Etik İle Estetik Arasında Türk Edebiyatçısı Yahut Bir Mürşit Olarak Romancı

Yeni Türk edebiyatının başlangıcından itibaren; Rasyonalist Şinasi’den, Romantik Namık Kemal’e ondan Natüralist Nâbizâde Nâzım’a ve orta sınıfın sesi olan Ahmet Mithat’a kadar, sanat ve edebiyatın etik, ahlakî bir vurgusu olması gerektiğine inanan ve bunu dile getiren çok sayıda edebiyatçı saymak mümkündür. Söz konusu etik, ahlakî vurgu Servet-i Fünûn’a gelindiğinde hem daha cılızlaşır hem de daha da önemli olarak –en azından bize göre- farklı bir boyuta taşınıp, etik estetiğin içinde eritilir. Dolayısıyla Birinci ve İkinci dönem Tanzimat edebiyatçıları ile Servet-i Fünûn topluluğu arasındaki ayrışmayı/mesafeyi aynı zamanda bu noktadan da temellendirmek olasıdır. Kabaca ve genel olarak belirtmek gerekirse bu iki tavır, günümüze dek izlerini belirgin yahut örtük biçimde bırakarak devam eder. Edebiyat/estetik ile etik arasında akrabalığı bir postüla olarak kabul edenler ve salt estetiğin dahi etiğe hizmet ettiğine inananlar. Bu yazı daha ziyade birinci grubun zihin yapısına ilişkin kimi irdelemeleri içermekte, bu yapının mesele ettiği ve etmediği bazı problematikleri ortaya koymayı ve bunlar üzerinde düşünmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Edebiyat, etik, estetik, kurmaca

Turkish Man of Letters Between Ethics and Aesthetics or Novelist as a Mentor

PDF

___

Ahmet Mithat (2001), Letaif-i Rivayat, hzl. Fazıl Gökçek-Sabahattin Çağın, Çağrı yayınları. Andı, Fatih (2010), Roman ve Hayat, Akademik Kitaplar, 3. bs. Aytmatov, Cengiz (1991), Beyaz Gemi, çev. Refik Özdek, Ötüken yayınları, 62. bs. Benda, Julien (2006), Aydınların İhaneti, çev. Cem Soydemir, Doğu-Batı yayınları. Borges Sekseninde (2017), Editör: W. Barnstone, çev. Celâl Üster, Can yayınları. Cenap Şahabettin (2011), “Büyük Hasta”, Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 3, hzl. İnci Enginün-Zeynep Kerman, Dergah yayınları, 539-542. Ersoy, Mehmet Akif (2007), Safahat Birinci Kitap, hzl. Fazıl Gökçek, Dergah yayınları. Gökçek, Fazıl (2012), “Ahmet Mithat Efendi’nin Hikâye ve Roman Anlayışı” Küllerinden Doğan Anka, Dergah yayınları, 43-60. Heaney, Seamus (2017), Kuzey, çev. Mustafa Bal, Hece yayınları. İnam, Ahmet (2003), “Ebediyâtını Yitirmiş Edebiyât: Edebiyâtın Edebi Yatık mı?” Doğu Batı, S. 22, 21-36 Karakoç, Sezai (2017), Kıyamet Aşısı, Diriliş yayınları, 15. bs. Kılıç, Savaş (2006), “Hazzın Geceye Sürgünü: Edebiyat ve Siyaset Üstüne Notlar” Notos Öykü, S. 59, 50-55. Llosa, M. Vargas (2014), Genç Bir Romancıya Mektuplar, çev. Emrah İmre, Can yayınları. Manguel, Alberto (2002), Okumanın Tarihi, çev. Füsun Elioğlu, YKY, 2. bs. Mardin, Şerif (2001), “Genel Hatlarıyla Modernleşme” Modernleşme, İslam Dünyası ve Türkiye’nin içinde, Editör: Sabri Orman, Ensar Neşriyat. Nâbizâde Nâzım (2014), “Roman ve Romancı”, Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 3, hzl. İnci Enginün-Zeynep Kerman, Dergâh yayınları, 419-421. Mauriac, François (2006), “Roman”, Din ve Sanat’ın içinde, çev. Burhan Toprak, Hece Yayınları, 2. bs. Mizancı Murat (1994), “Üdebâmızın Nümune-i İmtisâlleri”, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi III’ün içinde, hzl. Mehmet Kaplan vd., Marmara Üniversitesi, 379-440. Pamuk, Orhan (2011), Saf ve Düşünceli Romancı, İletişim yayınları. R. Mahmut Ekrem (2014), Takdir-i Elhan, hzl. Hakan Sazyek vd., Umuttepe yay. Rilke, R. M. (2007), Çünkü Zordur Sevgi, çev. Kâmuran Şipal, Cem yayınları. Tevfik Fikret Dil ve Edebiyat Yazıları (2000), hzl. İsmail Parlatır, TDK. René, Wellek (1971), “Genre Theory, the Lyric and Erlebnis”, Discriminations, Yale University Press, 225-252.