‘Finansman Kaynağı Olarak Bey’ Bi’l-Vefa, Bey’ Bi’l-İstiğlal ve Bey’u’l-Îne

Müslümanların geçmişte sermaye sağlamak için karz-ı hasen, mudârebe, zekat, para vakıfları, icâreteyn gibi yolları kullandıkları bilinmektedir. Bu yollara ilave olarak, özellikle faize bulaşmamak için geliştirdikleri alışveriş yöntemleri de bulunmaktadır. Bu yöntemlerden bey’ bi’l-vefa, bey’ bi’l-istiğlal ve bey’ul-îne bu makalenin konusunu teşkil etmektedir. Bu yöntemler, XI. yüzyılda Maverâunnehir havzasında yaşayan ve faize düşmeden karşılıklı güven içinde alacak-verecek ilişkisini yürütmek isteyen Müslüman Türkler tarafından icat edilmiştir. Bu yöntemler sayesinde sermayesi olmayan insanlar, ihtiyaç duydukları kaynağa kavuşurken, sermaye temin eden ise alacağını garanti altına alma ve alacağı sebebiyle zarardan emin olma zeminine kavuşmuştur. Günümüzün finansman kaynakları değişmiş ve çeşitlenmiştir. Ticari kredi, standart malın peşin para ile mal vadeli olacak şekilde satılması (selem), katılım bankalarının finansman yöntemleri, finansal kiralama (leasing) bunlardan bazılarıdır. Bu makalede, yeni ortaya çıkan bu tür finans kaynaklarından bahsedilmeyecek. Ancak söz konusu finans kaynakları hakkında doğru değerlendirme yapabilmeye imkan sağlar düşüncesiyle bey’bil-vefa, bey’ bil-istiğlal ve bey’ bi’l-îne akitleri ele alınacaktır. Bu akitlerin daha iyi anlaşılmasına katkı sunulmaya çalışılacaktır.

PDF

___

Ahmet b. Şuayb Ebu abdurrahman en-Nesaî, Süneni’n-Nesai’l-Kübrâ, (Tahkik: Abdulgaffar Süleyman el-Bendari, Seyyid Küsrevi Hasan) Daru’l-Kütüb-ü’l-İlmiyye, Beyrut 1991, 1. Baskı.

Ali Haydar, Düreru’l-Hükkam Şerhu Mecelleti’l-Ahkam, (Arapça çeviri: Avukat Fehmi Hüseyni).

Bayındır, Abdulaziz, Ticaret ve Faiz, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul 2007.

Bayındır, Abdulaziz, “Bey‘ bi’l-Vefâ”, DİA, C.6, İstanbul 1992, s. 20-22.

Bayındır, Servet, İslam Hukuk Penceresinden Faizsiz Bankacılık, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2005.

Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuki İslamiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen Yay., İstanbul, 8 cilt.

Buhutî Mansur b. Yunus b. İdris, Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İkna’ (nşr. Hilâl Musaylihî Mustafâ), Dâru’l-fikr, I-VI, Beyrut, 1982

Deniz, Binnur, Osmanlı Öncesi Orta Asya Hanefî Fıkhında Îne Akdi, Yüksek Lisans Tezi

Desukî Muhammed b. Ahmed, Hâşiyetü’d-Desûkî ale’ş-Şerhi’l-Kebîr, Dârü İhyâi’l-. Kütübi’l-Arabiyye, I-IV, Kahire.

Döndüren Hamdi, Delilleri ile Ticaret ve İktisat İlmihali, Erkam Yay., İstanbul 2003.

Ebu Davut, Süleyman b. El-Eş’as es-Sicistani (ö. 275/888) Sünen, nşr. M. Abdulhamid, Mısır, c. I-IV.

Ebu’l-fida İsmail b. Ömer b. Kesir el-Kureşi, Tefsiru’l-Kur’an’il-Azim, (Tahkik: Sami b. Muhammed Sellame), Daru Tayyibe, Beyrut 1999.

El-Ayni, Bedreddin Muhammed Mahmud b. Ahmed (v. 855/1451) el-Binaye li Şerhi’lHidaye, c. I-IX, Daru’l-Fikr, 1980.

El-Baberti, Ekmelüddin Muhammed b. Muhammed (v.786/1384) el-İnaye ale’l-Hidaye, c. I-IX, Mısır, 1319.

