Ahlâk Eğitiminde Kullanılan “Hülâsa-i Mekârim-i Ahlâk” taki Soru Cevap Tekniğinin Analizi

Günümüzde olduğu gibi geçmişte de eğitim öğretim sürecinin hemen her aşamasında kullanılan soru cevap tekniğinin önemi yadsınamaz bir gerçektir. Osmanlı mektep sisteminde kullanılan ders kitaplarından iyi bir şekilde faydalanmak için çoğu ders kitabı soru cevap şeklinde yazılmıştır. Bu tür kitaplar aynı zamanda bir ders materyali olarak da kullanılmıştır. Bunlardan bir tanesi de bu çalışmanın konusunu oluşturan Hülâsa-i Mekârim-i Ahlâk isimli kitaptır. Eseri önemli kılan husus, soru cevap tekniğini kullanarak yazılmasının yanında nazarî ahlâkı merkeze almasıdır. Zira mektep sisteminin müfredatındaki ahlâk dersine ait diğer kitaplar ağırlıklı olarak vazife anlayışını merkeze alan bir yaklaşımla yazılmıştır. Çalışmamızın amacı; ahlâk eğitiminde kullanılan Hülâsa-i Mekârim-i Ahlâk isimli eserdeki soru cevap tekniğinin analizini yapmaktır. Çalışmada cevabını aradığımız husus eserde kullanılan soru cevap tekniğinde nasıl bir yolun izlendiğini ve soruların niteliğinin ne olduğunu tespit etmektir. Bu bağlamda ortaya konulan problemin çözümünde nitel araştırma desenine uygun bir şekilde nitel veri toplama yöntemlerinden doküman incelemesine, verilerin çözümlenmesinde içerik analizine başvurulmuştur. Bu kapsamda öncelikle çalışmanın konusunu oluşturan eserdeki sorular sınıflandırılmıştır. Daha sonra eserde kullanılan soru cevap tekniğinin öğretim yöntem ve teknikleri ile mantık ilmi açısından analizi yapılmıştır. Sonuçta, kitaptaki soruların bilişsel ve duyuşsal alana hitap ettiği görülmüştür. Mantık ilminde varlığın anlaşılmasına ilişkin yöneltilen temel sorulardan en çok “nedir?” soru edatının kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Din Eğitimi, Ahlak Eğitimi, Mekârim-i Ahlak, Soru Cevap Tekniği, Bilişsel ve Duyuşsal Alan

Analysis Of The Question Answer Technique In Hülâsa-i Mekarim-i Ahlak Used In Moral Education

The importance of the question and answer technique, used in almost every stage of the education process in the past and today, is undeniable. Thiande is used at nearly every step of the teaching process. Most texts were written in the form of questions and answers to make good use of the textbooks used in the Ottoman school system. Such books have also been used as a course material. One of these is the book called Hülâsa-i Mekârim-i Ahlâk, which is the subject of this study. The work is necessary because it is written using the question and answer technique and focuses on nazari morality. Because the other books belonging to the morality lesson in the school system's curriculum are mainly written with an approach that centers on the understanding of duty. This study aims to analyze the question and answer technique in the work called Hülâsa-i Mekarim-i Ahlâk, which is used in moral education. The issue that we seek the answer to in the study is to determine what kind of way is followed in the question and answer technique used in the work and the nature of the questions. In this context, document analysis, one of the qualitative data collection methods, was used to solve the problem, and content analysis was used in the data analysis. In this context, the questions in the work, which is the subject of the study, were classified. Then, the question and answer technique used in the work was analyzed regarding teaching methods techniques and logic. As a result, it was seen that the questions in the book addressed the cognitive and affective domains. Of the fundamental questions posed about the understanding of existence in the science of logic, the most common is “What is it?” it has been determined that the preposition question is used.

Keywords:

Religious Education, Moral Education, Mekarim-i Ahlak, Question and Answer Techniques, Cognitive and Affective Domain,

