Eski Türkçedeki İnsan Yapımı Nesne Adlarında Ödünçlemeler Üzerine

Günlük yaşamımızda önemli bir yer tutan nesneler kuşkusuz gereksinim sonucu üretilmiştir Yaşam koşullarının değişmesi farklı gereksinimlerin ortaya çıkması yeni nesnelerin üretilmesini gerektirir Böylelikle yeni nesneler kazanılır Yeni nesneler kazanmanın bir yolu da kültürel ilişkiler sonucu başka toplulukların ürettiği nesneleri almaktır Bu nesnelere ad verme ya yerli dilin olanaklarını kullanmak ya da o nesnenin alındığı dildeki adını almak biçiminde gerçekleşir Bu çalışma Eski Türkçe adı verilen Köktürkçe ve Uygurca dönemlerine ait yapıtlarda saptanan insan yapımı nesne adlarından başka dilden ödünçlenenleri içermekte ve bu sözcüklerin daha çok hangi alanlara özgü olduğunu günümüzde yaşayıp yaşamadıklarını ve yaşama ya da yaşamama nedenlerini sorgulamaktadır Anahtar Sözcükler: Köktürkçe Uygurca nesne adları ödünçleme sözcükler

Eski Türkçedeki İnsan Yapımı Nesne Adlarında Ödünçlemeler Üzerine

Objects which occupy an important place in our daily life have undoubtedly been produced through direct necessity The change in life conditions and the necessities that follow require the production of new objects As a result of this new objects are acquired Another way of acquiring of new objects is obtaining the objects other communities produce through cultural relations These objects are named by either use of local language or using the name of that object in its native language This study contains the names of man made loan objects identified among the Turkish literary works of Kök Turkic and Uiguric also called the old Turkic period and discusses which cultural field they belong to whether they still survive and the reasons behind why they survive or not Key Words: Kök Turkic Uiguric object names loan words

