1930’LU YILLARIN İLK YARISINDA ZONGULDAK’I ZİYARET EDEN GEZİ MUHABİRLERİNİN İZLENİMLERİ

19.yy’dan beri Zonguldak kömür havzasında hüküm süren azınlık-yabancıhegemonyası Kurtuluş Savaşı’yla darbe alsa da cumhuriyetin ilk yıllarındahâlâ kırılamamıştı. Genç Türkiye Cumhuriyeti bir taraftan havzada etkinolmaya çalışırken diğer taraftan kömür üretimini artırmayı amaçlıyordu.Çalışanların koşullarının iyileştirilmesi, teknik yetersizliklerin giderilmesi,demiryolu hattına başlanması ve yerli sermayenin devlet teşvikiyle kömürişletmeciliğine sokulması 1920’ler boyunca atılan önemli adımlar oldu.Havza 1930’ların ilk yarısında önemli gelişmelere gebeydi. Dünya ekonomikbunalımının da etkisiyle devletçilik politikasına yönelen Türkiye Cumhuriyeti,Zonguldak’ta kömür işletmeciliğini doğrudan ele almak üzereydi. Bu süreçteZonguldak üst düzey devlet adamları tarafından ziyaret ediliyor, kömürhavzasının millileştirilmesi için hazırlıklar yapılıyordu.1930’lar aynı zamanda Zonguldak’ta kentleşmenin hızlandığı, sosyal yaşamında dönüşüme uğradığı yıllar olmuştur. İstihdam imkânlarına bağlı olaraknüfus artmış, bayındırlık ve altyapı hizmetleri önem kazanmış, azınlıkyabancı etkisi azalmış, cumhuriyetin getirdiği değişim kentin dokusunayayılmaya başlamıştır.Zonguldak hem ülke ekonomisi açısından hem de yerel bazda önemlidönüşümlere sahne olduğu 1930’lu yıllarda ulusal çaplı gazetelere sık sıkkonu olmuştur. Bazı gazeteciler devlet adamlarının ziyaretleri vesilesiyle ya daekonomik değeri açısından kenti ele almış, kentin varlık sebebi olan kömüreodaklanmışlardır. Bazı gazeteciler ise gezi rotalarının bir durağı olarak kentiziyaret etmişler, sadece yöneticilerle değil halkla da temas kurmuşlardır.Kömür konusunun yanı sıra toplumsal hayatı, belediyeciliği, kent yaşamını,kamu hizmetlerini de mercek altına alan bu gazeteciler Zonguldak’a dairönemli detayları okuyucularıyla paylaşmışlardır.

Impressions of Travelling Correspondents on Zonguldak in the first half of the 1930s

Although the minority-foreign hegemony since the 19th century, which dominated the Zonguldak coal basin, took a blow with the War of Independence, it still could not be broken in the first years of the republic. The young republic of Turkey both aimed to be active in the basin and tried to increase coal production. Improving the working conditions of the employees, eliminating the technical inadequacies, starting the railway line instructon and introducing the domestic capital into the coal industry by the state incentives were among the important steps taken during the 1920s. The basin was open to significant developments in the first half of the 1930s. With the effects of world economic crisis, Turkish Republic that turned toward statism policy was about to take the management of the coal mining in Zonguldak. In this process, Zonguldak was visited by high level government officials while preparations were made for the nationalization of the coal basin. The 1930s were also the years in which urbanization accelerated and social life transformed in Zonguldak. As a result of the employment opportunities, the population increased, public works and infrastructure services gained importance, the minority-foreign effect decreased; and the changes brought by the republic began to spread throughout the city. Zonguldak was the subject of national newspapers in the 1930s as the national economy and regional structures underwent significant transformations. Some journalists analyzed the city from the perspective of the official visits or the region’s economic value, and thus focused on coal which was the raison d'être of the city. Some journalists visited the city as a destionation of their route, and contacted not only with the managers but also with the public. Those journalists who reviewed the social life, municipalism, urban life and public services beside the coal share important details with the readers.

