Gercüşlü Fıkra Tipi Üzerine Bir Değerlendirme

Halk edebiyatında anlatmaya dayalı türler arasında en yaygın denilebilecek ve kolay çeşitlenme özelliğine sahip olan tür fıkradır. Çoğunlukla nesir olan fıkra türü, yoğun ve kısa anlatım özelliğine sahiptir. Sadece dar bir bölgede tanınan fıkra tiplerine mahalli tipler denilmektedir. Mahalli fıkra tipleri kişi ismiyle veya bir yerleşim adıyla da oluşabilmektedir. Mahalli fıkra tipleri, yerelde bilinmesine rağmen verdikleri haz ve güldürme işlevleri bakımından evrensel değer taşımaktadır. Makalemizde Batman iline bağlı Gercüş ilçesi ve çevresine bağlı olarak oluşan “Gercüşlü” mahalli fıkra tipi incelenmiştir. Yörede çok sık olarak anlatılmasına rağmen, söz konusu fıkra tipi üzerine bugüne kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Günlük hayatta Gercüşlü mahalli fıkra tipi etrafında oluşan fıkralar, yoğun biçimde Gercüş ve çevresindeki yerleşim yerleri ile Diyarbakır, Siirt, Mardin ve Şırnak gibi çevre illerde de anlatılmaktadır. Gercüşlü fıkra tipinin temel özellikleri fıkralar referans alınarak açıklanmıştır. Yazıda tipe bağlı olarak oluşan fıkraların yapısal, sosyal ve kültürel özellikleri de değerlendirilmiştir. Çalışmada derlenen fıkralar arasından yirmi metin seçilerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mahalli tip, Gercüşlü, Fıkra, Mizah

A Revıew On The Local Of Gerçüş Joke Type

Keywords:

Mahalli tip, Gercüşlü, Fıkra, Mizah,

PDF

___

Aça, Mehmet-Metin Ekici-A. Müge Yılmaz (2014). Anonim Halk Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı.(Edt. Öcal Oğuz) Ankara: Grafiker Yayınları. Aça, Mustafa (2010). Türk Mahalli Fıkra Tiplerine Bir Örnek: İssiyin ve Sümes, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildirileri. C. II, Giresun belediyesi yayınları. Altıntop, Gülden (2017). Karikatür, Edebiyat, Söylem, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mardin. Altunel, İbrahim (1990). Anadolu Mahalli Fıkra Tipleri Üzerine Bir Değerlendirme, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Artun, Erman (2013). Çukurova Halk Kültüründe Mizah, Adana: Karahan Kitabevi. Bergson, Henry (1989). Gülme (Le Rire), (Çev. Mustafa Şekip Tunç), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı yayınları. Boratav, Pertev Naili (2013). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Ankara: Bilgesu yayınları. Elçin, Şükrü (1986). Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları. Morreall, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak, (Çev. Kubilay Aysevener-Şenay Sayer), İstanbul: İris yayıncılık. Özdemir, Nebi (2005). Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü, Ankara: Akçağ yayınları. Özünlü, Ünsal (1999). Gülmecenin Dilleri, Ankara: Doruk yayınları. Sanders, Bary (2001). Kahkahanın Zaferi Yıkıcı Tarih Olarak Gülme, (Çev. Kemal Atakay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Sakaoğlu, Saim (1992). Türk fıkraları ve Nasreddin Hoca, Konya: Selçuk Üniversitesi yayını. Sakaoğlu, Saim (2013). “Geleneksel Fıkra-Modern Fıkra”, Milli Folklor, Yıl 25, S. 97. Şimşek, Esma (2006). “Türk Tipleri Arasında ‘Baskilli’ Fıkra Tipinin Yeri”, Mitten Meddaha Türk Halk anlatıları Uluslararası Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER yayını. Şimşek, Esma (2015). “Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri İçerisinde Fıkranın Yeri”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, S. 6 / Mayıs 2015. Usta, Çiğdem (2009). Mizah Dilinin Gizemi, Ankara: Akçağ yayınları. Yıldırım, Dursun (2016). Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, Ankara: Akçağ yayınları. Yücebaş, Hilmi (2004). Türk Mizahçıları, Nüktedanlar ve Şairler, İstanbul: L&M yayınları.