Büyük Selçuklular Dönemi Siyasî Çekişmelerinde Belh’in Yeri Ve Önemi

Siyasi olaylar kaleme alınırken, çoğunlukla, sebep-sonuç ilişkisi çerçevesinde olayların tarafları üzerinden bir aktarıma gidilir. Bununla birlikte iki tarafın güç mücadelesinden etkilenen bir diğer taraf da yönetilen konumundaki halk ve onların ikamet ettikleri şehirlerdir. Kaybedilen veya kazanılan her mücadele olumlu veya olumsuz yönden şehirleri etkilemektedir. Aynı zamanda şehirler de, sahip oldukları tarih, gelenek ve kültürle hâkimlerine önemli katkılarda bulunurlar. Biz de bu çalışmamızda ortaçağ boyunca Horasan bölgesinin en önemli şehirlerinden biri olan Belh’in Büyük Selçuklu Dönemi’ndeki siyasi durumunu, Selçuklu hâkimiyetinin şehirlerde nasıl karşılandığını, Selçuklular ile halk arasında kurulan ilişkileri ve Selçuklu hâkimiyetine gösterilen tepkilerin arkasında yatan siyasî, dinî/mezhebî ve iktisadî gerekçeleri ana kaynaklar ışığında incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Büyük Selçuklular, Belh, Horasan, Oğuzlar, Sencer

The Place and Importance of Balkh in the Political Struggles of the Great Seljuks Period

While political events narrating, mostly, they are transferred within the framework of cause-and-effect relationship. Nevertheless, the sides who are affected from the power struggle are people people and cities where they are resident. Results of every struggle even if they were lost or won affects cities in positive or negative directions. At the same time cities have significant contributes to their governors with their history, tradition and culture which they have.Eleventh century is a reshaped period of the stage of history, in which the new states gained power by changing the balance of power. During this period, on the one hand, some states have lost their territorial dominance, on the other hand some other states have expanded their control of the region. The most affected places by the changing balance are the cities which have political, economic and geographical significance. Statesmen who aware establishing dominance contribute their sovereignty had developed their strategy over the dominate the major cities of this time. The city of Balkh, was a gateway for the Ghaznavids and Karakhanids to Khorasan and, was in a key position for the Seljuks to the defense of Khorasan. Therefore during the this period Balkh was counted between the cities which will be capture the first. We also, in our study, will try to analyze political status of Balkh, one of the most important cities of Khorasan region during the medieval age, how people react against Seljuks rule, relationships established between people and Seljuks and political, religious/sectarian and economic reasons behind the reaction against to the Seljuk rule, in the light of main sources.

Keywords:

Great Seljuks, Balkh, Khorasan, Oguz, Sanjar,

PDF

___

• Ahmed b. Mahmud (1977). Selçukname I-II. Haz. Erdoğan Merçil, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Agacanov, S. G. (2006). Selçuklular. Rusça’dan çev. Ekber N. Necef, Ahmet R. Annaberdiyev, İstanbul: Ötüken.
• Beyhakî, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin (1326hş.). Tarih-i Beyhakî. Nşr. Saîd Nefîsî, I-III, Tahran.
• Bundârî, El-Feth Ali b. Muhammed (1943). Zübdetü’n-Nusra ve Nuhbetü’l-Usra: Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi. Çev. Kıvameddin Burslan, İstanbul: Maarif Matbaası.
• Ebu’l-Ferec, Gregory (1987). Ebu’l-Ferec Tarihi. Çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara: T.T.K. Basımevi.
• Ebu’l-Fidâ, İsmail b. Ali b. Muhammed (1286). Tarihu Ebu’l-Fida: el-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer, Darü't-Tıbaati’l-Amire.
• Hüseynî, Sadre’d-Din Ebu’l-Hasan Ali b. Nâsır (1999). Ahbâru’d-Devleti’s-Selçukiyye. Çev. Necati Lugal, Ankara: T. T. K. Basımevi.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim (1966). el-Kamil fi’t-Tarih, Beyrut. Çev. Abdülkerim Özaydın 1987, İstanbul: Bahar Yayınları.
• Kafesoğlu, İbrahim (2000). Harezmşahlar Devleti Tarihi, Ankara: T.T.K.
• Kafesoğlu, İbrahim (2014). Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kafesoğlu, İbrahim (2014). Sultan Melikşah Devrinde Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kazvînî, Hamdullah b. Ebû Bekir b. Ahmed Hamdullah Müstevfî (1364hş.). Tarih-i Güzîde. Tahran.
• Köymen, Mehmet Altay (1976). Tuğrul Bey ve Zamanı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Köymen, Mehmet Altay (1991). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi Cilt V: İkinci İmparatorluk Devri, Ankara: T.T.K.
• Köymen, Mehmet Altay (2011). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, I. Cilt: Kuruluş Devri, 4. bsk., Ankara: T.K.K.
• Le Strange, Guy (2015). Doğu Hilafetinin Memleketleri (Mezopotamya, İran ve Orta Asya) İslam fetihlerinden Timur Zamanına Kadar, çev. Adnan Eskikurt-Cengiz Tomar, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Merçil, Erdoğan (2011). Selçuklular -Makaleler-, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Nîsabûrî, İmam Zahir’ed-Din (1332hş.). Selçuknâme. Haz. Ebû Hamid Muhammed b. İbrahim, Tahran.
• Özaydın, Abdülkerim (2001). Sultan Berkyaruk Devri Selçuklu Tarihi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Özgüdenli, Osman G. (2013). Selçuklular I. Cilt: Büyük Selçuklu Devleti Tarihi (1040-1157), İstanbul: İSAM Yayınları.
• Piyadeoğlu, Cihan (2012). Güneş Ülkesi Horasan Büyük Selçuklular Dönemi, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Râvendî, Muhammed b. Ali b. Süleyman (1921). Rahatu’s-Sudûr ve Ayetü’s-Surur. Edit. Muhammed İkbal, Leyden.
• Reşidüddin, Fazlullah (1960), Cami’ut-Tevarih. Yay. Ahmed Ateş, Ankara: T.T.K. Basımevi. Çev. Erkan Göksu vd. (2011). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Sanaullah, Mawlawi F. (1938), The Decline of the Saljuqid Empire,, Calcuta: University of Calcuta
• Sıbt İbnü’l-Cevzî (1968), Mir’âtü’z-Zeman fi Tarihi’l-Âyan. Yay. Ali Sevim, Ankara: T.T.K. Basımevi,. Çev. Ali Sevim (2011), Ankara: T.T.K. Basımevi.