Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Dışı Davranış Sergilemelerinin Nedenleri: Literatür İncelemesi / Reasons of Unethical Behaviors of Accounting Professionals: Literature Review

Bu çalışma, muhasebe meslek mensuplarının mesleki faaliyetlerini gerçekleştirirken etik dışı davranış sergilemelerinin nedenlerini, ulusal ve uluslar arası literatürde yer alan çalışmaların sonuçlarını değerlendirerek ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, 2005-2020 yılları arasında etik dışı davranışın nedenlerine doğrudan veya dolaylı olarak yer veren 26 ulusal makale, 24 uluslar arası makale ve 9 ulusal lisansüstü tez olmak üzere toplam 59 bilimsel çalışmadan elde edilen veriler belirli bir sınıflandırmaya tabi tutularak analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, muhasebe meslek mensuplarını etik dışı davranış sergilemeye yönlendiren en önemli faktörün müşteri-yönetim baskısı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ulusal ve uluslar arası problemler incelendiğinde Türkiye’de denetim sürecinin etkin olmayışı ve eğitim yetersizliğinin önemli bir sorun olduğu göze çarpmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Etik Dışı Davranış, Etik Problemler, Muhasebe Meslek Mensubu, Literatür İncelemesi

REASONS OF UNETHICAL BEHAVİORS OF PROFESSIONAL ACCOUNTANTS: LITERATURE REVIEW

This study, aims to reveal the reasons of professional accountants unethical behavior while performing their professional activities by evaluating the results of the studies in the national and international literature. For this purpose, data from 59 scientific studies, including 26 national articles, 24 international articles and 9 national postgraduate theses, which directly or indirectly included the causes of unethical behavior between 2005-2020, were analyzed by subjecting them to a certain classification. According to the results obtained, it was determined that the most crucial factor that leads to the Professional accountants to display unethical behavior is customer-management pressure. Also, when national and international problems were examined, lack of supervision and lack of education are conspicuous problems in Turkey.

Keywords:

Unethical Behavior, Ethical Problems, Professional Accountant, Literature Review.,