El-Kâsani, Alaaddin Ebubekir b. Mes’ud, Bedaius’Sanaii fi Tertibu’ş-Şeraii, Daru’l-Marife, Beyrut 2000, 1. Baskı, 8 cilt.

El-Kerlani, Celalüddin b. Şemsuddin el-Havarizmi (v.880/1475), el-Kifaye, c. I-IX, Mısır, 1319.

El-Keşşi, Ahmet b. Musa b. İsa (v. 550/1155), Mecmû’un-Nevazil ve’l-Vakıat ve’l-Havadis, yzm. Carullah Efendi, No: 973

El-Merğinani, Burhaneddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi Bekir, el-Hidaye, Daru’l-Erkam, II cilt.

Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Rağbet, İstanbul 1998.

Es-Serahsi, Muhammed b. Ahmed b. Ebi Sehl (ö. 490/1097) el-Mebsut, Daru’l-Marife, Beyrut 1978, 3. Baskı, 30 cilt.

Ez-Zeylaî, Fahruddin Osman b. Ali el-Hanefi (v.743/1342), Tebyinu’l-Hakaik Şerhu Kenzi’d-Dekaik, c. I-VI, 1313.

Hamidullah Muhammed, İslam Peygamberi, terc. İrfan Yayımcılık, İstanbul 2003

Hüsameddin Affane, Fıkhî ve Ahlaki Yönleriyle İslam’da Ticaret, Polen Yayınları 2007, (ç. Servet Bayındır),

İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar ale’d-Dürri’l-Muhtar, Daru’l-Fikr, Beyrut 2000, 8 cilt.

İbn Abidin, Şamil Yayınevi, İstanbul 1985, tercüme Mehmet Savaş, cilt 12.

İbn Hazm, el-Muhalla bi’l-Âsar, Daru’l-Fikr, Beyrut, XIII cilt.

İbn Kudame, el-Muğni, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 13 cilt.

İbn Rüşt, Bidayetu’l-Müctehit ve Nihayetu’l-Muktesıd, Daru İbn Hazm, Beyrut 1995, 4 cilt.

Kanyılmaz İbrahim, İslamiyet ve Finans Teorisi, İslam Ekonomisinde Finansman Meseleleri, Ensar Neşriyat.

Karahasan, M. Reşit, TMK Eşya Hukuku, c. I-II, Ankara 1977.

Kaya, Süleyman, XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari Ve Tatbiki Olarak Karz İşlemleri, Doktora Tezi.

Kayapınar, Hüseyin, İslam Hukukun’da Beyu’l-vefa ve Bey’u Bi’l-İstiğlal Akitleri, İstanbul 1986. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi)

M. A. Abdulmunim, Mu’cemu’l-Mustalahat ve’l-Elfazı’l-Fıkhıyye, Daru’l-Fazile, Kahire.

Muhammed Osman Şebîr, Buhusun Fıkhiyye fi Kadaya İktisadiye Muasıra, 2 cilt, Daru’nNefais, Ürdün

Mustafa Sait el-Hınn, İslam Hukukunda Yöntem Tartışmaları, (çeviri: Doç. Dr. Halit Ünal), Rey Yayıncılık, Kayseri 1993.

Sebük, M. Tahir, Şüf’a Vefa ve İştira Akitleri, İstanbul 1951.

Şeyh Hamd b. Abdullah el-Hamd, Şerhu Zadu’l-Mustakna’, c. IX, s. 185.

Şirazî İbrahim b. Ali b. Yusuf, el-Mühezzeb fî Fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî, Matbaatü İsâ el-Bâbî el-Halebî, I-II, Kâhire 1959.

Yelek, Kamil, İslam Hukukunda Vaadin Bağlayıcılığı ve İslam Finans Uygulamalarına Yansımaları, Yüksek Lisans Tezi.

Yeniçeri, Celal, İslam İktisadının Esasları, Şamil Yayıncılık, İstanbul 1980.

Zerqa, Mustafa Ahmet, Şerhu’l-Kavaidi’l-Fıkhıyye, Daru’l-Kalem, Beyrut 2001, VI. Baskı.

Zühayli, Vehbe, İslam Fıkıh Ansiklopedisi, Risale Yay., İstanbul 1994, 10 cilt, (ç. Komisyon).