Çanakkale’de Geç Osmanlı Dönemi Camileri

Öz Bugünkü Çanakkale’nin temeli Kal’a-i Sultâniyye’nin inşasıylaatılmış, kale ile birlikte yerleşimde başlamıştır. Zamanla gelişen kentteihtiyaçlar doğrultusunda camiler inşa edilmiştir. Resmi kayıtlara göremerkezde yaklaşık onbir cami ve mescidin yer aldığı görülürken bunlarınyedisi günümüze ulaşabilmiştir. Yedi caminin beşi Osmanlı’nın sondönemlerinde inşa edilmiştir. Bu camilerin, sahilden içeriye doğru, SarıÇay’a paralel olarak belirli bir güzergâhta sıralandıkları görülür.Camiler, plan ve kütle tasarımı ile süsleme özellikleri bakımındangenelde sade bir özelik gösteririler. Genellikle kare veya kareye yakındörtgen planlı olup kırma çatılıdırlar ve tek şerefeli birer minareyesahiptirler. Kurşunlu Camii tek kubbeli örtüsü ile diğerlerinden ayrılır.Kale içinde yer alan Abdülaziz Mescidi minaresiz tek örneği teşkil eder.Son cemaat yerleri yoktur. Hemen hepsi moloz taşla inşa edilen camilerinköşeleri ile kapı ve pencere kenarlarında kesme taş kullanılmıştır.Bazılarının kemer alınlıkları ile saçaklarında tuğlaya da yer verilmiştir.Minarelerin tamamı ise kesme taştır. Bazı camilerde görülen tuğla kemerlialınlıklar, vurgulanan kemer kilit taşları dış cephelerdeki nadir süslemeunsurlarıdır. Yenilenen iç mekânların çoğu özgünlüğünü kaybetmiştir.Bununla birlikte, Kurşunlu Camii mihrap, minber ve mahfil, Tıflı Camiiise tavan göbeği süslemeleriyle dikkati çeker. Söz konusu süslemelerampir ve barok üslubuyla dönemin genel özelliklerini yansıtırlar. Kesmetaş yapısıyla dikkat çeken minarelerden bazıları da pabuçluk ve şerefe altıuygulamalarıyla dönemin özelliklerini gösterirler. Bunlar arasında TıflıCamii minaresi özgün süslemeleriyle de dikkati çeker.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale, Osmanlı, Mimari, Cami

PDF

___

ACIOĞLU, Y., “Çanakkale’deki Osmanlı Kaleleri”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı:19, Çanakkale 2015, s.93-122.
AKSU, İ., Dönem Dönem Eski Çanakkale Kartpostalları ve Fotoğrafçıları, Çanak- kale 2003.
ARBAŞ, H., “Çanakkale Kayserili Ahmet Paşa Külliyesi”, VI. Ortaçağ ve Türk Dö- nemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Kayseri 2002, s.53-73.
AYVERDİ, E. H., Osmanlı Mimârîsinde Fâtih Devri 855-886 (1451-1481), Cilt:III, İstanbul 1989.
BORAN, A., Anadolu’daki İç Kale Cami ve Mescidleri, Ankara 2001.
CUINET, V., La Turquie D’Asie, Vol. III, Paris 1894.
DAĞLI, Y. vd. (Yayına Haz.), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt:5, İstanbul 2001.
DEMİR, M., “Çanakkale’de Türk Yerleşimi”, Çanakkale Tarihi, Cilt:2, İstanbul 2008, s.653-663.
EREN, R., Çanakkale ve Yöresi Türk Devri Eserleri, Çanakkale 1990.
EYİCE, S., “Çanakkale Hisarı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:8, İstanbul 1993, s.203-205.
KAYHAN, H., “Çanakkale’de Türk Hakimiyetinin Gelişimi”, Çanakkale Tarihi, Cilt:1, İstanbul 2008, s.597-605.
ÖDEN, Z. G., Karası Beyliği, Ankara 1999.
ÖZLÜ, Z., “1870-1876 Yılları Arasında Biga Sancağı”, Çanakkale Tarihi, Cilt:2, İs- tanbul 2008, s.1177-1216.
SÜREYYA, M., Sicill-i Osmanî, Cilt:1, İstanbul 1996.
TUNCEL, M., “Çanakkale”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:8, İstan- bul 1993, s.197-199.
UYSAL, A. O., “Kilitbahir (Kilidü’l-Bahr)’de Tarihi Doku ve İki Hamam”, Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları: Eceabat Değerleri Sempozyumu, Çanakkale 2008, s.53-75.
UYSAL, A. O., “Çanakkale İli Ortaçağ ve Türk Dönemi Yüzey Araştırması (2008)”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3. Cilt, Ankara 2010, s.151-161.
UYSAL, A. O., “Excavations at the “Fatih Foundry” in Demirköy: The 2003-2004 Season”, Proceedings of the First International Congress on Islamic Archaeo- logy, İstanbul 2011, s.133-147.
UYSAL, A. O., “Çanakkale İli Lapseki, Biga, Çan, Bayramiç, Ayvacık ve Ezine İlçe- leri Türk Dönemi 2011 Yılı Yüzey Araştırması”, 30. Araştırma Sonuçları Top- lantısı, 1. Cilt, Çorum 2013, s.31-42.
UZUNÇARŞILI, İ. H., Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara 1998.
YAŞA, R., “Çanakkale Yöresinde Türkmenler”, Çanakkale Tarihi, Cilt:2, İstanbul 2008, s.857-866.
YAZICI, G., “Çanakkale’de Manzum Kitabeler”, Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları: Çanakkale Merkezi Değerleri Sempozyumu, Çanakkale 2008, s.625-664.
YILMAZ, Z. – UYSAL, A. O., “Demirköy Fatih Demir Dökümhanesi 2004 Yılı Araş- tırma ve Kazı Çalışmaları”, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Anakara 2006, s.421-436.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ, Dosya No: AE.SAMD.III/152-14934- 0; Dosya No:HAT/1573-10-0; Dosya No:60/7/A.}MKT .MHM.; Dosya No:309/19657/İ..DH..; Dosya No:55/42/ A.}AMD; Dosya No:212/54/A.}MKT; Dosya No:585/40706/İ..DH..: Dosya No:220/91/ A.}MKT.; Dosya No:430/80/ A.}MKT.MHM.; Dosya No:195/70/ŞD.; Dosya No:20/106/Y..PRK.UM..