PDF

___

Akşam (1932, 1933)
Cumhuriyet (1930, 1933)
Hakimiyet-i Milliye (1933)
Kurun (1935)
Milliyet (1930, 1932, 1933)
Tan (1935)
Vakit (1933)
Ahmet Naim, Yer Altında Kırk Beş Sene- Bir Maden İşçisinin Anıları, Hazırlayan: Sina Çıladır, Evrensel Basım Yayın, 1.baskı, İstanbul, 2014.
Ahmet Naim, Zonguldak Havzası-Uzun Mehmetten Bugüne Kadar, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul, 1934.
As, Efdal, Cumhuriyet Dönemi Ulaşım Politikaları (1923-1960), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2013.
Cumhuriyetin 50. Yılında Zonguldak- 1973 İl Yıllığı, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1973.
Çıladır, Sina, Taşkömürünün Devletçilik Dönemi, Kültürkent Kuledibi yay., 1.baskı, İstanbul, 2018.
Çıladır, Sina, Zonguldak Havzasının Tarihi Gelişimi, Genel Maden-İş yay., , Zonguldak, [1993].
Enver, Sadreddin, Zonguldak Kömür Havzamız, Etibank yay., Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 1941.
Kaya, Ali, Zonguldak’ta Elektriğin Tarihi, Karina yay., 1. baskı, Ankara, 2014.
Köprülü, Ali Kadri, Anadolu’da Hayat ve Hatıratım -Anadolu’da İstiklâl Mücahedesi-, Yayına Hazırlayan: Hamit Pehlivanlı, Türk Tarih Kurumu yay., Ankara, 2011.
Namal, Yücel, Atatürk’ün Zonguldak Gezisi, Zonguldak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., Ankara, 2010.
Ökçün, A. Gündüz, Türkiye İktisat Kongresi (1923-İzmir), Sermaye Piyasası Kurulu yay., 4. baskı, Ankara, 1997.
Önder, Mehmet, Atatürk’ün Yurt Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür yay., Ankara, 1998.
Quataert, Donald, Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1881-1908), Çeviren: Sabri Tekay, Yurt yay., Ankara, 1987.
Sarıkoyuncu, Ali, Milli Mücadele’de Zonguldak ve Havalisi, Kültür Bakanlığı yay., Ankara, 1992.
Seçkin Bir Türk Ormancısı Hüseyin Fehmi İmer- Hayatı, Hatıraları, Hazırlayan: Kerim Yund, Baha Matbaası, İstanbul, 1973.
Tuncer, Kadir, Tarihten Günümüze Zonguldak’ta İşçi Sınıfının Durumu, Yayına Hazırlayan: Yaşar Selçuk, Göçebe yay., 1. Baskı, İstanbul, 1998.
Vâlâ Nureddin (Vâ-Nû), Bu Dünyadan Nâzım Geçti, Kırmızı Kedi yay., 1. Baskı, İstanbul, 2018.
Yıldırım, İsmail, Cumhuriyet Döneminde Demiryolları (1923-1950), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2001.
Avcı, Cemal, “19. Yüzyıl Sonlarında Kastamonu Vilayeti”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi- Journal of Social Sciences, Cilt / Volume: 2012-1 Sayı / Issue: 24, s. 17-33.
Canver, Can, “Zonguldak Havalisinde Kuvayi Milliye Harekatı”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, 1. Baskı, İstanbul, 2006, s. 189-201.
Dölen, Emre, “Zonguldak Maden Mühendis Mekteb-i Âlisi (1924-1931)”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, 1. Baskı, İstanbul, 2006, s. 21-31.
Genç, Hamdi, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Zonguldak’ta Nüfus, Ticaret ve Sanayi (1920- 1932)”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı: 12 (2010), s. 137-152.
Genç, Hamdi, “Zonguldak Kazası”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, 1. Baskı, İstanbul, 2006, s. 317-323.
Güner, Zekai, “Zonguldak ve Ereğli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin Kuruluşu ve Faaliyetleri, Bölgede Gelişen Olaylar”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, 1. Baskı, İstanbul, 2006, s. 179-187.
Kara, Murat, “Cumhuriyet Dönemi’nde Ereğli Kömür Havzası (1920-1940)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XIV/1 (2012), s. 111-137.
Karakuzu, Hasan, Namal, Yücel, “Başbakan İsmet İnönü’nün Zonguldak Kömür Havzası Ziyaretinin Türk Basınına Yansımaları”, Cappadocia Journal of History and Social Scieneces, 2014-Volume 2, s. 1-13.
Namal, Yücel, “Zonguldak Halkevi’nin Faaliyetleri ve Karaelmas Dergisi”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 34 (Yaz 2012), s. 97‐134.
Öğreten, Ahmet Öğreten, “Ereğli Kömür Maden Havzasında Kurulan İlk Şirket”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, 1. Baskı, İstanbul, 2006, s. 297-308.
Sakaoğlu, Necdet, “Tarihe Yerleşen Hayal: Uzun Mehmet”, Tarih ve Toplum, Sayı: 10 (Ekim 1984), s. 21- 25.
Yüksel, Büşra, “Çalışma İlişkilerine Yönelik ilk Düzenleme: Dilaver Paşa Nizamnamesi ve Çalışma Hayatına Etkileri”, İş ve Hayat, III/6, s. 155-178.
Zaman, Ekrem Murat, “Zonguldak Kömür Havzası’nda Madencilik Eğitimi ve Maden Mektebi”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, 1. Baskı, İstanbul, 2006, s. 33-49.
Gürboğa, Nurşen, Mine Workers, The State And War: The Ereğli- Zonguldak Coal Basın As The Site of Contest (1920-1947), Boğaziçi Üniversitesi-Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2005.
Güven, Tamer, Zonguldak Kozlu’da Kömür Madenciliği: İşletmecilik ve Çalışma Hayatı (1848- 1921), Bülent Ecevit Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü- İktisat Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak, 2014.
Kara, Murat, Ereğli Kömür Havzası ve Cumhuriyet Dönemi Şekillenişi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü- İlköğretim Anabilim Dalı- Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu, 2009.
Tan, Çağlar, 20.Yüzyılın İlk Yarısında Zonguldak: Gündelik Yaşam ve Siyaset, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2015.
Tekin, Duygu, Toplumsal Bellek ve Mekân: Zonguldak Halkevi Binası, T.C. Ankara ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü-Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2017.