Bâkî' nin bir Gazelinin Şerhi ve ses tekrarları açısından değerlendirilmesi

16. yüzyılın önemli şairlerinden olan Bâkî, divan şiirimizin gelişmesinde ve Osm anlıcoğrafyasında yaygınlaşmasında büyük katkıda bulunmuştur. Bu makalede, şairlerin sultanı olarak daanılan BâkîninBir lebi gonca yüzi gül-zâr dirsen işte senHâr-ı gamda candelîb-i zâr dirsen işte benbeytiyle başlayan gazeli klasik usulle şerh edilmiş, gazelde kullanılan sesler yapısalcı açıdandeğerlendirilmiştir. Bâkî, şiirinde söz ve ses tekrarlarına yer verirken beyitlerin anlamlarıyla daörtüşmesine dikkat etmiştir. Mesela, sert ünsüzler 5. beyitte âşığın zor durumda oluşunun, 6. beyittede sevgilinin acımasızlığının şiddetini hissettirmektedir.Ayrıca divan şiirimizde aşk motifinin kahramanları olan sevgili ve âşıkla ilgili muhtevaunsurları bir araya getirilmiştir. Şair, sen ve ben zamirlerini kullanarak divan şiirindeki sevgili veaşığa ait motifleri bütün özellikleriyle işlemiştir. Âşık ile sevgilinin vasıflarını belirtirken "s en" ve"ben" zamirlerine eşit oranda yer vermiştir.

The assesment of Baki s one lyric regarding its comment and alliteration

Baki, one of the important poets of the 16th century, contributed a lot to the development ofdivan poetry and its widespread in the Ottoman geography. In this article, Baki s lyric which startswithBir lebi gonca yüzi gül-zâr dirsen işte senHâr-ı gamda candelîb-i zâr dirsen işte benthese couplet has been commented with classical style and the alliterations used in the lyric havebeen evaluated in terms of structure. In his poems, Baki paid attention not only to the repetitions andthe alliteration but also to the associations of the couplets with the meanings. For instance, the s trongconsonants in the fifth couplet give the feeling of the lover s being in a difficult situation, and in thesixth couplet the severity of the lover s mercilessness.Furthermore, in divan poetry the contents regarding beloved and lover who are the heroes ofthe love motifs have been banded together. The poet analyzed the motifs belonging to the beloved andthe lover in divan poetry by using you and me pronouns. While pointing out the features of the loverand beloved, he has equally used the you and me pronouns.

PDF

___

Akdemir, Rıza, (1990), Güldeste Türk Edebiyatından Seçilmiş Beyit ve Mısralar, Ankara.
Aydemir, Yaşar ve Çeltik, Halil, (2005), Redife Farklı Bir Bakış: Çift/ Çapraz Redifle yazılmış Tek Kafiyeli Şiirler, Bilig, Sayı: 33, Bahar, s. 167 -188, Ankara.
Demirel, Mustafa, (1996), İbn- i Kemâl Divânı Tenkitli Metin, İstanbul.
Devellioğlu, Ferit, (2000), Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat, İstanbul.
Erdoğan, Mehtap, (2009), Divan Şiirinde Mahallileşme Kavramı Ve Bâkî Divanında Bazı Mahallî Unsurlar, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/5 Summer, s. 114 - 165.
Erdoğan, Murat, (2007), Bâkî Divanında Bitkiler ve Çiçekler , Elazığ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
Eren, Abdullah, (2008), Bâkî Divanında Kırmızı Renk, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 37, s. 31 -68, Erzurum.
Gültekin, Gül, (2008), Bâkî Divanındaki Kelime Grupları ve Söz Varlığı, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
İpekten, Halûk, (1994), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul.
İpekten, Halûk, (2007), Bâkî Hayatı Sanatı Eserleri , Ankara.
Koç Keskin, Neslihan, (2007), Divân Şiirinde Senli Benli Gazeller Üzerine Bir İnceleme, Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 1, s.159- 182, Ankara.
Küçük, Sabahattin, (1994), Bâkî Divânı Tenkitli Basım, Ankara.
Macit, Muhsin, (1996), Divân Şiirinde Ahenk Unsurları, Ankara.
Mazıoğlu, Hasibe, (2002), Fuzûli ve Türkçe Divânı'ndan seçmeler, Ankara.
Öztürk, Furkan, (2006), Bâkî Divanı Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Pala, İskender, (1995), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara.
Pekyürek, H. Emre, (2007) Bâkî Dîvânında Maddî Kültür, Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal B ilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
Saraç, M. A. Yekta, (2002), Emri Divânı, İstanbul.
Sevgi, Ahmet, (2009), Bâkînin Ancak Redifli Gazeline Yazılan Tahmis ve Tesdisler, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Hüs eyin AYAN Özel Sayısı, Sayı: 39, s. 385- 393, Erzurum.
Tarlan, Ali Nihat, (1997), Necâtî Beg Divânı, İstanbul.