Dil ve Güvenlik: Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın Azınlık Dili Politikası

Öz Soğuk Savaş döneminin sonları ile birlikte askerî güç odaklı güvenlik anlayışı daha fazla sorgulanmaya başlanmış ve özellikle güvenliğin politik, ekonomik, insani, toplumsal ve çevresel boyutları ön plana çıkmaya başlamıştır. Bu süreç içerisinde AGİT bünyesinde de güvenlik konusu, birbirinden soyutlanamayan; askeri-politik, ekonomik –çevresel ve insani olmak üzere üç boyutta ele alınmaktadır. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)’nın bu entegre güvenlik yapısı anlayışı içerisinde azınlıklar konusu ise, güvenliğin insani boyutu kapsamında değerlendirilmekte, uluslararası barış ve güvenliğin temel bileşenlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. AGİT tarafından önceleri yalnızca, insan haklarının korunması kapsamında ele alınan azınlıklar konusu, 1990’ların başı ile birlikte ilk kez etnik, kültürel, dilsel ve dinsel kimliğin korunması ve muhafazası ile ilişkilendirilmiştir. Azınlık hakları ve azınlıkların dillerinin, kültürlerinin ve kimliklerinin korunması öncelikle güvenliğin “insani boyutu” kapsamında olmak üzere AGİT bünyesindeki birçok konferans, toplantı ve belgede kendisine yer bulmuştur. Güvenliğin İnsani Boyutu kapsamında; Viyana Zirvesi Sonuç Belgesi (1989), Kopenhag Toplantısı Belgesi (1990) ve 1992 Helsinki Zirvesi Sonuç Belgesi azınlıklar ve azınlıklara tanınabilecek haklara ilişkin başlıca dokümanlardır. Özellikle 1992 Helsinki Zirvesi’nde alınan karar gereği oluşturulan Ulusal Azınlıklar Yüksek Komiserliği (UAYK) ile etnik azınlıklardan kaynaklı güvenlik sorunlarının çatışmaya dönüşmeden önlenmesi hedeflenmiştir. UAYK özellikle eski Doğu Bloğu ülkelerinde aktif olarak faaliyet göstermiş, azınlıklar ile ilgili sorunlara yapıcı çözümler getirmeye çalışmıştır. AGİT belgeleri ile UAYK faaliyetlerinde ele alınan azınlıklarla ilgili sorunların en önemlilerinden birini ise dilsel haklar oluşturmuştur. Azınlık dillerinde eğitim ve öğretim, medyada, kamusal alanlarda, özel adlarda azınlık dillerinin kullanımı azınlıklar ile azınlıkların yaşadığı devlet arasında sürekli bir gerilim nedeni olagelmiştir. AGİT’in azınlık dil politikası kapsamında; devletlerin iki ya da çok dilli politikalar izlemesi önerilmiş, aynı zamanda resmî dil/ devlet dili korunmuştur. Azınlıkların kendi kimliklerini ve dillerini muhafaza etmeye ve öğrenmeye devam ederken toplumla bütünleşmeleri ve farklı grupların entegrasyonu açısından ise dilin etkili bir araç olduğu ve devlet dili/dillerinin öğretilmesinin toplumsal birliktelik açısından gerekliliği AGİT belgelerinde özellikle vurgulanmıştır. UAYK tavsiyelerinde de aynı husus vurgulanmış, farklılıkların korunması (azınlık dilinin yaşamın her alanında kullanılabilmesi ) ile toplumsal uyum ve birliktelik (devlet dilinin öğrenilmesi) arasında dengenin kurulmasının uzun süreli barış ve güvenlik için önemine işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Dil, Güvenlik, Azınlıklar, AGİT

