Bingöl Halk İnançları ve Uygulamaları

İnsanoğlu tarih sahnesinde var olmaya başladığından beri hep bir şeylere inanma ihtiyacı hissetmiştir. Bu inancın kaynağını ilahi dinler oluşturmuştur. Ancak zamanla ilahi dinin hükümleri ve öğretileri dışında kalan inançlar da oluşmaya başlamıştır. Bu inançlar, “halk inançları” olarak adlandırılmıştır. Dinî kurallar gibi kesinlik ve katılık taşımayan halk inançları, geçmişten günümüze bir yerden bir yere, bir toplumdan diğer topluma değişiklikler göstererek varlıklarını devam ettirmiştir. Orta Asya Eski Türk inançlarına dayanan göktanrı kültü, atalar kültü, ocak kültü, dağ kültü, ağaç kültü, ateş kültü, su kültü, hayvan kültü ve ölüm kültü gibi kültler, günümüzde Anadolu halk inançları içerisinde yaşamaktadır. Bu çalışmada; sözlü kültürün hâlen canlılığını sürdürdüğü bir şehir olan Bingöl’de alan araştırması ve kaynak kişilerle görüşme sonucu elde edilen bilgiler ışığında Bingöl halk inançları ve uygulamaları ortaya konulmaya çalışılacaktır. Sonuç olarak; Bingöl’de devam eden halk inançlarının kökeninin; Şamanizm, Anadolu’daki eski dinler ve İslamiyet’e bağlı olarak ortaya çıkan kültler, âdetler ve uygulamalar olduğu görülecektir.

Anahtar Kelimeler:

Bingöl, Halk İnançları, Şamanizm, İlahi Dinler

Bingöl Folk Beliefs and Practices

PDF

___

Araz, Rıfat (1995), Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Ankara: AKM Yayınları. Artun, Erman (2008), Türk Halkbilimi, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Boratav, P. Naili (1999), 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınevi. Çobanoğlu, Özkul (2003), Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnanışları, Ankara: Akçağ Yayınları. Duymaz, Ali ve Şahin H. İbrahim (2008), “Kaz Dağlarında Dağ, Ağaç ve Ocak Kültü Üzerine İnanış ve Uygulamalar”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.11, S.19, s.116-126. Emeksiz, Abdulkadir (1998), “Türk Halk Kültüründe Üzerlik”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.XXVIII, s.229-242. Eyuboğlu, İ. Zeki (2014), Anadolu İnançları, İstanbul: Derin Yayınları. Günay, Ünver-Güngör Harun, Taştan, Vahap- Sayım Huzeyfe (2001), Ziyaret Fenomeni Üzerine Bir Din Bilim Araştırması “Kayseri Örneği”, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları. Irmak, Yılmaz (2016). “Doğumdan Ölüme Bingöl Geçiş Dönemleri İnanç ve Uygulamaları”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.6, S.11, s.113-132.  (2017), “Bingöl’de Nazar İnancı ve Uygulamaları”, Bingöl Araştırmaları Dergisi, C.3, S.2, s.65-78. İnan, Abdulkadir (2013), Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Kafesoğlu, İbrahim (1988), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Kalafat, Yaşar (1999), Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları. Özdemir, Mehmet (2013), “Türk Kültüründe Dağ Kültü ve Yüce Bir Dağ: Halbaba”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, S.9, s.141-163. Şişman, Bekir (2000), “Anadolu’da Yaşayan Halk İnançlarının Menşei Üzerine Bir Araştırma”, Milli Folklor, S.46, s.104-108. Tuğ, Kadir, Bedirhan, Yaşar (2016), “Kırgızistan’ın Celal-Abad Şehrinde Mezarlık Ve Ziyaret Yerleri İle İlgili Halk İnançları”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.6, S.12, s.193-207. Tuna, S. Turhan (2014), “Muğla’da Nazar, Büyü, Fal Üzerine Su Kültürüyle İlgili İnanç ve Pratikler”, Prof. Dr. Mehmet Özmen Armağanı, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü, s. 309-320.