Necmeddin Tarsusî’nin “Urcûze fî Vefeyâti’l-A‘yân Min Mezhebi Ebî Hanîfeti’n-Nu‘mân” Adlı Eseri: Tedkik, Çeviri ve Değerlendirme

Necmeddin Tarsusî, Memlukler döneminde yaşamış bir Hanefî fakihi ve düşünürüdür. Çalışmamızda onun eserlerinden biri olan “Urcûze fî Vefeyâti’l-A’yân min Mezhebi Ebî Hanîfeti’n-Nu’mân” adlı âlimlerin vefat tarihinden bahsettiği vefeyât türü bilgiler verdiği risalesini inceleyeceğiz. Eserin Köprülü Kütüphanesi’nin Mehmed Âsım koleksiyonunda 84/3 arşiv numarasıyla kayıtlı bir nüshasını tespit ettik. Tarsusî, “recez” türünde oluşturduğu eserinde, Ebu Hanife’den başlayarak Alâuddin et-Türkmânî’ye kadar olan Hanefî âlimlerin vefat tarihlerini kendine has bir üslupla kodlayarak vermektedir. Eserin genelinde vefat tarihlerini vermek için uygulanan bu metot, öğretilmesi gereken fıkıhçıların sayısının fazla olmasından öğrencilerin ezberlemesini kolaylaştırmak gayesiyle vefat tarihi için harflerden oluşan bir sembol kullanılarak uygulanmıştır. Bu sembolleştirmede Hanefi âlimin ismi verildikten sonra vefat tarihini bildirmek için kullanılan kelime(ler)deki harflerin "ebced hesabı” karşılıklarının toplamı vefat tarihini vermektedir. O, eserde özellikle vefat tarihlerinin kırmızı ile yazıldığını, bununla öğrenmeyi kolaylaştırmayı amaçladığını açıklar. Biyografi yazarlığı, Hanefî gelenekte diğer sünni ekoller kadar yaygın değildir. Tarsusi’nin bu eseri sadece Hanefi âlimleri verirken Hanefi-Mu’tezili, Hanefi-Mâturidi, Hanefi-Eş’ari ayrımı yapmadan Hanefi olarak bildiklerini sıralar. Bu çalışma, erken dönem Hanefi biyografi eserleri içerisinde sayılan önemli bir eser olarak bilim dünyasına katkı sağlayacak verileri barındırmaktadır. Elimizde olan ve sıklıkla kullandığımız tabakâtlardan hem üslup hem de içerik olarak bazı farklılıklar içerir.

Anahtar Kelimeler:

Tarsusî, Hanefî fakihleri, remz, recez

PDF

___

Abulkadir b. Muhammed el-Kureşi, el-Cevahiru'l-Mudiyye fî Tabakâti'l-Hanefiyye (thk. Abdulfettah Muhammed Huluvv), Kahire, 1993.
Ahmet Özel, Hanefî Fıkıh Alimleri, Ankara: TDV Yay., 2014.
Ayaz, Fatih Yahya, Türk Memlükler Dönemi Saray Ağalığı (Üstâdârlık), İFAV, İstanbul 2008.
-------- Memlükler Dönemi Vezirlik, İSAM, İstanbul 2009.
Bağdadlı İsmail Paşa, Hediyyetu 'l-Arifin Esmau’l--Miiellifin ve Asaru’l-Musannifin, M.E. Basımevi, İstanbul.
Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetû’l-ârifîn esmâü’l-mü’ellifin ve âsâru’l-musannifîn, İstanbul: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1951.
Bedir, Murteza, “er-Rahbiyye”, DİA.
Bursalı Muhammed Tabir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1333.
Çakan, İsmail Lütfi, “Ahmed b. Seleme”, DİA.
Çetin, Nihat M., “Arûz”, DİA, III, İstanbul 1999.
Çubukçu, Asri, et-Tarsusî Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılamamış Doktora Tezi, Ankara 1977.
Durmuş, İsmail, “Tabakat”, DİA, ss. 288-290, İstanbul 2010.
Ebu’l-Fazl Burhanüddin en-Nesefî, Telîsü’t-Tefsiri’l-Kebir
ed-Dimeşki, Abdulkadir b. Muhammed en-Nu'aymi, ed-Dâris fi Târihi'l-Medâris, (thk. Cafer Hüsm), Matbaatu't-Terakld, Dimaşk, 1948.
el-Cevahiru'l-Mudıyye, c. 3, s. 1842. (internet alıntısı)
Eser, Ercan “Kadi Necmüddin Et-Tarsusi Ve Tuhfetü't-Türk İsimli Eserinin İslam Hukuku Açısından Analizi”, Türk-İslam Kültür Ve Medeniyetinde Tarsus Sempozyumu, 232.
Eser, Kadi Necmüddin Et-Tarsusi ve Tuhfetü't-Türk İsimli Eserinin İslam Huku-ku Açısından Analizi”.
Haluk İpekten, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2001.