PDF

___

Ashe, C., Nealy, C. (2010). Ethical Standards and Accounting Practices: Still An Area For Concern. Journal of International Business Disciplines, 5(1), 1-12.
Aymankuy, Y, Sarıoğlan, M . (2005). Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiğine Yaklaşımları ve Balıkesir İl Merkezinde Bir Uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (14), 23-45.
Bobek, D., et all. (2017). An Investigation of Ethical Environments of CPAs: Public Accounting versus Industry. Behavioral Research in Accounting, 29(1), 43-56.
Caglio, A. and Cameran M. (2017). Is it Shameful to be an Accountant? GenMe Perception(s) of Accountants’ Ethics. ABACUS, 53(1), 1-27.
Chan, Y.S., Leung, P. (2006). The Effects of Accounting Students’ Ethical Reasoning and Personal Factors On Their Ethical Sensitivity. Managerial Auditing Journal, 21(4), 436-457.
Çabuk, A, İşgüden, B. (2006). Meslek Etiği ve Meslek Etiğinin Meslek Yaşamı Üzerindeki Etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (16), 59-86.
Çağlar, D. (2019). Muhasebe Meslek Etiğinin Algılanma Düzeyi Karabük İli Örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çankırı.
Çetin, A, Dağlı, S. (2014). Muhasebe Meslek Etiği ve Meslek Mensuplarının Etik Hakkındaki Görüşleri Üzerine Isparta İlinde Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 55-84.
Çınar, O, Güney, S. (2012). Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin (SMMM) Etik Algıları: Erzurum Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 91-106.
Çiçek, H., Canbaz, S. ve Keskin, A. (2013). Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiğine Bakış Açıları: Kırklareli İlinde Bir Araştırma. Tekirdağ SMMM Odası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, 1-20.
Dağdeviren, E. İ. (2014). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Algılamaları ve Etik Dışı Davranışlara Yönlendiren Faktörler: Göller Bölgesinde Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Burdur.
Dahlin, A. L. (2009). A Study of Ethical v Unethical Decision Making of Male and Female Certified Management Accountants. Northeast Business & Economics Association Proceedings, 60-64.
Davoodifar, H. M. (2015). Challenging Ethic Facing the Professional Accounting in the Today World. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences, 5(4S), 89-94.
Dewi, K., Dewi, A. (2018). Money and Unethical Behavior of Accounting Students. Journal of Accounting and Business Education, 2(2), 221-237.
Domino, A. M., Stephen C. W. and James E. B. (2015). Social Cognitive Theory: The Antecedents and Effects of Ethical Climate Fit on Organizational Attitudes of Corporate Accounting Professionals—A Reflection of Client Narcissism and Fraud Attitude Risk. Journal of Business Ethics, (131), 453-467.
Ergün, H., Gül, K. (2005). Muhasebe Mesleği Etik Kuralları ve Bu Kuralların Meslek Mensuplarınca Algılanışı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 25, 144-154.
Fidan, M, Subaşı, Ş. (2014). Muhasebe Meslek Mensubu Adaylarının Etik Algıları: İstanbul İli Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (64), 111-130. DOI: 10.25095/mufad.396493
Fisher, J. (2004). Social Responsibility and Ethics: Clarifying The Concepts. Journal of Business Ethics 52(4), 391-400.
Gökçe, N., Tellioğlu, T. (2018). Muhasebe Meslek Etiği Eğitimi ile Mesleki Değerler Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, MODAV 15. Uluslararası Muhasebe Konferansı Özel Sayısı , 391-410.
Gümrah, Ö., Yılmaz, B. (2018). Bağımsız Denetim ve Muhasebe Meslek Etiği: Bağımsız Denetçilerin Etik İlkelere Yaklaşımları Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 21(2), 348-373. DOI: 10.29249/selcuksbmyd.457622
Gür, E. (2018). Muhasebe Meslek Etiği. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 371-407. DOI: 10.31679/adamakademi.443323.
Gürbüz, S. İ. (2017). Muhasebede Etik İlkeler ve Mersin İlinde Bir Uygulama. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye.
Jackling, B., et all. (2007). Professional Accounting Bodies’ Perceptions of Ethical İssues, Causes of Ethical Failure and Ethics Education. Managerial Auditing Journal, 22(9), 928-944.
İşgüden, B. (2007). Sosyal ve Kültürel Değerlerin Muhasebe Meslek Etiği Üzerine Etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir.
Karaman, S. E. (2015). Muhasebe Meslek Etiği ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Kurallara Bakışı (Balıkesir İli Örneği). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Kavanagh, M., O’Higgins, E. (2019). Professional Accountants In Ireland And Northern Ireland Ethics Research Report Ethical Awareness, Challenges, Concerns And Decision Making. Ethics Research Report, 2-84.
Kavut, L. F., Güngör, N. (2017). Bağımsız Denetimde Kilit Denetim Konuları: BIST-100 Şirketlerinin 2017 Yılı Analizi. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 59, 59-70.
Kaya, N., Yanık, R. (2011). Muhasebe Meslek Ahlâkı, Etik ve Müşteri Tatmini İlişkisi. EKEV Akademi Dergisi, Sayı: 49, 293-306. Kıllı, M., Türkoğlu, H. ve Gülmez, C. (2018). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Algısı: Malatya İlinde Bir Araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(1), 45-62.
Kısakürek, M., Alpan, N. (2010). Muhasebe Meslek Etiği ve Sivas İlinde Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (47), 213-228. Koç, V. (2010). Muhasebe Meslek Etiği ve Meslek Mensuplarının Mükellefin Vergi Uyumu Üzerindeki Etkileri (Manisa İli Örneği). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa.
Kök, M. (2018). Diyarbakır İli Muhasebe Meslek Mensuplarının Muhasebe Meslek Etiği Algısı Üzerine Bir Araştırma. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
