802 A. D. New Jersey: The Graduate School of Rutgers-The State University of New Jersey, Doktora Tezi, 1978.
Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Muzaffer Yûsuf b. Ḳızoğlu. Mir’âtü’z-zamân fî tevârîḫi'l-a‘yân. nşr. Muḥammed Berekât, Kâmil Muḥammed el-Harrât, Ammâr Reyhâvî, Muḥammed Rıdvân Arkusâvî, Enver Tâlib, Muḥammed Mu‘tez Kerîmüddîn, Zâhir İshak, Muḥammed Enes Elhan, İbrahim ez-Zibâk. 23 Cilt. Dımaşk: Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1434/2013.
Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muḥammad b. Cerir. Târîḫü’r rusul ve’l-mülûk ve sılatü târîhi’t-Ṭaberî. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Meârif, 1387/1967.
The Chronicle of Zuqnin. İng. çev. Amir Harrak. Toronto: Pontificial Institute of Medieval Studies, 1999.
Theophanes the Confessor. The Chronicle of Theophanes the Confessor. İng. çev. Cyril Mango-Roger Scott. Londra: Clarendon Press, 1997.
Ya‘ḳûbî, Ebû Ya‘ḳûb b. Ca‘fer b. Vehb. Târîḫü’l-Ya‘ḳûbî. thk. Abdülemir Mühennâ. 2 Cilt. Beyrut: Şirketü’l-ilmî li’l-matbûât, 1431/2010.
Yâḳût el-Ḥamevî, Ebû Abdullâh. Muʿcemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1995.
Yazıcı, Hüseyin. “Sîretü’l-Emîre Zâtilhimme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 07.12.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/siretul-emire-zatilhimme
Ẕehebî, Şemsüddîn Ebû Abdullâh Muḥammed. Siyerü aʿlâmi'n-nübelâ. nşr. Şuayb el-Arnâvut. 29 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.