Bayramiç-Çan Arası Farklı Jeolojik ve Jeomorfolojik Araziler Üzerinde Oluşmuş Toprakların Özellikleri ve Sınıflandırılması

Bu çalışma, Çanakkale ili Bayramiç-Çan ilçeleri arasında kalan yaklaşık 50 km’lik alanda yürütülmüştür.Kaz Dağı yöresine ait bu alanda, coğrafi çevre özellikleri açısından yatay ve dikey yönde farklılaşmalar oldukçafazladır. Çalışmada, farklı jeoloji ve jeomorfolojiye sahip kısımlarda incelenen yedi adet toprak profilininmorfolojik tanımlanmasının yanında, her bir horizondan alınan toprak örneklerinde toprakların fizikokimyasal vebazı mineralojik özelliklerinin (XRD) laboratuvarda incelenmesi amaçlanmıştır. Çan civarında, havzatabanından çevreye doğru Kuvaterner tortullar, Miyosen karasal tortullar, Eosen andezit, Üst paleozoyik şist,fillit, mermer vb. olmak üzere gençten yaşlı arazilere doğru geçilen bir yapı vardır. Bayramiç ve çevresi isegenellikle Miyosen-Pliyosen karasal çökelleri, akarsu düzlükleri, ovalar, alçak ve yüksek platolar, dağlık alanlarile bu alanlar arasındaki geçiş yüzeylerinden oluşmaktadır. Analiz sonuçlarına göre çalışma alanında en yüksekkil (% 47,75) ve en yüksek KDK (47 cmol kg -1 ) oranı ile eski göl terasında oluşmuş vertisol profilindesaptanmıştır. En derin profil (160 cm) kolüviyal düzlüklerde oluşmuş alfisol profili, en sığ ise kireç taşlarıüzerinde oluşmuş mollisol (30 cm) profilidir. İncelen profillerin asitlik dereceleri (pH) genellikle nötr ve hafifalkalindir. Organik madde içerikleri yüzey horizonlarında genellikle %1’den yüksektir. Ancak ormanözelliğindeki arazilerde % 6-11 arasında değişmektedir. Toprak profillerinin bazı horizonlarında X-Işınıdifraksiyon (XRD) analizleri yapılarak söz konusu toprakların mineralojik bileşimleri hakkında bilgiedinilmiştir. Buna göre kireç taşları üzerinde oluşmuş mollisol profilinde kalsit, kuvars gibi primer mineraller ilepaligorskit gibi kil mineralleri saptanmıştır. Kapalı tuzlu göl ortamında oluşmuş vertisol profilinde ise, SiO2bakımından zengin kuvars ve kristobalit gibi silikat minerallerinin yanında, montmorillonit, zeolit ve illit desaptanmıştır. İncelenen topraklar, laboratuar analiz sonuçları ve morfolojik gözlemler dikkate alınarak Topraktaksonomisi ve WRB sistemine göre sınıflandırılmıştır. Yapılan sınıflamada, araştırma alanı toprakları Topraktaksonomisinin alfisol, mollisol, inceptisol, entisol ve vertisol ordolarında yer almıştır. WRB sınıflandırmasisteminde ise phaozems, luvisols, calcisols, cambisols, fluvisols ve vertisols referans grupları belirlenmiştir.

Properties and Classification of the Soils Formed on Different Geological and Geomorphological Lands between Bayramiç-Çan

This study was carried out on a terrain, approximately 50 km-long and located between Bayramiç and Çan districts of Çanakkale. This area of Kaz Dağı region has plenty of horizontal and vertical differentiation in terms of geographical characteristics. The study aimed to morphologically identify seven soil profiles that were investigated in sections with varying geology and geomorphology; as well as to analyze physicochemical and some mineralogical characteristics (XRD) of the soil samples taken from each horizon, in laboratory. Çan area possess a structure shifting from younger to older lands as Quaternary sediments, Miocene terrestrious sediments, Eocene andesite, upper Paleozoic schist, phyllite, marble, etc.; expanding out from the bottom of basin. Bayramiç and its vicinity on the other hand, generally consist of Miocene-Pliocene terrestrial deposits, stream flats, plains and high plateaus, mountainsides and transition surfaces among these areas. Based on the analysis results, clay (50%) and the highest cation exchange capacity (50 cmol kg-1 ) were detected in profile no.7, composed on the old lake terrace. The deepest profile (160 cm) was the profile no.2 that formed on colluvial flats, and the shallowest one (30 cm) was the profile no.1 that formed on limestones. The degrees of acidity (pH) were generally neutral and mild alkaline. Organic matter contents are generally greater than 1% in surface horizons. Yet, it varies from 6 to 11 on forest land. By means of XRay Diffraction (XRD) analysis, mineralogical composition was investigated in some horizons of the soil profiles. Calcite, quartz, and palygorskite minerals were detected in profile 1, which formed on limestones. In profile 8, which formed in a closed salty lake environment, on the other hand, silicate minerals such as SiO2 rich quartz and cristobalite were found along with montmorillonite, zeolite, and illite. Having taken the laboratory results and morphological observations into account, the investigated soils were classified based on soil taxonomy and WRB system. According to the classification soil taxonomy), research area soils were classified asalfisols, mollisols, inceptisols, entisols, and vertisols orders. In WRB sysstems were classified as phaozems, luvisols, calcisols, cambisols, fluvisols and vertisols reference groups. Key words: Soil profile, Horizon, Geomorphology, Çan, Bayramiç

