SÜNNETİN KUR’AN’I NESHİ MESELESİNE HADİSÇİLERİN YAKLAŞIMI: ÖRNEKLER ÇERÇEVESİNDE BİR İNCELEME

Kur’an-ı Kerîm’de ve hadislerde geçmekle birlikte, bir hükmün kaldırılması yerine yeni bir hüküm getirilmesi anlamında ilk defa İmam Şâfiî (ö. 204/820) tarafından literatüre kaydedilen nesh meselesi, daha sonraki süreçte hadis, tefsir ve fıkıh usûlü ilimlerinin önemli bir konusu haline gelmiştir. Nesh konusu İslam bilginleri tarafından Kur’an’ın Kur’an’ı neshi, Kur’an’ın sünneti neshi, sünnetin sünneti neshi ve sünnetin Kur’an’ı neshi şeklinde kategorize edilmektedir. Bunlardan sünnetin Kur’an’ı neshi konusu tartışmaların yoğunlaştığı alan olarak görülmektedir. Sünnetin Kur’an’ı nesh edebileceğini iddia edenler, bu iddialarını ispat sadedinde bazı hadisleri delil olarak sunmaktadır. Bu makalede, sünnetin Kur’an’ı nesh ettiğini iddia edenlerin ittifakla delil olarak sundukları bazı rivâyetlerin sened ve metin açısından değerlendirilmesi yapılmakta, bu rivâyetler çerçevesinde hadisçilerin sünnetin Kur’an’ı nesh etmesine ilişkin yaklaşımı irdelenmektedir. Bu çerçevede şu somut soruların da cevabı aranmaktadır: “Hadisçiler, sıhhat açısından bu rivâyetleri nasıl değerlendirmektedir?”, “Hadisçiler, bu rivâyetler bağlamında Kur’an sünnet ilişkisini nesh üzerine mi inşa etmiştir? Yoksa sünnetin Kur’an’ı beyanı çerçevesinde mi bu rivâyetleri yorumlamışlardır?” “Hadisçiler, sünnetin Kur’an’ı nesh etmesine kabul veya red açısından nasıl yaklaşmaktadır?” Hadisçiler, söz konusu rivâyetlerin Kur’an’ı nesh ettiği kanaatini taşımamaktadır. Onlara göre bu rivâyetler Kur’an’ın mücmelini beyan etmekte, Kur’an’ın hükümlerini teyit, tahsis ve takyid etmektedir.

THE GENERAL APPROACH OF MUHADDITHS OVER THE NASKH OF QURAN BY SUNNA: AN EVALUATION WITH IMPORTANT EXAMPLES

Having been used to signify to cancel a judgment or make a new decision by Imam Shafi, the issue of the Nasikh took its place in the methodology of the hadith, tafsir, and Fıqh studies. It is also known that the matter of Naskh was mentioned both in the Quran and in hadiths. Many of the Muslim scholars think that there were several types of Naskh such as Naskh of Quran by Quran itself, Naskh of Sunna by Quran, Naskh of Sunna by Sunna itself, naskh of Quran by Sunna. The naskh of the Quran by Sunna might be the hardest discussions break out and intensified. According to those who claim that Sunna can naskh, i.e evaluate, judge, change, take advantage of some hadiths as evident for their claim.In this article, some of the riwaya, regarded as evident by those who say that sunna can invalidate the Quran, were examined in the manner of sanad and textual criticism, and then the approaches of the muhaddiths related to the naskh of the Quran by Sunna were revealed. Moreover, this short article also sophisticates these questions: ‘‘How muhaddiths evaluated these hadiths especially genuine of hadiths’’, ‘‘Did muhaddiths construct their all theory regarding Quran and Sunna relation by only the Naskh methods or did they interpret those riwaya in a position that Sunna reports the Quran?’’, “However, it should be asserted that muhaddiths do not think that those riwaya, which were seen as evident for naskh studies, are not sufficient to naskh the Quran so they do not accept that those riwaya cannot naskh i.e judge the Quran.” Among the muhaddiths, these riwaya inform us about the explanation of the mucmel i.e concise expressions of the Quran and also verify, design, and record the Quran’s orders.

Keywords:

