SELEFÎLİK BİR MEZHEP Mİ YOKSA BİR DÜŞÜNME TARZI MI? SELEFİ DÜŞÜNCENİN ŞİFRELERİNE

Bu makalede geçmişten günümüze selefi düşünceyi var eden temel dinamiklerin tespitine çalışılacaktır. Selefilik bir mezhep değildir. O daha ziyade korumacı bir zihniyet ve dünya görüşüdür. İslam dünyasının sosyo-kültürel olarak istikrarsızlaştığı ortamlarda mevcut dini kabullere tepki olarak ortaya çıkan reaksiyoner bir başkaldırıdır. Aynı zamanda o, bir mezhebin sınırlarına sığmayacak kadar yayılmacı ve müdahaleci bir din anlayışıdır. Teknik bir tabir olarak selefilikten bahsediliyorsa bunun karşılığı muhtemelen Hanbeliliktir. Selefilik bir zihniyet olarak Hanbeliliğin sınırlarını aşmış hatta tarihi olarak en büyük muhalifi olan ehl-i rey ekolünün mirasçılarının zihni alt yapısını dahi işgal etmeyi başarmıştır. Bu çalışma, bir zihniyet olarak -en genel ismiyle- selefi düşüncenin üzerine oturduğu zemini tahlil etmeyi hedeflemektedir. Böylelikle hem, en klasiğinden modernine kadar selefi düşüncenin kodlarını deşifre etmeyi hem de bu zihniyetin hangi bakımlardan sünnî kelam sistemine nüfuz edebildiğini göstermeyi amaçlamaktadır.

Is Salafism A Sect or a Thinking Style? An assessment on Salafi Thought's Secrets

We aimed to identify basic dynamics of Salafi thought throughout history. Salafism is not a sect. Rather, it is a protectionist mindset and world view. It is a reactionary revolt against current religious acceptances in regions where sociocultural world of Islam destabilized. Moreover, its expansionist and interventionist approach does not fit the boundaries of a religious sect. As a technical term "Salafism" is probably considered as "Hanbelism". As a mindset "Salafism" exceeded the borders of "Hanbelism" and even succeeded to invade mental infrastructure of heirs of its archenemy "ehl-i rey school". This study aimed to investigate the grounds for Salafi thought as a mentality by deciphering the codes of its inner workings from classical to modern times and tried to demonstrate how well it penetrated the Sunni theological system.