PDF

___

Anonymous, 1951. Soil Survey Staff. Soil Survey Manual. United States Department of Agriculture Handbook, 18. US Goverment Printing Office Washington.
Anonim, 1999. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Çanakkale İli Arazi Varlığı, İl Rapor No:17, ANKARA.
Anonim, 2012. Climate Data. 17 Kasım 2018, https://tr.climate-data.org/asya/tuerkiye/canakkale/can19594/#climate-graph
Anonim, 2016. b- Mekan 360. 22 Şubat 2017, http://canakkale.mekan360.com/iys_ilcelerimiz,sehirID=17,ilceID=204,kriter39=51-ilcelerimizcanakkale-can.html?#liste
Bouyoucos, G.J., 1951. A. Recalibration of the Hydrometer Methods for Making Mechanical Anlysis of Soil Agron. Jour. No:43.
Bozcu, M., Çalık, A., 2006. Biga Yarımadası’nın Morfotektonik Özellikleri ve Kazdağlarının Jeolojisi. Kaz Dağları 3. Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı 22-24 Haziran 2006. Çanakkale. s.29-39.
Dengiz, O., Efendiler, A., 2016. Farklı iki fizyografik ünite üzerinde oluşmuş toprakların karakteristiklerinin belirlenmesi ve dağılım haritalarının oluşturulması. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Semp. Intern.
Geography Symp. 13-14 Ekim 2016 /13-14 October 2016, Ankara.
Dinç, U., Şenol, S., 1998. Toprak Etüd ve Haritalama. Çukurova Üniversitesi. Gen Yayınları. No:161 Ders Kitapları Yayınları. No: 50. Adana.
Ergene, A., 1963. Fırat Nehri ile Amanos Dağları Arasındaki Bölgede Teşekkül Eden Kızıl Topraklar Üzerinde Bir Araştırma (Doktora Tezi). A.Ü.Z.F. Yay. No.:2, Ankara.
Grewelling, T., Peech, M., 1960. Chemical Soil Test. Cornell Univ. Agr. Expt. Sta. Bull., No: 960.
IUSS Working Group WRB., 2015. World Reference Base for Soil Resources 2014, update 2015 International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. World Soil Resources Reports No. 106. FAO, Rome.
Kadir, S., Karakaş, Z., 2002. Mineralogy, chemistry and origin of halloysite, kaolinite and smectite from Miocene ignimbrites, Konya, Turkey. Neues Jahrbuch Fur Mineralogie Abhandlungen. 177, 113-132.
Krasilnikov, P.V., Calderon Garcia, N.E., Sedov, S.N., Gomez, E., Ramos Bello, R., 2005. The relationship between pedojenik and geomorphic processes in mountainous forested area in Sierra Madre Del Sur, Mexico. Catena. 62, 14- 44.
Millot, G., 1970. Geology of clays. Translated by W.R Farrand and H. Paquet. Springer Verlag, New York, Berlin, 429p.
Mutlu, H.H., 2010. Eski Konya gölü kuvarterner terasları üzerinde oluşan toprakların jeokimyasal özellikleri ve ayrışma oranları. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitisü. Konya
Pamuk, A., Ekinci, H., 2018. Çan (Çanakkale) yöresi bazı büyük toprak gruplarının (1938) özellikleri ve sınıflandırılması ÇOMÜ Zir. Fak. Derg. (COMU J. Agric. Fac.) 2018: 6 (Özel Sayı): 281–287.
Richards, L.A., 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. United States Department of Agriculture Handbook 60:94.
Sağlam, M.T., 2008. Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz Yöntemleri. Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No: 2. Tekirdağ. S.154.
Sayın, M., 1999. Toprak Mineralojisi. Ç.Ü. Ziraat Fak. Gen. Yayın No:227, Ders Kitapları Yayın No.A72.Adana.
Schlichting, E., Blume, E., 1966. Bodenkundliches Practikum. Verlag Paul Parey, Hamburg und Berlin.
Soil Survey Staff, 1999. Soil Taxonomy: A Basic System of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Surveys. USDA, NRCS Agriculture Handbook, 436, USA.
Soil Survey Staff., 2014. Keys to Soil Taxonomy. Soil Survey Staff, U.S. Department of Agriculture, Soil Conservation Service. S.372.
Soori, M., Jafari, M., Azar Nivand, H., Sharifani, F., 2006. A study on and comparison between soil nutrient statuses with a focus on K, P and N in agricultural and pasture lands of Kermanshah province: A case study. Journal of Agricultural and Horticultural Research. No 71, 50-41.
Whitting, L.D., Allardice W.R., 1986. X-Ray Diffraction Techniques. In: Klute, A., Ed., Methods of Soil Analysis, Part 1: Physical and Mineralogial Methods, American Society of Agronomy, Madison, 331- 362.
Yılmaz, K., 1999. Harran ovası topraklarında smektit ve paligorskit oluşumu. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 23. Ek Sayı 3, 635-642.
Yılmaz, Y., 2001. Kazdağı yakın çevresinin jeolojik özellikleri. TMMOB, Orman Mühendisleri Odası, Kazdağları 1. Ulusal Sempozyumu, 20-22 Eylül, Edremit-Balıkesir. s.15-25.
Yüksel, O., Ekinci, H., 2008. Bayramiç ilçesi arazi kaynaklarının değerlendirilmesi. Çanakkale İli Değerleri Sempozyumu. Bayramiç-Çanakkale.