PDF

___

Abdullah Şevket (İçelli). Ahlâk-ı Dinî. İstanbul: Hürriyet Matbaası, 1328.
Ağırakça Pehlivan, Gülsüm. Mekteplerde Ahlâk Eğitimi ve Öğretimi (1839-1923). İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
Ahmed Nazif. Ahlâk-k Diniye ve Vezâif-i İslâmiye. İstanbul: Matbaa-i Ahmed Kâmil, 1331.
Ali Seydi. Ahlâk-ı Dinî (Vezâif Nazariyesi Üzerine Müretteb). Dersaâdet: Kanaat Matbaası, Birinci Tab’ı., 1329.
Arslan, Ali - Cevat Eker (ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları, 3. Basım., 2020.
Bloom, Benjamin S. (ed.). Taxonomy of Educational Objectives: The Classification of Educational Goals- Handbook 1 Cognitive Domain. Michigan: Longmans, 1956.
Borich, Gray D. Etkili Öğretim Yöntemleri “Araştırma Temelli Uygulama”. çev. M. Bahattin Acat. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 8. Baskı., 2017.
Bursalı Mehmet Tahir bin Rıfat. Ahlâk Kitaplarımız. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1325.
Çapak, İbrahim. Ana Hatlarıyla Mantık. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Baskı., 2013.
Ebû Hâmid el-Gazzâlî. Mi’yâru’l-İlm. çev. Ali Durusoy. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
Ebû Ya’kûb Es-Sekkâkî. Miftâhu’l-Ulûm: Belâgat. çev. Zekeriya Çelik. İstanbul: Litera Yayıncılık, 1. Basım., 2017.
F. Oliva, Peter - R. Gordon, William II. Program Geliştirme. çev. Kerim Gündoğdu. Ankara: Pegem Akademi, 2018.
Ferid. Mebâdi-i Felsefeden İlm-i Ahlâk. Ankara: Vilayet Matbaası, 1339.
Güçtekin, Nuri. “İstanbul’daki Özel İslam Mektepleri (1873-1922)”. Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 22 (2012), 1-40.
Habib Efendi. Hülâsa-i Rehnümâ-yı Fârisî. İstanbul: Karabet, İkinci Tab’ı., 1316.
Hüseyi Râci. Telhîsü’l-İnşâ. İstanbul: Âlem Matbaası, 1312.
Hüseyin Hıfzı. Hülâsa-i Tarih-i İslâm. İstanbul: Şirket-i Mürettebiye Matbaası, 1324.
Hüseyin Hıfzı. Sualli Cevaplı Musavver Talim-i Coğrafya. İstanbul: Şirket-i Mürettebiye Matbaası, 1324.
Hüseyin Hıfzı. Sualli ve Cevaplı Muhtasar İlmihâl. Dersaâdet: Selanik Matbaası, Beşinci Tab’ı., 1328.
Hüseyin Hıfzı. Zübde-i Mantık yahut Sualli Cevaplı İsagoci. Dersaâdet: Şirket-i Mürettebiye Matbaası, 1322.
Işık, Şerife (ed.). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi, 8. Basım, 2020.
İbn Hazm. Et-Takrîb Li-Haddi’l-Mantık. çev. İbrahim Çapak. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
Kazım. Telhîs-i Hukuk-ı Mevzûa. İstanbul: Ahmet İhsan ve Şürekâsı, Tab’-I Sâni., 1313.
Koca, Suat. Hadis ve Ahlâk. İstanbul: Kuramer, 2020.
Levend, Agâh Sırrı. “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 89-115.
Lorin W. Anderson, David R. Krathwohl (ed.). Öğrenme Öğretim ve Değerlendirme İle İlgili Bir Sınıflama. çev. Durmuş Ali Özçelik. Ankara: Pegem Akademi, 4. Baskı., 2021.
Mahmud Cevad, İbnü’ş-Şeyh Nâfi. Maârif-i Umûmiyye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı. Matbaa-i Âmire, 1338.
Mehmet Abdülkadir. Çocuklarıma Küçük Resimli Haritalı İslâm Tarihi. Mürettibîn-i Osmaniye Matbaası, 1329.
Mehmet Abdülkâdir. Hülâsa-i Mekârim-i Ahlâk. Dersaâdet: Kütübhâne-i Saâdet, 1326.
Mehmet Abdülkâdir. Mekârim-i Ahlâk. Dersaâdet: Kütübhâne-i Saâdet, 1326.
Mehmet Sâdık Rıfat Paşa. Risâle-i Ahlâk. Tophâne-i Âmire Matbaası, 1285.
Mihrî. Mutavvel Sarf-ı Osmanî. Dersaâdet: Matbaa-i Nişan Berberyan, Tab’-I Sânî., 1304.
Mustafa. Telhîsü’l-Mülahhas İlmihâl. Dersaâdet, 1324.
Osmanzâde Hüseyin Vassâf. Hülâsa-i Coğrafya-yı Umumî. İstanbul, 1309.
Öztürk, Faruk. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ahlak Kitapları”. Kebikeç 9 (1998), 31-39.
Sâtı Bey. Fenn-i Terbiye. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2017.
Selim Sabit. Rehnümâ-yı Muallimîn. Dâru’t-tıbâati’l-âmire, ts.
Süleyman Zühdî Ziştovi. Mantıku’t-Tayr Risâlesi. Dersaâdet: Mahmud Bey Matbaası, 1304.
Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 8. Basım, 2011.
Maârif-i Umumiye Nezâreti’ne Merbût Bi’l-cümle Mekâtibin Ders Cetvelleridir. İstanbul: Asır Matbaası, 1320.
“Tedrisâtta İsticvâb”. Tedrisât-ı İbtidâiye Mecmuası 1/10 (1326), 177-180.