Ömer Tamer DOĞAN, Sulhattin ARSLAN, Sefa Levent ÖZŞAHİN, Sema Nur ÇALIŞKAN, İbrahim AKKURT, Serdar BERK

Sivas Verem Savaş Dispanseri bölgesinde 1995–2004 yılları arasında kayıtlı tüberküloz hastalarının demografik özellikleri

Amaç. Tüberküloz (TB) hastalığının prevalansı, insidansı ve coğrafi dağılımı, bu hastalıkla bölgesel düzeyde savaşanlar için önemli ve gerekli bilgiler sağlamaktadır. Bu çalışmada Sivas Tüberküloz Dispanseri bölgesinde kayıtlı TB hastalarının 1995-2004 yıllarındaki coğrafi dağılımı araştırılmıştır. Yöntem. Kesitsel, tanımlayıcı bir çalışma olarak Sivas Verem Savaş Dispanseri'nin (VSD) tüberküloz hasta kayıt defterlerindeki 1995-2004 yılları arasındaki tüberküloz kayıtları incelendi. Her bir yerleşim biriminin köy ve şehir nüfusları için Sivas İl Sağlık Müdürlüğü'nün 2000 yılı Sağlık İstatistik Yıllığı'ndaki yıl ortası nüfuslar esas alındı. Şehir nüfusu, il ve ilçe merkezleri belediye sınırları içindeki nüfus; köy nüfusu, köylerdeki ve bucaklardaki nüfus olarak kabul edildi. Bulgular. Sivas VSD'nde 1995-2004 yılları arasındaki toplam 10 yılda 1262 TB hastası 1329 kez kaydedilmiş olup kayıtlı hastaların %58,2'si erkek, %41,8'i kadındı. Adresi tespit edilen 1270 olgunun %64,5'i şehirde, %35,5'i köyde yaşıyordu. Toplam 1329 kayıtın %69,6'sı akciğer tüberkülozu (ACTB)'dur. Toplam 1329 kayıtın sadece %19,1'i bakteriyoloji pozitif ACTB olarak kaydedilmiştir. Bakteriyoloji pozitif ACTB hastalarının şehir ve köyde yaşama oranları arasında anlamlı bir fark yoktu (p = 0.86). Şehirde yaşayanların %33,6'sı (n=275), köyde yaşayanların ise %25,7'si (n=116) AC dışı TB'dir (p = 0.004). Bu on yıllık periyoda şehir ve köyde yaşayan hastalar arasında yaş, cinsiyet, nüfus başına düşen hasta sayısı, nüfus başına düşen ACTB ve bakteriyolojik pozitiflik açısından fark yoktu. Dispansere kilometre cinsinden uzaklık ile 100,000 nüfus başına düşen yıllık kayıtlı hasta oranı, hem şehirde yaşayanlarda (r = -0.634, p=0.036) hem de köyde yaşayanlarda (r = -0.785, p = 0.004) anlamlı olarak azalmaktadır. Her ne kadar akıbeti meçhul hastalar arasında köyde yaşayanlar daha fazla olsa da, dispansere uzaklık ile akıbeti meçhul kalma arasında ilişki yoktu. Sonuçlar. Sivas Verem Savaş Dispanseri bölgesinde tüberküloz prevalansı, insidansı, coğrafi dağılımı ile ilgili direkt gözetim altında tedavi (DGT) öncesi yaptığımız bu çalışma DGT döneminde bölgede TB ile mücadeleyi yürüten ekip için faydalı veriler içermektedir.

Demographic characteristics of patients with tuberculosis in the region of Sivas Tuberculosis Dispensary between 1995 and 2004

Aim. Prevalence, incidence, and geographic distribution of patients with tuberculosis (TB) in any region provide important and useful data for regional fighters of this disease. In this study, geographic distribution of patients with TB in the Sivas TB Dispensary region between 1995 and 2004, were evaluated. Method. This is a cross-sectional, descriptive study. Sivas TB Dispensary records were the main data source for patients' demographic characteristics. Midyear population data from Statistical Year Book of Sivas of 2000 were used for village and city population data. Results. In Sivas, 1262 patients with TB were recorded 1329 times in TB Dispensary Registry between 1995 and 2004 (male 58.2%, female 41.8%). According to the addresses, 64.5% of notified patients were from urban and, 35.5% from rural areas. Pulmonary tuberculosis (PTB) ratio was 69.6%. However, smear and/or culture positive PTB ratio was 19.1%, and positive bacteriology did not differ in urban and rural resident patients (p=0.86). Non-pulmonary TB ratios were 33.58% and 25.72% for urban and rural residents, respectively. Genders and ages of patients with TB, patients per population, pulmonary TB patients per population, smear positive patients per population did not differ between village and city in Sivas TB Dispensary region in this 10-year-period. The distance to dispensary and the incidence of annually recorded patients were significantly decreased in both urban residents (r = -0.634, p=0.036) and rural residents (r = -0.785, p = 0.004). Although village resident patients were more likely to be lost during follow-up, distance of patients' residences from the dispensary were not correlated with follow-up failure. Conclusion. This study consists prevalence, incidence and geographic distribution of TB in Sivas TB Dispensary region in Pre-DOTS (Directly Observed Treatment Strategy) era and provides valuable information for fighters of this disease in the DOTS era.