PDF

___

Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, Kitabü's-sünne, Beyrut: Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1985.
Ahmed Emin, Fecrü'l-İslâm, Kahire: Mektebetü'n-Nehzati'l-Mısriyye, 1965.
Ahmed Emin, Duha'l-İslâm, Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, ts.
Ahmed İbn Hanbel, Kitabü'-zühd, nşr. Mehmed Emin İhsanoğlu, İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
Akbulut, Ahmet, Sahabe Devri Siyasi Hadiselerinin Kelami Problemlere Etkisi, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1992.
Akbulut, Ahmet, "Selefîliğin Teolojik ve Düşünsel Temelleri", Tarihte ve Günümüzde Selefilik, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
Akoğlu, Muharrem, Mihne Sürecinde Mutezile, İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
Akyüz, Niyazi, "Dinlerin Teşekkülünde Dini Liderlerin Karizması", Dinî Araştırmalar, 1999, C: I, Sy: 3, s. 43-64.
Apaydın, H. Yunus, "Zahiriyye", DİA, XLIV.
Atay, Hüseyin, "Ehlü'd-Dirâye-Ehlü'r-Rivâye", Tarihte ve Günümüzde Selefîlik, 2014, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
Aydınlı, Abdullah, "Adâlet", DİA, I.
Bağdâdî, Ebu Mansûr Abdulkahir, Mezhepler Arasındaki Farklar, trc. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
Buhârî, Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu's-sahîh, tahk. Mustafa Dîb el-Buğâ, Dimeşk: Dâru'l-ulûmi'l-İnsâniyye, 1993.
Büyükkara, Mehmet Ali, İhvan'dan Cüheyman'a Suudi Arabistan ve Vehhâbîlik, İstanbul: Rağbet Yayınları 2003. Anabilim Dalı, Dârimî, Osman b. Saîd, Reddü'l-İmam ed-Dârimî Osman b. Saîd alâ Bişr el-Merîsî, nşr. Muhammed Hâmid el-Fikî, Beyrut: Darü'l-Kütüb'l-İlmiyye, 1358.
Dârimi, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, Sünenü'd-Dârimî, tahk. Fevvâz Ahmed Zemirli, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-Arabî, 1457.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî, Sünenu Ebû Davud, tahk. Muhammed Abdülaziz el-Hâlidî, Beyrut 1996.
Evkuran, Mehmet, "Bir Kriz Teolojisi ve Toplumsal Hareket Olarak Selefilik", İlahiyat Akademi Dergisi, Cilt:1, sayı, 1-2.
Güler, Zekeriya, "Selefî Hareketin Tarihi Kökenleri ve Yöntem Problemi", Marife Dergisi, 2009, Sy: 9.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b., Sâbit Şerefü ashabi'l-hadîs, tahk. M. Said Hatiboğlu, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 1991.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, er-Rihle fî talebi'l-hadîs, tahk. Nureddin Itr, Şam 1975.
İbn Abdirrabbih, Ahmed b. Muhammed, İkdü'l-ferîd, nşr. Ahmed Emin v.dğr., Kahire 1949-1965.
İbn Âbidin, Hâşiyetü reddi'l-muhtar ale'd-Dürri'l-muhtar, İstanbul 1984.
İbn Ebû Ya'lâ, Ebul-Hüseyin İbnü'l-Ferrâ Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin Bağdadî Hanbelî, Tabakâtu'l-Hanâbile, nşr. Muhammed Hamid el-Fıki, Beyrut: Dârü'l- Marife,ts.
İbn Hıbbân, Muhammed b. Ahmed Ebû Hâtim et-Temîmî, Kitâbu'l-mecrûhîn mine'l- muhaddisîn ve'l-metrûkîn, tahk. Mahmud İbrahim Zayed, Beyrut: Dâru'l-Marife (3 cilt bir arada),1992.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim el-Meârif, tahk. Servet Ukkâşe, Kahire 1981.
İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim, Tevîlü muhtelifi'l-hadîs, thk. Mu- hammed Muhyiddin el-Asfar, Beyrut: Mektebetü'l-İslamî, 1989.
İbn Teymiyye, Ebû'l-Abbâs Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalîm b. Mecmûu Fetâvâ Şeyhi'l- İslam Ahmed b. Teymiyye, nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, Riyad, ts., XIII.
İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim, Nakzu'l-mantık, Kahire 1951.
İşcan, Mehmet Zeki, "Selefiliğin İhyacılığı ve Dini Düşüncede Yenilik", Marife, Yıl:9, Sayı:3 (2009).
İşcan, Mehmet Zeki, "Selefîliğin Temel Esasları ve Sosyo-Politik Arka Plan", Tarihte ve Günümüzde Selefîlik, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
İşcan, Mehmet Zeki, Selefilik İslami Köktenciliğin Tarihi Temelleri, İstanbul: Kitapyayıne- vi,2014.
Kazanç, Fethi Kerim, "Selefiyye'nin Nass ve Metot Ekseninde Din Anlayışı ve Sonuçları", Kelam Araştırmaları Dergisi, C: VIII, Sayı: 1 (2010).
Kurtûbî, Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî el-Câmiu li-ahkâmi'l-Kur'ân, Kahire: Daru Kütübi'l-Mısriyye, 1963.
Kurtûbî, Ebû Amr Yûsuf b. Abdilber en-Nemerî, Câmiu'l-beyâni'l-ilm ve fazlihî ve mâ yenbağî fî rivâyetihî ve hamlihî, nşr.Abdülkerim el-Hatîb, Beyrut: Dârü'l-kütübi'l- ilmiyye, ts.
Kutlu, Sönmez, "İslam Düşüncesinde Tarihsel Din Söylemi", İslamiyat, C. IV, Sayı: 4 (2001).
Kutlu, Sönmez, İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2000.
Lâlekâî, Hebetullah b. Hasan b. Mansur, İtikâdu ehli's-sünne, Riyad 1402.
Mücteba Uğur, "Udûl", Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
Müslim, Ebü'l-Hüseyin İbn Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî, el-Câmiu's-sahîh, thk. Mu- hammed Fuâd Abdülbaki, Beyrut, ts.
Özaydın, Abdülkerim, "Asr-ı Saadet", DİA, III.
Öztürk, Mustafa, "Selefilik ve Tevil Üzerine", Marife Dergisi, 2009, Sy: 9.
Sâbûnî, Nureddin, el-Bidâye fî usûli'd-dîn, tahk. Bekir Topaloğlu, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995.
Sancar, Faruk, "Bağnaz Bir Selefî Mi, Endişeli Bir Entelektüel Mi? (İbn Teymiyye'nin Eleştirel ve Reaksiyoner Karakteri Hakkında)", Dini Araştırmalar, C:18, Sayı: 46.
Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhim b. Mûsâ b. Muhammed el-Gırnâtî, İtisâm, nşr. Ahmed Ab- düşşâfî, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1191.
Şehristânî, Ebü'l-Feth Taceddin Muhammed b. Abdülkerim, tahk. Ahmed Fehmî Mu- hammed, el-Milel ve'n-nihal, Beyrut: Dâru'l-Kütübü'l-İlmiyye, 1986.
Taftâzânî, Sadeddin Şerhu'l-makâsıd, tahk. Abdurrahman Umeyre, Beyrut: Âlemü'l- Kütüb, 1998.
Uludağ, Süleyman, İslam Düşüncesinin Yapısı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1994.
Watch, J., Din Sosyolojisi, Çev. Ünver Günay, Kayseri 1990.
Watt, W. Montgomery, İslam Nedir?, trc. Elif Rıza, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1993.
Yılmaz, Sabri Kelamda Tevil Sorunu, Ankara: Araştırma Yayınları, 2009. ııı