Köse, E., Aldemir, E. M. (2019). Muhasebe Etiği ve Etik Dışı Davranmaya Yönelten Sebepler: Nevşehir İlinde Bir Araştırma. International Journal of Business, Economics and Management Perspektives, 3(2), 1-15.
Kutlu, H. A. (2008). Meslek Mensupları ve Çalışanlarının Etik İkilemleri: Kars ve Erzurum İllerinde Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 63(2), 143-170.
Mabil, N.A. (2019). Investigating Effects of Accounting Ethics on Quality of Financial Reporting of an Organization: Case of Selected Commercial Banks in South Sudan. Mediterranean Journal of Social Sciences, 10(1), 117-191.
Maruszewska, W. E. (2012). Reception of Supervisors’ Pressure To Act Unethicalli In Accounting. Journal of Interdisciplinary Research, 65-67.
Marques, A. P. and Pereira, A. J. (2009). Ethical Ideology and Ethical Judgments in the Portuguese Accounting Profession. Journal of Business Ethics, (86), 227-242.
McDevitt, R., Giapponi, C. and Tromley, C. (2007). A Model of Ethical Decision Making: The Integration of Process and Content. Journal of Business Ethics, (73), 219-229.
Mocan, M.R. (2002). Etik ve Meslek Etikleri. YDK Yüksek Denetim Dergisi, s.1. Nazaruddin, I., Rezki, B. S. and Rahmanda, Y. (2018). Love of Money, Gender, Religiosity: The Impact on Ethical Perceptions of Future Professional Accountants. Business and Economic Horizons, 14(2), 424-436.
Neesham, C. and Azim, I. M. (2017). Building Ethical Capability for Accounting Professionals A Needs Analysis Study. Swinburne University of Technology Report, 1-66.
Odar, M., et all. (2017). Accountants’ Ethical Perceptions from Several Perspectives: Evidence from Slovenia. Economic Research, 30(1), 1785-1803.
Owolabi M. Bakre. (2007). The Unethical Practices of Accountants and Auditors and The Compromising Stance of Professional Bodies İn The Corporate World: Evidence from Corporate Nigeria, Accounting Forum, 31(3), 277-303.
Önal, S., Gürbüz, S. İ. (2018). Muhasebede Etik İlkeler ve Mersin İlinde Bir Uygulama. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 4(3), 258-273.
Özçelik, H., Angı, G. G. (2017). Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiği ve Etik İkilem Algıları: Antalya İli Örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Sayı: 50, 141-158.
Öztürk, S., Karabayır, M. ve Cengiz, S. (2018). Muhasebe Meslek Mensubu Adayları ve Etik İkilem. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Special Issue of the 10th Year, 328-353.
Özyürek, H. (2012). Muhasebe Meslek Mensuplarında Etik: Ankara’da Muhasebeciler Üzerine Araştırma. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 125-137 .
Sarı Özgün, H., Sarıtaş, H. (2019). Muhasebe Mesleğinde Etik Dışı Davranışlara Neden Olan Durumlar: Denizli İlinde Bir Uygulama. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 6(1), 77-93.
Sayım, F., Usman, Ö. (2016). Etik Kavramı ve Muhasebe Meslek Mensuplarında Etik Algısı-Yalova Örneği. Maliye Dergisi, Sayı: 170, 131-146.
Shafer, E. W. (2015). Ethical Climate, Social Responsibility And Earnings Management. Journal of Business, 126(1), 43-60.
Shawver, T. (2011). The Effects of Moral Intensity on Whistleblowing Behaviors of Accounting Professionals. Journal of Forensic & Investigative Accounting, 3(2), 162-190.
Soylu, A. (2018). Muhasebe Meslek Etiği ve Muhasebe ve Denetim Meslek Mensuplarının Etik Algısı Üzerine Bir Araştırma. Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Şendurur, U., Çelik, Y. (2020). Muhasebe Meslek Mensuplarının Karşılaştığı Sorunlar ve Beklentileri: Muş ve Ağrı İlleri Örneği. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 13(1), 25-50.
Roberts, L. M. (2010). Independence, Impartiality, and Advocacy in Client Conflicts. Research in Accounting Regulation, (22), 29-39.
Ruedy, E. N., Schweitzer, E. M. (2011). In the Moment: The Effect of Mindfulness on Ethical Decision Making. Journal of Business Ethics, (95), 73-87.
Türegün, N. (2018). Ethical Awareness, Ethical Decision Making, and Transparency: A Study on Turkish CPAs in Istanbul. Accounting from a Cross-Cultural Perspective, Asma Salman and Muthanna G. Abdul Razzaq, IntechOpen, DOI: 10.5772/intechopen.76867. Available from: https://www.intechopen.com/books/accounting-from-a-cross-cultural-perspective/ethical-awareness-ethical-decision-making-and-transparency-a-study-on-turkish-cpas-in-istanbul.
Uyar, A., Güngörmüş, H.A. (2013). Accounting Professionals’ Perceptions of Ethics Education: Evidence from Turkey. Accounting and Management Information Systems, 12(1), 61-75.
TÜRMOB, (2007). Serbest Muhasebeciler, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirlerin Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik. Resmî Gazete, 19.10.2007, 26675.
Yel, T. (2018). Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiği Hakkındaki Görüşlerine İlişkin Bolu’da Bir Araştırma. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 165-184.
Yıldız, G. (2011). Muhasebe Meslek Etiği ve Kayseri İl Merkezi’nde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı: 36, Ağustos-Aralık 2011, 155-178.
Yücel, E. (2017). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Dışı Davranışlarının Vergi Ahlakına Etkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (73), 229-248 . DOI: 10.25095/mufad.396753
Yücel, R., Kartal, C. (2015). Muhasebecilerin Mesleki Uygulamalarındaki Etik Algılarına İlişkin Bir Araştırma. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 123-148.
Zeytin, M. (2007). Bağımsız Muhasebe Meslek Mensuplarını Hata ve Etik Dışı Davranışlara Yönlendiren Faktörler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
Zheng, C., Mirshekary, S. (2014). Exposure To Unethical Behaviour: Does It Change Accounting Firms’ Ethical Stance? Corporate Ownership & Control, 11(2), 319-327.