PDF

___

1. Özkara Ş, Aktaş Z, Özkan S, Ecevit H. Türkiye’de tüberkülozun kontrolü için başvuru kitabı. Ankara, Rekmay Ltd. Şti, 2003; 1–112.
2. Bilgiç H. Tüberküloz epidemiyolojisi. Kocabaş A, ed. Tüberküloz kliniği ve kontrolü. Adana, Çukurova Üniversitesi basımevi, 1991; 401–37.
3. WHO Report 2009. Epidemiology, Strategy, Financing. Available at: http://www.who.int/tb/publications/global_report/2009/pdf/full_report.pdf
4. TC Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri. Ankara, Mart 2003.
5. TC Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı. Türkiye’de Verem Savaşı 2007 Raporu. Ankara 24 Mart 2007
6. Talay F, Kümbetli Ş, Çetinkaya E, Altın S. İstanbul Eyüp Verem Savaş Dispanseri’ndeki Akciğer Tüberkülozlu Olguların Demografik, Klinik, Radyolojik ve Bakteriyolojik Özellikleri. Solunum Hastalıkları 2007; 18: 58–63
7. Varkey P, Jerath A U, Bagniewski S M, Bagniewski SM, Lesnick TG. The Epidemiology of Tuberculosis among primary refugee arrivals in Minnesota between 1997 and 2001. J Travel Med 2007; 14: 1–8
8. Nissapatorn V, Kuppusamy I, Sim B L H, Fatt QK, Anuar AK. Pulmonary tuberculosis in a hospital setting: Gender differences. Public Health 2006; 120: 441–3.
9. Mahendradhata Y, Syahrizal B M, Utarini A. Delayed treatment of tuberculosis patients in rural areas of Yogyakarta province, Indonesia. BMC Public Health 2008, 8: 393–9.
10. Demiralay R. Akciğer ve akciğer dışı organ tüberkülozunun klinik ve epidemiyolojik özelliklerinin karşılaştırılması. Tüberküloz ve Toraks 2002; 50: 264–71.
11. Demiralay R. İsparta ili verem savaş dispanserlerinde kayıtlı akciğer dışı organ tüberkülozunun bazı epidemiyolojik özellikleri. Tüberküloz ve Toraks 2003; 51: 33–9.
12. Özkara Ş, Şipit T, Berktaş B, Özkul M. Tüberkülozda ilaç direncinin epidemiyolojik özellikleri. Solunum hastalıkları 1995; 6: 223–32.
13. Kalaç N, Başay N, Mutluay İ, Bayız H, Özkul M. Ekstrapulmoner tutulum gösteren tüberküloz olguları. Tüberküloz ve Toraks 1999; 47: 213–5.
14. Saygun N, Çobanlı B, Atakurt Y. Son bir yılda kliniğimizde izlenen ve polikliniğe başvuran hastalar arasında tüberküloz oranı. Tüberküloz ve Toraks 1991; 39; 268–74.
15. Mehta JB, Dutt A, Harvill L. Extrapulmonary tuberculosis. A comparative analysis with pre-AIDS era. Chest 1991; 99: 1134–8.
16. Ateş G, Ataman A, Ekinci Ş. Diyarbakır 1 No’lu Verem Savaşı Dispanseri’nde 2004 yılında tedaviye alınan tüberküloz olgularının retrospektif olarak değerlendirilmesi. Fırat Tıp Dergisi 2007; 12: 59–61.
17. Akın N, Bilgel N. Gemlik Verem Savaş Dispanseri’nin 1984–1988 yılları arasında izlediği tüberküloz olgularının değerlendirilmesi. Tüberküloz ve Toraks 1989; 37: 247–54.
18. Gülmez İ, Güven M, Demir R, Özesmi M. Elli yaş üzeri ve 40 yaş altı tüberküloz olgularında klinik spektrum. Tüberküloz ve Toraks 1995; 43: 75–9.
19. Karagöz T, Arda H, Erboran T, Kılıçaslan Z, Çağlar E, Erem A R. İstanbul Dispanserleri çalışmalarının yeni akciğer tüberkülozlu olguların tanı-tedavi ve takip işlemleri açısından değerlendirilmesi. Tüberküloz ve Toraks 1998; 46: 362–8.
20. Kocabaş A, Burgut R, Kibaroğlu E, Bozdemir N, Seydaoğlu G. Verem savaşı dispanserlerinde sürdürülen tüberküloz tanı ve tedavi çalışmalarının etkinliği. Tüberküloz ve Toraks 1994; 42: 99–107.
21. Özkara Ş, Kılıçaslan Z, Öztürk F, Seymenoğlu S , Erdoğan AR , Tellioğlu C , Koşan AA , Kaya B, Koçoğlu F, Kibaroğlu E. Bölge verileriyle Türkiye’de tüberküloz. Toraks Dergisi 2002; 3: 178–87.
22. Hacıevliyagil S Ş, Duran M, Mutlu L C, Günen H, Şenoğlu A, Evliyaoğlu A, Temiz Ş, Arıca ZK, Türk AÖ, Kızkın Ö. Malatya Verem Savaş Dispanserlerinde izlenen akciğer tüberkülozlu hastaların değerlendirilmesi. Solunum Hastalıkları 2006; 17: 177–85.
23. Ceylan E. Bingöl Verem Savaş Dispanseri’nde 1999 ve 2000 yıllarında izlenen yeni tüberkülozlu olguların değerlendirilmesi. Akciğer Arşivi 2004; 1: 26–30.
24. Çalışır H, Açık M, Öğretensoy M, Ökten F. Tüberkülozlu olguların sosyal ve ekonomik koşulları. Solunum Hastalıkları 1997; 8: 635–41.
25. Bodur S, Saraçoğlu İ, Kelemençe N. Balıkesir ve çevresindeki tüberkülozlu hastaların epidemiyolojik özellikleri. Tüberküloz ve Toraks 1990; 38: 97–103.