Hadith, Sunna, The Quran, Naskh Riwaya,

PDF

___

Ahatlı, E. (2011). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 40, ss. 483-484). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Arı, A. (2012). Vasiyyet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 42, ss. 252-255). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Aynî, B. (ts). ‘Umdetü’l-ḳârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
Aytekin, M. A. (2019). Vasiyet Âyeti Bağlamında Sünnetin Kurân-ı Kerîm’i Nesh Etmesi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 34, 85-113.
Azîmâbâdî, M. (1995). Avnü’l-ma’bûd şerhu süneni Ebû Dâvûd (C. 1-14). Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye.
Buhârî, M. (1422/2001). Muhammed Zühyr b. Nâsır, el-Câmi‘u’ṣ-sahîh (C. 1-9). Dâru tavkı’n-necât.
Coşkun, M. (1995). Sünnet’in Kur’an’ı Neshi Meselesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çetin, A. (2006). Nesih. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, ss. 579-581). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Demirci, M. (2000). Nesih Bağlamında Recim Âyeti Sorunu. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, 101-119.
Ebû Dâvûd, S. (2009). Şuayb el-Arnoût, Sünen (C. 1-7). Dârü’r-risâle.
Efendioğlu, M. (2006). Nesih. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, ss. 581-582). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Görmez, M. (2020). Sünnet ve Hadisi Anlama Kılavuzu (1. bs). Otto Yayınları.
Gürses, S. M. (2018). Çıplak Ayağa Meshle İlgili Rivâyetlerin Tahlili. Hadith Uluslararası Hadis Araştırmaları Dergisi, 1, 4-38.
Hatîb el-Bağdâdî, E. (ts). el-Câmi‘ li ahlâkı’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi‘ (C. 1-2). Mektebetü’l-meârif.
Hattâbî, M. (1351/1932). Me‘âlimü’s-sünen (C. 1-4). Matbaatü’l-ilmiyye.
Hâzimî, M. (1359/1940). el-İtibâr fi’n-nâsihi ve’l-mensûhi mine’l-âsâr. Dâiretü’l-meârif.
İbn Arabî, M. (1992). el-Ḳabes fî şerhi muvattai Mâlik b. Enes (C. 1-3). Dârü’l-garbi’l-İslâmî.
İbn Arabî, M. (2007). el-Mesâlik fî şerhı muvattai Mâlik (C. 1-8). Dârü’l-garbi’l-İslâmî.
İbn Ebî Şeybe, A. (1409/1989). Kitâbü’l-musannef fi’l-ehâdîsi ve’l-âsâr (C. 1-7). Mektebetü’r-rüşd.
İbn Hacer, A. (1379/1959). Fethu’l-bârî şerhu sahîhi Buhârî (C. 13). Dârü’l-marife.
İbn Kuteybe, A. (ts). Te’vîlü muhtelifi’l-hadîs. Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye.
İbn Mâce, M. (ts). M. Fuad Abdülbâkî, Sünen. Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
İbn Mülakkın, E. H. S. (2008). et-Tavzîḥ li şerhi câmi‘i’s-sahîh. Dârü’n-nevâdir.
İbn Salâh, O. (1986). Muḳaddimetü İbni Salâh. Dârü’l-fikr.
İbnü’l-Cevzî, A. (1423–2003). Nâsihu’l-Kur’an ve Mensûhuh. İmâdetü’l-bahsi’l-ilmî.
İsfahânî, R. (1412/1991). el-Müfredât fî garîbi’l-Kurân. Dârü’l-kalem.
Kâdî İyâz, F. (1998). İkmâlü’l-mu‘lim bi fevâ’id-i Müslim. Dârü’l-vefâ.
Kahraman, H. (2000). Fıkhî Hadislerin Rivâyet Değeri Bağlamında “Varise Vasiyyet Olmaz” Hadisinin Tahric ve Tenkidi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(9), 537-555.
Kastallânî, A. (1323/1905). İrşâdü’s-sârî li şerhi sahîhi’l-Buhârî (C. 1-10). Matbaatü’l-kübrâ.
Kirmânî, M. (1356/1937). el-Kevâkibü’d-derârî fî şerhı sahîhi’l-Buhârî (C. 1-25). Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
Koca, F. (2006). Nesih. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, ss. 582-584). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Koçkuzu, A. O. (2016). Hadiste Nâsih Mensûh Meselesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Koçyiğit, T. (1980). Hadis Istılahları. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Lâşîn, M. (2002). Fethü’l-mün‘im şerhu sahîhi Müslim. Dârü’ş-şurûk.
Mâlik, E. (2004). el-Muvttṭâ (C. 1-8). Müessetü Zâyed b. Sultan.
Müslim, E. (ts). M. Fuat Abdülbâkî, El-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
Nesâî, A. (2001). Şuayb el-Arnoût, Sünen (1. bs, C. 1-12). Müessetetü’r-risâle.
Nevevî, Y. (1392/1972). El-Minhâc şerḥu ṣaḥîḥ-i Müslim ibni Ḥaccâc (C. 1-9). Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
Said b. Mansûr, E. (1982). Sünen (C. 2). Dârü’s-selefiyye.
San’ânî, M. (2011). et-Tenvîr şerhu’l-câmi‘i’s-sağîr (C. 1-11). Mektebetü dârü’l-İslâm.
Süyûtî, C. (1416/1996). ed-Dibâc ‘alâ sahîhi Müslim ibni Haccâc (C. 1-6). Dâru ibn Affân.
Süyûtî, C. (ts). Tedrîbü’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-Nevevî (C. 1-2). Dâru taybe.
Taberânî, S. (1994). el-Mu‘cemü’l-kebîr. Mektebetü ibn Teymiyye.
Tirmizî, E. (1975). Ahmed Muhammed Şakir, Sünen. Matbaatü Mustafa.
Ünalan, A. (2018). Kur’an’ı Nesh Bağlamında Sünnet’in Yetkisi. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(2), 11-30.
Yücel, A. (2019). Hadis Usulü. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.