Gazali’nin “Munkız Mine’d-Dalal” Adlı Kitabı Bağlamında Hidayet/Kurtuluş Teorisi

Bugünkü haliyle Sünnilik, büyük oranda, Gazali’nin gayretleri sonucu ortaya çıkmıştır. Bilindiği gibi, Gazali ile birlikte, Kur’an ve sünnet yepyeni bir yoruma kavuşmuştur. Özellikle kelam alanında "Gazali öncesi" ve "Gazali sonrası" şeklinde keskin bir ayırım ortaya çıkmıştır. Dahası Gazali’nin İslam dünyasındaki etkisi hala sürmektedir. O'nun eserlerine gösterilen ilgiye baktığımız zaman, Gazali’nin İslam dünyasındaki iddiasının gelecekte de süreceği anlaşılmaktadır. Bu makale, büyük oranda, Gazali’nin el-Munkız mine’d-Dalal adlı kitabına dayanmaktadır. “Sapkınlıktan Kurtuluşa” anlamına gelen bu biyografik ve metodolojik eserinde Gazali, Müslümanların kurtuluşu konusuna kafa yormuş ve çözüm önerilerinde bulunmuştur. Gazali’nin kurtuluşa giden yol arayışının sebebi farklı zümrelerin kendi inanç ve düşüncelerinin hakikat olduğunu iddia etmeleriydi. Bu iddialar, İslam dünyasında ihtilafları derinleştiren bir takım gruplaşmaların başlamasına neden olmuştur. İslam dünyasının bu heterojen yapısının homojen bir hüviyete kavuşturulması projesi, devletten gelmiş olsa bile, Gazali'nin de gönlünden geçmekteydi. Kurtuluş teorisi olarak adlandırılan bu projeyi Gazali, bizzat kendi yaşamında karşılaştığı “şüphe”, “bunalım” ve nihayet “zihnini aydınlatan ışık” kavramları ile anlatmaktadır. Bu süreçte bilginin kaynağı ve bilginin sağlam temellere oturtulması için Gazali’nin yoğun çaba sarf ettiği görülmektedir. Gazali, kelamdan istifade edilebileceğini, Bâtıniliğin zındıklık olduğunu, Meşşai felsefesinin filtrelenmesi gerektiğini ve nihayet tasavvuf yolunun hakikat olduğunu söylemiştir.

The Theory of Salvation in the Context of Gazali's Book "MunkizMine'd-Dalal"

Sunnism in its current form has emerged largely as a result of the efforts of Ghazali. As it is known, together with Ghazali, the Qur'an and the Sunnah gained a brand new interpretation. Especially in the field of kalam, a sharp distinction emerged as "before Ghazali" and "after Ghazali". Moreover, Ghazali's influence in the Islamic world still continues. When we look at the favor shown to his works, it is understood that Ghazali's claim in the Islamic world will continue in the future. This article is largely based on Ghazali's book al-Munkız mine'd-Dalal. In this biographical and methodological work, which means "From Heresy to Salvation", Ghazali contemplated the salvation of Muslims and offered solutions. The reason for Ghazali's search for a way to salvation was that different groups claimed that their beliefs and thoughts were correct. These allegations led to the beginning of some groupings that deepened the conflicts in the Islamic world. Even if the project of bringing this heterogeneous structure of the Islamic world to a homogeneous identity came from the state, it was also in the heart of Ghazali. This project, which is called the theory of salvation, describes the concepts of “doubt”, “depression” and finally “the light that illuminates his mind” that Ghazali encountered in his own life. In this process, it is seen that Ghazali made great efforts to establish the source of knowledge and knowledge on solid foundations. Ghazali said that kalam can be used, Bâtinism is heresy, philosophy needs to be filtered and finally he finds the right way of Sufism.

PDF

___

Ahmed b. H. (2014). Müsned. Z. Yıldız, H. Yıldız ve H. Yıldız (Çev.). İstanbul.
Altıntaş, S. (2006). Gazali’de tasavvuf felsefesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Atay, H. (2003). Gazali ve İbni Rüşd felsefesinin karşılaştırılması. Kelam Araştırmaları.
Buhari. (2010). Sahih-i Buhari tercüme ve şerhi. İstanbul: Sağlam Yayınevi.
Demir, O. N. (2008). Gazali’de kurtuluş kavramı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Gazali. (1990). Ebû Hâmid, Faysalu’t-Tefrika beyne’l-İslam ve’z-zendeka (İslam’da müsamaha) S. Uludağ. (Çev.). İstanbul: Marifet Yayınları.
Mahmud, A. (1997). Munkız mine’d dalâl şerhi ve tasavvufî incelemeler. (2. Bs.). S. Uçan (Çev.). İstanbul: Kayıhan Yayınları.
Müslim, S. (2014). trc. M. Sofuoğlu. İstanbul: İrfan Yayınevi.
Müslim, S. (1993). Fedâihu’l-Bâtıniye (Bâtıniliğin içyüzü). A. İlhan (Çev.). Ankara: TDV Yayınları.
Müslim, S. (tsz). İhya’ü ulûmi’d-dîn. A. Serdaroğlu (Çev). İstanbul: Bedir Yayınevi.
Müslim, S. (tsz). el İktisâd fi’l-itikâd (İtikatta sözün özü). Ö. Dönmez (Çev). İstanbul: Hisar Yayınevi.
Müslim, S. (1987). İlcâmü’l-avam an ilmi’l-kelâm (Halkın kelâmî düşüncelerden korunması). S. Ünal (Çev.). İzmir: DEÜİFV Yayınları.
Müslim, S. (1930). Kânûnü’l-küllî fi’t-te’vil. M. Serefeddin. (Çev.). İstanbul: DİFM Yayınları.
Müslim, S. (2016). Kavaidü’l-akaid. İstanbul: Dua Yayınları.
Müslim, S. (1954). Kavâsımu’l-Bâtıniye (Bâtınilerin belini kıran deliller). A. Ateş (Çev.). AÜİF Dergisi, C.III, S.I-II.
Müslim, S. (1974). Kimyâ-ı saâdet. A. F. Meyan, (Çev.). İstanbul: Bedir Yayınları.
Müslim, S. (2002). Makâsıdü’l-felâsife (Felsefenin temel ilkeleri). (2. bs.). C. Erdemci (Çev.). Ankara: Vadi Yayınları.
Müslim, S. (1994). Miskâtü’l-envâr (Nurlar feneri). S. Ateş, (Çev.). İstanbul: Bedir Yayınları.
Müslim, S. (2018) Munkız mine’d dalâl (Dalaletten çıkış yolu). O. Arpaçukuru (Çev.). İstanbul: Beyan Yayınları.
Müslim, S. (2006). Mustasfâ min i’lmi’l-usûl. Y. Apaydın (Çev.). İstanbul: Klasik Yayınları.
Müslim, S. (2003). Mükâşefetü'l-kulûb (Allah yolunda kalplerin keşfi). A. Aydın (Çev.). İstanbul: Seda Yayınları.
Müslim, S. (2004). Ravdatü’t-tâlibîn ve umdetü’s-sâlikîn (Hak yolunun esasları). (2. bs.) D. Selvi (Çev.). İstanbul: Semerkand Yayınları.
Müslim, S. (2005). Tehâfütü’l-felâsife (Filozofların tutarsızlığı). M. Kaya ve H. Sarıoğlu (Çev.). İstanbul: Klasik Yayınları.