Two Degrees of Grammaticalization of a Turkic Postverb

‛Görmek ve ‛bakmak fiilleri çeşitli Türk dillerinde ard-fiil olarak kullanılmak suretiyle dilbilgiselleşmiştir. Bu makale sözkonusu ard-fiillerin işlevleri üzerine yapılmış çalışmaları deǧerlendirerek bunların betimlenmesi konusunda yeni bir yaklaşım ortaya koymaktadır. Kör- / gör- ve ba - ve ara- gibi eşanlamlı fiiller iki aşamalı bir dilbilgiselleşme sürecinin sonucu olarak iki farklı işlevde kullanılmaktadır. Bu ard-fiilli yapıların ifade ettiǧi işlevlerden biri ikoniktir ve sözlüksel fiil birleşimlerine daha yakındır. İkonik olmayan diǧer işlev ise ileri seviyede dilbilgiselleşme göstermektedir. Çeşitli Türk dillerinden alınmış örneklerle bu kullanımlar ortaya konacaktır.

Turkic verbs meaning to see, to look have been grammaticalized as postverbs in several languages. This article reviews previous accounts of the functions of these postverbs and suggests a new approach to their description. Postverbs based on kör- / gör- to see and synonymous verbs such as ba - and r - to see, to look are used in two different functions as a result of a two-step grammaticalization process. One of the functions conveyed by the postverb constructions is iconic and closer to a combination of lexical verbs. The other function, implying a non-iconic reading. represents a higher degree of grammaticalization. Examples taken from different Turkic languages will illustrate the usages.

___

Ağcagül, S. (2009). Aktion le Oper toren im Türkischen mit beson erer Berücksichtigung es Türkei- un Ir ntürkischen. Mainz: Johannes GutenbergUniversität.

Dissertation zugänglich unter URN: urn:nbn:de:hebis:7720114. URL: http://ubm.opus.hbz-nrw.de/volltexte/2009/2011/.

Anderson, G. D. S. (2006). Auxiliary verb constructions. (Oxford Studies in Typology and Linguistic Theory) Oxford: Oxford University Press.

Ayverdi, İ. (2010). Mis lli bü ük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı.

Bacanlı, E. (2009). Kılınış k tegorisi ve kılınışs l belirle ici ol r k r ımcı fiiller. (Asal Yayınları 5.) Ankara: Asal Yayınevi.

Clark, L. (1998). Turkmen reference grammar. Wiesbaden: Harrassowitz.

Clauson, G. Sir (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: Clarendon.

Demir, N. (1992). Postverbien im Türkischen: unter beson erer Berücksichtigung eines sü n tolischen Dorfs i lekts. (Turcologica 17.) Wiesbaden: Harrassowitz.

Deny, J. (1921). Grammaire de la langue turque. Dialect osmanli. Paris: Leroux.

Eckmann, J. (1966). Chagatay manual. (Indiana University Publications, Ural-Altaic Series 60.) Bloomington: Indiana University.

Erdal, M. (2004). A grammar of Old Turkic. Leiden: Brill.

Gencan, T. N. (19794 ). Dilbilgisi. (Türk Dil Kurumu Yayınları 418.) Ankara: Türk Dil Kurumu.

Hacıeminoğlu, N. (1991). Kutbun Husrev ü Ṣirini ve dil hususiyetleri. İstanbul: Maarif.

Hahn R. F. (1991). Spoken Uyghur. Seattle & London: University of Washington.

Heine, B. & Kuteva, T. (2002). World lexicon of grammaticalization. Cambridge: Cambrige University Press.

Ibrahim, A. (1995). Meaning and usage of compound verbs in modern Uighur and Uzbek. Unpublished Dissertation, University of Washington.

Johanson, L. (1971). Aspekt im Türkischen. Vorstu ien zu einer Beschreibung es türkeitürkischen Aspekts stems. (Studia Turcica Upsaliensia 1.) Uppsala: Almqvist & Wiksell.

Johanson, L. (2000). Viewpoint operators in European languages. In: Dahl, Östen (ed.) Tense and aspect in the languages of Europe. Berlin & New York: Mouton de Gruyter. 27187.

Johanson, L. (2011). Grammaticalizaton in Turkic languages. In: Narrog, H. & Heine, B. (eds.) The Oxford handbook of grammaticalization. Oxford: Oxford University Press. 752761.

Krishnamurti, Bh. (2003). The Dravidian languages. (Cambridge Languages Surveys) Cambridge: Cambrige University Press.

Lewis, G. L. (1967). Turkish grammar. Oxford: Clarendon.

Los, B. & Blom, C. & Booij, G. & Elenbaas, M. & van Kemenade, A. (2012).

Morphosyntactic change. A comparative study of particles and prefixes. Cambridge: Cambridge University Press.

Menges, K. H. (1959). Die aralo-kaspische Gruppe. In: Deny, Jean et al. (eds) Philologiae turcicae fundamenta 1. Wiesbaden: Steiner. 434488.

Rentzsch, J. (2005). Aspekt im Neuuigurischen. (Turcologica 65.) Wiesbaden: Harrassowitz.

Scharlipp, W.-E. (1984). Auxiliarfunktionen von Hauptverben nach Konverb in der neuuigurischen Schriftsprache von Sinkiang. Berlin : K. Schwarz.

Schönig, Cl. (1984). Hilfsverben im Tatarischen: Untersuchungen zur Funktionsweise einiger Hilfsverbverbindungen. Wiesbaden: Steiner.

Tekin, T. (1968). A grammar of Orkhon Turkic. (Indiana University Publications 69.) Bloomington: Indiana University. Tömür, X. (20112 ). Hazirqi zaman uighur tili grammatikisi. Beijing: Millatlar Nariyati.

Zhang, D. (2004). Xiàn ài hāsàkè ǔ shǐ òng ǔfǎ [A practical grammar of Modern Kazakh]. Beijing: Chinese Minzu University Press.