PDF

___

Aktoprak, E. (2010). Devletlerin Ulusları – Batı Avrupa’da Milliyetçilik ve Ulusal Azınlık Sorunları. Ankara:Tan Kitabevi Yayınları.
Billig, M. (2002). Banal Milliyetçilik. (ŞİŞKOLAR. C. Çev.), İstanbul:Gelenek Yayınları.
Buzan, B. (1991). People, States and Fear: An Agenda for International Security Studies in the Post-cold War Era. Hertfordshire: Harvester Wheatsheaf.
CoE ECRML Tr. (2000). European Charter for Regional or Minority Languages Explanotory Report Unofficial Turkish Version. 24 Haziran 2016.
http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/textcharter/Charter/Explreport_tr.pdf
CoE FCNM/ FCNM Exp. (1995). Council of Europe, Framework Convention for the Protection of National Minorities and Explanatory Report. 10 Haziran 2016.
https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/ DisplayDCTMContent?documentId=09000016800c10cf
Ergin, M. (2009). Türk Dil. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Estebanez, M.A.M. (1997). The High Commissioner on Natioanal Minorities: Development of the Mandate. ed. Bothe, M., vd. (1997). The OSCE in the Maintenance of Peace and Security: Conflict Prevention, Crisis Management and Peaceful Settlement of Disputes., The Hague, Netherlands: Kluwer Law International.
Estebanez, M.A.M. (2005). Council of Europe Policies Concerning the Protection of Linguistic Minorities and the Justiciability of Minority Rights. ed. Ghanea, N. ve Xanthaki, A. (2005). Minorities, Peoples And Self-determination. The Netherlands: Martinus Nijjhoff Publishers.tacaddddd
Habermas, J. (2010). ‘‘Öteki’’ Olmak, ‘‘Öteki’’yle Yaşamak. (İlknur A. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Hobsbawn, E.J. (2006). 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik. (Akınhay, O. Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Holt, S. ve Packer, J. (2007). Protecting Linguistic Minorities-The Role of the OSCE. Ed. Koenig, M. ve Guchteneire, P.F.A. (2007). Democracy and Human Rights in Multicultural Societies. England:Ashgate Publishing.
Kalaycı, H. (2010). Ulus-Devletlerin Başağrısı Ayrıllıkçılık- Kanada Quebec Örneği. Ankara: Liberte Yayınları.
Karabulut, B. (2011). Küreselleşme Sürecinde Güvenliği Yeniden Düşünmek. Ankara:Barış Kitapevi.
Kascian, K. (2013). Conflict Mitigation Policies. ed. Malloy, T.H. Minority Issues in Europe: Rights, Concepts, Policy. Berlin, DEU: Frank & Timme.
Korkmaz, Z. (1992). ‘‘Dil’’, Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 43.
May, S. (2012). Language and Minority Rights: Ethnicity, Nationalism and the Politics of Language. New York: Routledge, 2012.
Neukirch, C., Simhandl,K., Zellner, W. (2004). Implementing Minority Rights in the Framework of the CSCE/OSCE. ed. European Centre for Minority Issues. Mechanisms for the Implementation of Minority Rights. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
OSCE Copenhagen Conference. (1990). Document of the Copenhagen Meeting of the Conference on the Human Dimension of the CSCE. 15 Haziran 2016.
http://www.osce.org/odihr/elections/14304?download=true
OSCE Factsheet. (2016). 18 Temmuz 2016.
http://www.osce.org/secretariat/35775?download=true
OSCE Guidelines Media. (2003). Guidelines on the use of Minority Languages in the Broadcast Media. 02 Temmuz 2016.
http://www.osce.org/hcnm/32310?download=true
OSCE HCNM. (2016). Factsheet: High Commissioner on National Minorities. Organization for Security and Co-operation in Europe. 24 Haziran 2016.
http://www.osce.org/hcnm/33317?download=true
OSCE HDIM. (2012). The Human Dimension Implementation Meeting (HDIM), Report 2012. 07 Temmuz 2016.
http://www.osce.org/odihr/96916?download=true
OSCE HDIM. (2014). The Human Dimension Implementation Meeting (HDIM), Report 2014. 08 Temmuz 2016.
http://www.osce.org/odihr/126123?download=true
OSCE Helsinki Act. (1975). Conference on Security and Co-Operation in Europe Final Act- Helsinki 1975. 25 Haziran 2016.
http://www.osce.org/mc/39501?download=true
OSCE Helsinki Document. (1992). 20 Haziran 2016.
http://www.osce.org/mc/39530?download=true
OSCE Lahey Tavsiyeleri. (1996). Ulusal Azınlıkların Eğitim Haklarına İlişkin Lahey Tavsiyeleri ve Açıklayıcı Not. 28 Haziran 2016.
http://www.osce.org/tr/hcnm/32200?download=true
OSCE Ljubljana Guidelines. (2012). The Ljubljana Guidelines on Integration of Diverse Societies & Explanatory Note. 05 Temmuz 2016.
http://www.osce.org/hcnm/96883?download=true
OSCE Madrid Document. (1983). 20 Haziran 2016.
http://www.osce.org/mc/40871?download=true
OSCE Oslo Tavsiyeleri. (1998). Ulusal Azınlıkların Dil Haklarına İlişkin Oslo Tavsiyeleri ve Açıklayıcı Not. 24 Haziran 2016.
http://www.osce.org/tr/hcnm/67550?download=true
OSCE Vienna Document. (1989). 18 Haziran 2016.
http://www.osce.org/mc/40881?download=true
Preece, J. J. (2013). The High Commissioner on National Minorities as a Normative Actor. Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe. 12(3).
Prina, F. (2013). Ethnicity, Culture and Language: Individuals and Groups. ed. Malloy, T.H. Minority Issues in Europe: Rights, Concepts, Policy. Berlin, DEU: Frank & Timme, 2013.
Robinson, P. (2008). Dictionary of International Security. Cambridge: Polity Press.
Roe, P. (2005), Ethnic Violence and the Societal Security Dilemma. New York: Routledge.
Rothschild, E. (1995). “What is Security?”. Daedalus. 124(3).
Sadoğlu, H. (2010). Türkiye’de Ulusçuluk ve Dil Politikaları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Santamaria, Y. (1998). Uluslar ve Milliyetçilikler. İstanbul: Metis Yayınları.
Stoel, M.van der. (1999). Reflections on the Role of the OSCE High Commissioner on National Minorities as an Instrument of Conflict Prevention. OSCE 1999 Yearbook.
Tacar, P. (1996). Kültürel Haklar. Ankara: Gündoğan Yayınları.
Thornberry, P. ve Estébanez, M. A. M. (2006). Minority Rights in Europe. Belgium: Council of Europe Publishing.
Wæver, O. (1995). Securitization and Desecuritization. ed. Ronnie D. On Security. Lipschutz: Columbia University Press.