Merâgaî’nin ‘Seyahatnâme-yi İbrahim Beg’i Üzerine Bir Değerlendirme

Farsça eleştiri romanlarından söz ederken, yazıldığı dönem içerisinde oldukça ses getiren ve geniş okuyucu kitlesi kazanan Hâcı Zeynülâbidîn-i Merâgaî’nin Seyahatnâme-yi İbrahim Beg ya Belâ-yi Taassub-i U (İbrahim Bey’in Seyahatnâme’si ya da Onun Taassubunun Belası) adlı eserinden mutlaka bahsedilmelidir. 1895 – 1900 yılları arasında üç cilt halinde yazılmış olan Seyahatnâme-yi İbrahim Beg çağdaş İran edebiyatında sahip olduğu edebî öncülüğünün yanı sıra toplumsal ve tarihî büyük bir önemi de haizdir. Eserin yazarı, İran dışındaki sade nesrin en önemli temsilcilerinden biridir. Savunduğu görüşleriyle paralel biçimde ve daha çok eleştirel içerikli adı geçen bu eserini ülkesine duyduğu derin sevgi sonucunda kaleme almıştır. Yazıldığı dönemin siyasal, toplumsal ve kültürel özelliklerini yansıtan, insanların yaşadıkları zor koşulları eleştirel bakış açısıyla anlatan bu eser, sosyal bilimler alanında çalışan araştırmacılar için eşsiz bir kaynak niteliğindedir. Bu çalışmada yazarın hayatı, biçemi ve eseri değerlendirilecek, eser hakkında yapılmış olan eleştiriler karşılaştırmalı olarak verilecek, söz konusu bu eserin çağdaş İran edebiyatındaki öneminden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Fars Dili, İran Edebiyatı, Seyahatname, Eleştirel Romanlar

A Review on Marāga’ī’s work ‘Sīyāhatnāma-i Ebrāhīm Baik’

Keywords:

Fars Dili, İran Edebiyatı, Seyahatname, Eleştirel Romanlar,

PDF

___

Âdemiyyet, Ferîdûn (1980), İdeûlûjî-yi Nehzet-i Meşrûtiyet-i İrân, Tahran: Kânûn-i Ketâb-i İrân. Alevî, Bozorg (1386), Târîh-i Edebiyât-i Muʿâsır-i İrân, Tahran: Câmî. Âryenpûr, Yahya (1379), Ez Sabâ Tâ Nîmâ, Cilt I, Tahran: İntişârât-i Zevâr. Ekber, Muhammed Ali (1384), “Seyahatnâme-i İbrahim Beg; Beyâniyye-yi Aleyh-i Vezʿ-i Movcûd”, Homayeş-i Yeksedomîn Sâlgerd-i Meşrûtiyet, Tahran: Dânişgâh-i Tahran, 72-96. Kanar, Mehmet (1999), Çağdaş İran Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi, İstanbul: İletişim. Kesrevî, Ahmed (1363), Târîh-i Meşrute, Cilt I, Tahran: Sepehr. Kirmânî, Nâzımu’l-İslâm (1357), Târîh-i Bîdârî-yi İrânîyân, İsfahan: Âgâh. Kişâverz, Kerîm (1371), Hezar Sal-i Nesr-i Parsi, C.III, Tahran: Sehâmî.
Merâgaî, Hâc Zeynülâbidin-i (1323), Seyahatnâme-i İbrahim Beg ya Belâ-yi Taassub-i U, Cilt I-III, İsfahan: Âgâh. Mîr Âbidînî, Hasan (2002), İran Öykü ve Romanının Yüz Yılı I, Çev: Derya Örs, Ankara: Nüsha. Mustevfî, Abdullah (1388), Zindegî-yi Men, Cilt II, Tahran: İntişârât-i Zevâr. Safâ, Zebîhullâh-i (2003), İran Edebiyatına Genel Bir Bakış, Çev: Hasan Almaz, Ankara: Nüsha. Sobhânî, Tevfik (1386), Târîh-i Edebiyât-i İrân, Tahran: İntişârât-i Zevâr. Torusdağ, Gülşen ve İşimtekin, Soner (Aralık 2016), “Furug Ferruhzâd'ın “Kâbus” Öyküsü Üzerine Metindilbilimsel Bir Çözümleme”, A.Ü. DTCF Dergisi 56.2: 160-199.