Türkiye Türkçesi ile Kırgız Türkçesindeki Deyimlerin Anlam Ağından Hareketle Üzülmek- Mutsuzluk İlişkisi

Bu çalışmada; dilimizdeki (Türkiye Türkçesi ve Kırgız Türkçesindeki durumu dikkate alınarak/karşılaştırılarak) yaygın kullanım şekli ve anlam ağı açısından genel olarak mutsuzluk kavram alanıyla ilişkili bir eylemin adı olan üzülmek fiilini, kendi etrafında oluşturduğu kavram alanıyla birlikte ele aldık. Üzülmek fiili etrafında oluşan kavram alanını incelerken özellikle dilimizdeki deyimlerden istifade ettik. Her iki lehçenin deyimleriyle ilişkili yapılmış çalışmaların taranmasıyla Türkiye Türkçesinde konuyla ilişkili 80 deyim, Kırgız Türkçesinde de 21 deyim tespit ettik ve deyimlerdeki kalıplaşmış ifadeleri birer yargı biçimine dönüştürerek, ifadeleri oluşturan zihnin, üzülmek eylemi ile hangi kavramları ilişkilendirdiğini gün yüzüne çıkarmayı hedefledik. Bu sayede Türkçe konuşan insanların üzülmek kavramını işlerken kültürümüzün hangi kodlarını esas aldıklarını, mutsuzluk hissini ifade ederken daha çok tabiattan mı, çevreden mi yoksa insandan mı etkilendiklerini anlamaya çalıştık. Ayrıca, Türkçede mutsuzluk kavramını ifade eden sözlerin arka planındaki zihinsel sürecin inanç sistemiyle ne kadar ilişkili olduğunu da tespit etmeye çalıştık.

The Semantic Relationship between “Worry” and “Unhappiness” in Turkish with Reference to the Semantic, and Lexical Meanings of Idioms in Turkey Dialect and Kyrgyz Dialect

  In a Turkish dictionary; the verb “üzülmek” (it; henceforth, will be used as worry) is meant that being subject to action of sadden, or feel sadness.  “üzülmek” which is considered with unhappiness in general, is related to many terms especially concept of worry. In this work, we dealt “worry” verb in our language (by considering/comparing its situation in Turkey Turkish and Kirghiz Turkish).  We utilized from the idioms in our language while examining the concept space that is formed round the “worry” verb. . By this research, we have detected 80 idioms related with this subject in Turkey Turkish, 21 idioms in Kirghiz Turkish and we aimed to reveal that the mind that forms expressions, associates “worry” verb with which concepts, by transforming stereotyped expressions in idioms, to a sentence form. So, we tried to understand that the people speaking Turkish emphasize which codes of our culture, whether the people be effected by nature itself or human aspects while they are expressing the “worry” concept.  It is known that “worry” is a way of naming an abstract feeling. Consequently, we aimed to determine whether Turkish-talking-people create a link between abstract and concrete concepts while they are stating this feeling, and if they do which specific concepts they are. We; moreover, tried to understand the cognitive process behind the creation of the words which are related to the concept of “worry” are how much relevant with the belief system (pantheon). In this examination, it is aimed to identify that vocabulary relevant to concept of unhappiness in Turkey-Turkish and Kyrgyz-Turkish idioms. It is aimed to be revealed with this comparison that in both dialects, existing vocabulary which is related to unhappiness concept whether they have common background in the way of linking the concept with the words, and if they so what the statistics is of it.

___

  • • ATALAY, Besim, (2006), Divanû Lügati’t- Türk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
  • • BİRCAN, Hasan Hüseyin (2001), İslam Felsefesinde Mutluluk, İz Yayıncılık, İstanbul.
  • • DOĞAN, Levent, (2005), “Türk Dilinde Organ Adları Üzerine Bir İnceleme – Ana ve Ara Temel Kelimeler” Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 1, Haziran, s. 142-164.
  • • KİNDİ, (1998), Üzüntüden Kurtulma Yolları (el-Hîle li-def´i’l-ahzân), Çeviri ve Metin Tahkiki: Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
  • • KOMİSYON, (2009), Türkçe Sözlük (Hazırlayan: Şükrü Haluk Akalın ve başkaları), 10. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
  • • KONKOBAYEV, Kadıralı, Cüzökan Osmanova ve Şeralı Caparov, (2001), Kırgız Dilinin Deyimler Sözlüğü, Manas Üniversitesi Yayınları, Bişkek.
  • • YUDAHİN, K.K., (2011), Kırgız Sözlüğü, (Türkçeye Çeviren: Abdullah Taymas), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
  • • YÜCE, Bilgin (2005), Kutadgu Bilig Mutluluk Bilgisi, (Hazırlayanlar: Bilgin Yüce- Orkun Uygur- Turan Köktürk), İlya Yayınları, İzmir.