PDF

___

AKSAN, Doğan (1989), “Türkçe Araştırmalarında yeni yollar”, TDAY Belleten 1969, TDK Yayınları, Ankara, s.45-55.
AKSAN, Doğan (1989), “Kavram alanı-kelime ailesi ilişkileri ve Türk yazı dilinin eskiliği üzerine”, TDAY Belleten 1971, TDK Yayınları, Ankara, s.253-262.
ARAT, Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III, İndeks (Hzr.:Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce), TKAE Yayınları, İstanbul.
ARAT, Reşit Rahmeti (1991), Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ARIKOĞLU, Ekrem-Klara Kuular (2003), Tuva Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
ATALAY, Besim (1999), Divanü Lûgati’t-Türk Dizini “Endeks”, TDK Yayınları, 4. baskı, Ankara.
BANG. W.-Annemarie von Gabain (1929-1931), Türkische Turfan-Texte I-V, Werlag Akademie der Wissenschaften in Kommission bei Walter de Gruyter U. Co., Berlin.
BANG. W., G. Racmati-A. von Gabain (1934), Türkiche Turfan-Texte VI Das Buddhistiche Sūtra Säkiz Yükmäk, Werlag Akademie der Wissenschaften in Kommission bei Walter de Gruyter U. Co., Berlin.
BARUTÇU ÖZÖNDER, F. Sema, (1998), “Abidarim "ıınlıġ koşavarti şastirta"ı çınkirtü yörüglerning kingürüsi’nden Üç İtigsizler, Giriş- Metin- Tercüme- Notlar-İndeks, XXX Levha, TDK Yayınları, Ankara.
BARUTÇU ÖZÖNDER, F. Sema,(2000a) “Arhanan yazıtı”, Kök Araştırmalar, KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı, C.1, S. 2, Ankara, s. 126-130.
BARUTÇU ÖZÖNDER, F. Sema,(2000b) “Handigay yazıtı”, Kök Araştırmalar, KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı,C.1, S. 2, Ankara, s. 124-126.
BARUTÇU ÖZÖNDER, F. Sema,(2000c) “Örük yazıtı”, Kök Araştırmalar, KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı,C.1, S. 2, Ankara, s. 121-124.
BAYKARA, Tuncer (1994), “Göktürk yazıtlarının Türk iskân (yerleşme) tarihindeki yeri”, TDAY Belleten 1990, TDK Yayınları, Ankara, s.17-29.
CAFEROĞLU, Ahmet (1993), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, 3.baskı, İstanbul.
CLAUSON, sir Gerhard (1972), An Etymologycal Dictionary of Pre-thirteenth CenturyTurkish, Oxford University.
ÇETİN, Engin (2002), 11. Yüzyıl ve Öncesi Türkçesinde İnsan Yapımı Nesne Adları, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana (Danışman: Doç. Dr. A. Deniz ABİK).
DANKOFF, Robert- James Kelly (1985), Mahmūd el-Kāşgarī, Türk Şiveleri Lügatı (Dīvānü Lugāti’t-Türk) III. Kısım, Doğu Dilleri ve Edebiyatlarının Kaynakları7.
Derleme Sözlüğü I-XII (1993), TDK Yayınları, 2. baskı, Ankara.
EREN, Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, 1. baskı, Ankara.
GABAIN, A. von (1954-1959), Türkische Turfan-Texte VIII-X, Akademie-Verlag, Berlin.
HAMİLTON, James Russel (1998), “Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası- Kalyanamkara ve Papamkara-, (çev.: Ece Korkut, İsmet Birkan), Simurg Yay., Ankara.
HİMRAN S. (1941), Huastuanift, von Le Coq’un İngilizce Tercümesinden, 1941, Ankara.
KAYA, Ceval (1994), “Uygurca Altun Yaruk –Giriş, Metin ve Dizin-, TDK Yayınları, Ankara.
KÖSEARİF, Fuat (1936), Türkçe Mani El Yazmaları (Manichaica) C.I., İstanbul.
LE COQ, A. von (1912-1922), Türkische Manichaica Aus Chotscho, I-III, Verlag der Akademie der Wissenchaften, Berlin.
MÜLLER, F.W.K. (1908-1931), Uigurica I-IV, Verlag der Königl. Akademie der Wissenchaften, Berlin.
NADALYAEV, V. M. vd., Drevnetyursky Slovaŕ, Akademia Nauk SSSR, Leningrad.
ORKUN, Hüseyin Namık (1994), “Eski Türk Yazıtları, TDK Yayınları, 3. baskı, Ankara.
ÖLMEZ, Mehmet (1999), “Eski Türk yazıtlarındaki yabancı öğeler (3)”, Türk Dilleri Araştırmaları 9, Simurg Yayınları, İstanbul, 59-65.
RÄSÄNEN, Martti (1969), Eines Etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Lexica Societatis Fenno-Ugricae XVII,ı, Helsinki.
RÖHBORN, Klaus (1977-1996), Uigurisches Wörterbuch 1-6 , Sprachmaterial der Vorİslâmischen Türkischen Texte aus Zentralasien, Franz Steiner Verlag GMBH, Wiesbaden.
SHİMİN, Geng-Hans-Joachim Klimkeit-Jens Peter Laut (1993) “Prolegomena zur edition der Hami-handscrift der Uigurischen Daśakarmapathāvadānamālā”, Türk Dilleri Araştırmaları 3, Talat Tekin Armağanı, Simurg Yayınları, Ankara, 213-230.
SEVORTYAN Э. V.(1974-1989) Etimologiçeskiy Slovaŕ Tyurkskih Yazıkov I-IV, Akademiya Nauk SSSR, İnstitüt Yazıkaznaniya, İzdatel’stva ‘Nauka’, Moskva.
TEKİN, Şinasi (1976), “Uygurca Metinler II, Maytrısimit, Burkancılarıng Mehdîsi, Maitreya ile Buluşma Uygurca iptidaî bir dram (Burkancılığın vaiphasika tarikatine ait bir esrin Uygurcası), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara.
TEKİN, Şinasi (1993), “Uygurca Metinler I, Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlah), TDK Yayınları, Ankara.
TEKİN, Talat (1988), Orhon Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara.
TEKİN, Talat (1993), Irk Bitig, The Book of Omens, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
TEKİN, Talat (2000), Orhon Türkçesi Grameri, TDAD: 9, Ankara.
TEZCAN, Semih (1974), Das Uigurische Insadi-Sutra, Berliner Turfan-Texte III, Akademie- Verlag, Berlin.
TİETZE, Andreas (2002), Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, Cilt 1, A-E, Simurg Yayınları, İstanbul-Wien.
Türkçe Sözlük I-II (1998), TDK Yayınları, Ankara.
ZİEME, Peter (1975), Manihäisch-türkische Texte, Berliner Turfantexte V, Akademie- Verlag, Berlin.
ZİEME, Peter (2000), “Verse des Candasūtra nach Chinesisch-Uigurischen bilinguen, Türk Dilleri Araştırmaları 10, Ankara, s.65-80.
ZİEME, Peter , G. Kara (1978), Ein Uigurisches Totenbuch, Akademiai Kiado, Budapest.